Modern Healthcare Institute zaprezentował raport „Dostęp do diagnostyki i leczenia chorych na stwardnienie rozsiane” na temat liczby i wartości świadczeń udzielonych pacjentom z stwardnieniem rozsianym w ostatnich latach. Opracowanie przedłuża perspektywę czasową raportów opublikowanych w maju 2021 roku na temat SM o rok 2020 oraz I połowę roku 2021. W celu sformułowania rekomendacji do zmian systemowych, autorzy raportu zwrócili się również do konsultantów wojewódzkich w dziedzinie neurologii.

 

Jak zaznaczają autorzy raportu, na przestrzeni ostatnich lat istniała tendencja do nieznacznego zmniejszania się liczby chorych na stwardnienie rozsiane, korzystających z porad lekarzy rodzinnych. Pogłębiła się ona wyraźnie w 2020 roku, co należy wiązać z pandemią COVID-19. Istnieje jednak szansa na jej odwrócenie, na podstawie danych po pięciu miesiącach 2021 roku można spodziewać się wzrostu. Świadczyć to może o utrudnionym dostępie do świadczeń lekarzy rodzinnych w 2020 roku i poprawie sytuacji, ale także o zmianie preferencji i oczekiwań pacjentów związaną ze skutecznością leczenia w programach lekowych.

 –  Na podstawie zebranych danych można postawić tezę, że pandemia w sposób istotny wpłynęła na dostępność do świadczeń dla pacjentów z SM. Widoczne są też trendy w zmianie profilu opieki nad pacjentem – zauważa Artur Fałek, ekspert z Kancelarii Doradczej Rafała Piotra Janiszewskiego, jeden z autorów raportu.

 

W ambulatoryjnej opiece specjalistycznej od lat zmniejsza się liczba pacjentów korzystających z porad i udzielanych świadczeń. Tendencja ta wyraźnie pogłębiła się w 2020 roku. O ile średnioroczny spadek ilości udzielanych świadczeń przed pandemią oscylował w granicach 4,5%, o tyle w 2020 roku spadła ona o blisko 10%. W roku 2021 szacowany jest wzrost liczby świadczeń. Może on wynieść około 5,5% w stosunku do roku 2019 i ponad 17% w stosunku do roku 2020. Świadczy to o utrudnionym dostępie do lekarzy wszystkich specjalności w 2020 roku, wliczając neurologów. Nieadekwatnie niski spadek wartości świadczeń w 2020 roku ma związek z podniesieniem wyceny świadczeń przez NFZ. Warto zwrócić uwagę, że chorzy na stwardnienie rozsiane przeciętnie uzyskują 2,2 ambulatoryjnej porady specjalistycznej w ciągu roku, co nie jest liczbą wygórowaną, biorąc pod uwagę naturę schorzenia.

 

Spadła również dostępność do świadczeń szpitalnych wskutek pandemii COVID-10. W roku 2020 odwrócony został trend wzrostu liczby świadczeń szpitalnych (poza programami lekowymi). Ilość tych świadczeń spadła drastycznie – o 32,7%, w roku 2021 należy spodziewać się lekkiej korekty.

 

W latach 2016-2019 wartość refundacji leków w programach lekowych systematycznie wzrastała o około 10% rocznie. W roku 2020 wzrost ten został zahamowany i wyniósł jedynie 1,74%. Prognozowany na podstawie danych z I półrocza wzrost w 2021 r. może osiągnąć 2,5%. W strukturze kosztów refundacji leków widoczne jest przesunięcie na rzecz terapii nowszych, włączonych o programów lekowych od 2016 roku.

 

Jak wskazują autorzy raportu „Dostęp do diagnostyki i leczenia chorych na stwardnienie rozsiane” poszczególne województwa różnią się istotnie pod względem kosztów refundacji świadczeń
w przeliczeniu na 1 pacjenta. Świadczy to o niejednolitej praktyce klinicznej i/lub nieprawidłowym rozliczaniu świadczeń. Systemowym problemem jest zmniejszająca się liczba specjalistów w zakresie neurologii.

 

Wykorzystanie potencjału konsultantów wojewódzkich może być kluczowe dla usprawnienia systemu świadczeń w zakresie neurologii. Jak wynika ze zgromadzonych danych, niewykorzystaną szansą zwiększania dostępności świadczeń dla chorych na stwardnienie rozsiane są działania konsultantów wojewódzkich. W chwili obecnej nie mają oni narzędzi do monitorowania świadczeń i stosowania standardów diagnostyczno-terapeutycznych. Nie mają instytucjonalnie zapewnionego dostępu do informacji. Brakuje im choćby minimalnego aparatu administracyjnego czy wpływu na kształcenie specjalistów i jakość udzielanych świadczeń.

 

- Stwardnienie rozsiane należy włączyć do realizowanych priorytetów zdrowotnych Ministra Zdrowia, jako chorobę dotyczącą przede wszystkim osób młodych, ale przy współczesnym leczeniu dającą możliwość utrzymania sprawności i aktywności zawodowej. Standard diagnostyczno-terapeutyczny oraz ścieżki pacjenta w leczeniu SM powinny być upowszechniane i wdrażane na wszystkich poziomach opieki, przy zaangażowaniu ekspertów Polskiego Towarzystwa Neurologicznego i specjalistów w dziedzinie neurologii, pod nadzorem konsultanta krajowego i konsultantów wojewódzkich – podkreśla Artur Fałek, wskazując najważniejsze rekomendacje z raportu.

