Radioterapia, obok chirurgii, to metoda leczenia raka, dająca szanse na całkowite wyleczenie nowotworów, takich jak wewnątrz- lub zewnątrzczaszkowe guzy, wczesny rak prostaty, rak piersi, rak płuca, nowotwory wątroby i trzustki, nowotwory głowy i szyi oraz zaburzenia czynnościowe, takie jak neuralgia nerwu trójdzielnego lub malformacje tętniczo-żylne. Wskazania i możliwości leczenia tą techniką podlegają stałemu rozwojowi ze względu na wzrastającą skuteczność i bezpieczeństwo nowoczesnych technologii.

 

Eksperci szacują, że w najbliższych latach 100 tys. pacjentów będzie potrzebowało radioterapii. Oznacza to konieczność zapewnienia polskim pacjentom dostępu do innowacyjnych metod leczenia.

 

W Polsce nowotwór diagnozuje się u 160 tys. osób rocznie. Jeśli do 2035 roku każdy pacjent, który potrzebuje radioterapii, będzie miał do niej dostęp, na całym świecie będzie można uratować prawie milion istnień każdego roku[1]. Europejskie Towarzystwo Radioterapii Onkologicznej (ESTRO) prognozuje, że zapotrzebowanie na radioterapię wzrośnie o 16% do 2025 roku. Nadal obserwuje się duże różnice w dostępie i wykorzystaniu zasobów w zakresie radioterapii w całej Europie. Co najmniej jedna czwarta pacjentów nie otrzymuje radioterapii pomimo wskazania[2].

 

- Radioterapia jest kluczowym elementem w leczeniu pacjentów. Medycyna oparta na faktach mówi nam, że w Polsce, podobnie jak w każdym innym kraju, od 50 do 70% pacjentów powinna być poddawana radioterapii w ramach kompleksowego leczenia onkologicznego. Niestety często tak nie jest. Pacjenci i ich bliscy powinni być wyedukowani w zakresie radioterapii, aby wspólnie z lekarzem mogli wybrać najlepsze leczenie. Organizacje pacjentów mogą przyczynić się do walki z niektórymi szkodliwymi mitami z przeszłości na temat radioterapii, wyjaśniając, jak bardzo ta metoda leczenia ewoluowała w ciągu ostatnich 20 lat. – podkreśla Matthias Franz, prezes i dyrektor generalny EIMEA (Accuray International).

 

W Europie dostęp do innowacyjnych technologii radioterapii stale rośnie. Eksperci szukają złotego środka pomiędzy zapewnieniem lepszego dostępu do tych metod leczenia dla pacjentów, a potrzebą centralizacji związanej z doświadczeniem, która pozwala zapewnić lepsze wyniki leczenia chorych na nowotwory.

Radioterapia to dziedzina, która stale się rozwija, ostatnie lata przyniosły ogromny postęp technologiczny, w kierunku małej inwazyjności zabiegów przy jednoczesnej wysokiej skuteczności. Poszerzają się także wskazania do stosowania innowacyjnych technologii, towarzystwa naukowe takie jak ESTRO wydają aktualne rekomendacje do stosowania nowych  narzędzi napromieniania nowotworów w praktyce klinicznej.

 

Konsekwencją rozwoju innowacji w radioterapii jest konieczność inwestowania i stałej wymiany aparatury do radioterapii, w celu zapewnienia odpowiedniej jakości, precyzji i skuteczności postępowania leczniczego. Znalazło to także odzwierciedlenie w europejskiej  strategii walki z rakiem[3], która wskazuje na potrzebę zapewnienie równego dostępu do leczenia nowotworów dla wszystkich pacjentów, aby uniknąć dyskryminacji ze względu na miejsce zamieszkania i odległość do ośrodka onkologicznego.

 

Wraz z rosnącą liczbą zachorowań na nowotwory (na świecie i w Polsce) oraz systematycznym postępem w radioterapii rośnie zapotrzebowanie na tę metodę leczenia. Wbrew panującym przekonaniom, radioterapia nie przeszła do lamusa i ma współcześnie szerokie zastosowanie w terapii nowotworów i poprawie jakości życia pacjentów onkologicznych. Zastosowanie nowych technologii, takich jak nóż cybernetyczny, tomoterapia i inne, daje możliwość bardzo precyzyjnego dostarczania do guza nowotworowego wysokiej dawki promieniowania przy jednoczesnym monitorowaniu tego procesu w czasie rzeczywistym. Jest to o tyle istotne, iż większość guzów nowotworowych ulega zmianie i  przemieszczeniu w czasie, np. w trakcie naturalnych ruchów pacjenta, podczas oddychania. I tak, w przypadku konwencjonalnej radioterapii zwykle konieczne jest zwiększenie objętości obszaru napromieniania, co sprawia, że napromieniane są także obszary zdrowych tkanek, co działa na nie toksycznie. W przypadku noża cybernetycznego możliwe jest bezpieczne dostarczenie wyższej dawki terapeutycznej bezpośrednio do guza z dokładnością do milimetra. Nowoczesna radioterapia przynosi wiele korzyści, to mniejsze skutki uboczne i poprawa jakości funkcjonowania pacjenta, głównie dzięki możliwości realizacji zabiegów w w trybie ambulatoryjnym lub jednodniowym, unikając hospitalizacji. Skraca się także drastycznie sam czas leczenia, z kilkudziesięciu dni do kilku (standardowo od 1 do 5 dni w przypadku CyberKnife). Komfort leczenia jest nieporównywalnie lepszy niż w przypadku klasycznej radioterapii. Jednocześnie pozwala ona na ograniczenie kosztów dla pacjenta i całwego systemu (m.in. związanych z dojazdami, czy leczeniem działań niepożądanych).