 

 

W roku 2021 istnieje szansa na odwrócenie tendencji spadkowej udzielanych świadczeń. Na ostateczny wynik decydujący wpływ będzie miała realizacji świadczeń w II połowie roku, należy jednak spodziewać się, że oczekiwana 4. Fala pandemii może ponownie utrudnić dostępność do świadczeń.

 

Autorzy raportu zwracają uwagę na zmiany w strukturze świadczeń skutkujące zmianą średniej wartości świadczenia. W grupie ogólnej można to tłumaczyć spadkiem hospitalizacji.
W poszczególnych zakresach świadczeń efekt ten spowodowany jest przesunięciem w kierunku świadczeń niżej wycenionych – tym samym mniej złożonych, prostszych. Dzieje się tak mimo podwyższenia wyceny świadczeń.

 

1. Stwardnienie rozsiane należy włączyć do priorytetów zdrowotnych Ministra Zdrowia – jako chorobę przede wszystkim dotyczącą osób młodych, ale przy współczesnym leczeniu dającą możliwość utrzymania sprawności i aktywności zawodowej. Standard diagnostyczno-terapeutyczny oraz ścieżki pacjenta w leczeniu SM powinny być upowszechniane i wdrażane na wszystkich poziomach opieki, przy zaangażowaniu ekspertów Polskiego Towarzystwa Neurologicznego i specjalistów w dziedzinie neurologii, pod nadzorem konsultanta krajowego i konsultantów wojewódzkich.
   
   
2. Organizacja opieki nad pacjentami ze stwardnieniem rozsianym powinna być zmieniona. Model

opieki należy oprzeć o sieć poradni SM oraz wyspecjalizowane ośrodki kompleksowej diagnostyki
i leczenia SM (MSCU – Multiple Sclerosis Care Unit), umożliwiające przeprowadzenie niezbędnych procedur w trybie ambulatoryjnym lub jednodniowym. Ich utworzenie powinno się odbywać
z zaangażowaniem publicznych środków inwestycyjnych, mających na celu m.in. wydzielenie
i dostosowanie lub stworzenie niezbędnej infrastruktury, a także zakup sprzętu diagnostycznego.

Ośrodki te powinny być odrębnie ujmowane w planach rzeczowo-finansowych umów i być rozliczane w oparciu o odrębne produkty kontraktowe.

3. Konsultanci medyczni w dziedzinie neurologii, a także wszystkie podmioty i lekarze leczący chorych na stwardnienie rozsiane, powinni otrzymywać okresowe predefiniowane raporty
   o świadczeniach udzielonych osobom chorym na stwardnienie rozsiane oraz zasobach zakontraktowanych i użytych do realizacji tych świadczeń. Raporty te powinny być przygotowywane

przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia. Dane dotyczące leczenia chorych na SM powinny być przedstawiane w sposób umożliwiający analizę porównawczą, w odniesieniu do całego kraju, województw i poszczególnych podmiotów leczniczych, a także analizę trendów. Raport „NFZ
o zdrowiu – Stwardnienie rozsiane” jest dobrym przykładem potencjału w tym zakresie. Należy dążyć do stworzenia pełnego rejestru pacjentów chorych na stwardnienie rozsiane i algorytmów wspierających utrzymanie standardów diagnostyczno-terapeutycznych. Należy dążyć do systematycznego wdrażania rozwiązań telemedycznych w celu wczesnego wykrywania postępu niepełnosprawności i identyfikowania koniecznych modyfikacji w terapii chorych ze stwardnieniem rozsianym.

4. Konsultantów wojewódzkich należy wyposażyć w środki na finansowanie działalności oraz narzędzia administracyjne (biuro, personel) do obsługi realizacji zadań, w tym również organizacji spotkań w ramach nadzoru merytorycznego, wdrożenia i kontroli stosowania standardów postępowania w leczeniu stwardnienia rozsianego. Powinno to dotyczyć spotkań z ordynatorami oddziałów szpitalnych, kierownikami przychodni specjalistycznych, lekarzami specjalistami z danej dziedziny i lekarzami rodzinnymi w celu wdrażania standardu diagnostyczno-terapeutycznego.
5. Konsultanci wojewódzcy powinni mieć realny wpływ na liczbę miejsc specjalizacyjnych. Należy zwiększyć liczbę kształcących się lekarzy w specjalności neurologia w skali całego kraju przez zwiększenie zainteresowania młodych lekarzy tą specjalizacją – m.in. przez zaliczenie jej do priorytetowych dla resortu zdrowia.
6. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji powinna przeprowadzić kompleksową analizę wyceny świadczeń w obszarze neurologii. Na podstawie wypracowanych wniosków NFZ powinien dokonać ich aktualizacji, aby zapewnić właściwe finansowanie leczenia zgodnego z ustalonym standardem diagnostyczno-terapeutycznym.