Obecnie skuteczność i szerokie możliwości zastosowania innowacyjnej radioterapii są znaczące. Jednakże, faktyczna, nadal ograniczona dostępność do innowacyjnych aparatów może stanowić barierę dla efektywnego leczenia dla polskich pacjentów. Według danych Krajowego Konsultanta ds. Radioterapii Onkologicznej pomimo wzrastającej liczby pacjentów leczonych radioterapią w Polsce, nadal odbiegamy o ok. 10 punktów procentowych od średniej europejskiej, gdzie z tej metody korzysta 75% wszystkich chorych na nowotwory złośliwe.[4] Ponadto, pod względem wyposażenia aparaturowego do radioterapii, Polska nadal znajduje się na pozycji odbiegającej od najlepiej wyposażonych krajów Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, Holandia, Belgia, Włochy, Wielka Brytania, Szwecja).

 

W ciągu ostatnich lat zmodernizowano w znacznym stopniu infrastrukturę w radioterapii za sprawą Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, ale mimo tego, nadal występują problemy z dostępem do nowoczesnych technologii. Obecnie innowacyjne technologie są dostępne tylko w 6 ośrodkach w kraju (finansowane ze środków publicznych). Zarówno pacjenci jak i klinicyści zwracają uwagę na potrzebę zniesienia barier w dostępie do tych metod leczenia.

 

 

Stworzenie edukacyjnej platformy z myślą w szczególności o pacjentach i ich bliskich jest częścią zainaugurowanej w ubiegłym roku kampanii edukacyjnej „INNOWACYJNA RADIOTERAPIA - wspólny projekt na rzecz edukacji”. Inicjatorami projektu jest 12 organizacji pacjentów oraz TMS Sp. z o. o i Accuray, specjalizujące się w dostarczaniu innowacyjnych technik leczenia w Polsce oraz na świecie. Celem kampanii edukacyjnej jest przekazanie środowisku pacjentów merytorycznych i rzetelnych informacji na temat korzyści, jakie wnosi nowoczesna radioterapia w proces leczenia pacjentów z chorobami nowotworowymi.

 

Inicjatorzy oraz partnerzy projektu podejmują wspólne działania w zakresie poszerzania wiedzy wśród pacjentów. Obecnie trwają końcowe prace nad stroną edukacyjną: innowacyjnaradioterapia.pl, której premiera ma się odbyć w I kwartale 2022 roku. Pacjenci oraz ich bliscy znajdą na niej merytoryczne informacje na temat innowacyjnych terapii w radioterapii, które mogą być pomocne dla pacjentów. Treści na stronie będą na bieżąco uzupełniane i aktualizowane, znajdą się na niej m.in.:

• kompendium wiedzy nt. radioterapii,
• informacje na temat diagnostyki oraz innowacyjnych technologii w radioterapii;
• informacje o zastosowaniu radioterapii w leczeniu różnych rodzajów nowotworów.

 

– Osiągnięcia innowacyjnej radioterapii nie są jeszcze tak dobrze znane, nawet w środowisku medycznym. Dlatego angażujemy się w kampanie edukacyjne, które realizujemy wspólnie z organizacjami pacjentów. Mamy nadzieję, że krok po kroku będziemy zwiększać świadomość na temat nowoczesnej radioterapii. Dążymy do tego, aby innowacyjna radioterapia była dostępna dla pacjentów w całej Polsce, w każdym województwie. – dodaje Łukasz Skibiński, przedstawiciel firmy TMS.

 

List intencyjny inaugurujący Partnerstwo na rzecz zwiększania wiedzy i świadomości na temat innowacyjnej radioterapii został podpisany przez 12 partnerów projektu: Stowarzyszenie Pacjentów Leczonych Radioterapią, Stowarzyszenie Osób z Nowotworami Głowy i Szyi, Fundację „THORAX”, Federację Stowarzyszeń „AMAZONKI", Fundację „ISKIERKA”, Stowarzyszenie Kobiet z Problemami Onkologiczno-Ginekologicznymi „Magnolia”, Stowarzyszenie Rakowiak , Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki „Sarcoma”, Stowarzyszenie „SANITAS” oraz Fundację „Gdy Liczy się Czas”. Koordynatorem projektu jest Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych.