Telemedycyna jest bardzo szerokim pojęciem, i choć mogłoby się wydawać, że  jest nowinką i dopiero stawia swoje pierwsze kroki, pierwsze próby zdalnego świadczenia pomocy pacjentom podejmowano już ponad 50 lat temu. Oczywiście postęp technologiczny, rozwój szerokopasmowego Internetu i łatwa dostępność wysokiej jakości systemów audio-wideo sprawia, że telemedycyna coraz częściej pojawia się jako dostępna opcja w opiece nad pacjentem.

Ortopedia nie jest tutaj wyjątkiem. Telemedycyna w ramach tej dziedziny medycyny wykazuje potencjał, będąc rozwiązaniem efektywnym kosztowo oraz wykazuje korzyści terapeutyczne. W ramach ortopedii zdalna opieka może odbywać na wielu wymiarach: telekonsultacji diagnostycznych, terapeutycznych, obserwacyjnych, wirtualnej rehabilitacji oraz telekonsultacji specjalistycznych dla lekarzy niebędących ortopedami.

Pierwsze próby zastosowania metod zdalnych w ortopedii podejmowano już w latach 90-tych. Jedno z pierwszych doniesień w temacie dotyczy zastosowania telekonsultacji specjalistycznych między lekarzami w Finlandii. Co ciekawe, autorzy już wtedy zadali pytania, które wydają się nadal aktualne: kto weźmie odpowiedzialność za system, gdy ten ulegnie awarii. Dodatkowo, autorzy wskazali na ważne aspekty techniczne umożliwiające sprawne telekonsultacje, jak chociażby właściwe ustawienie kamery. Kolejne doniesienia dotyczące rozwiązań telemedycznych w ortopedii dotyczyły najczęściej nadzoru nad leczeniem złamań, leczenie urazów więzadłowych, obrzęków stawów i zakażeń, a także oceny pooperacyjnej.

Już wtedy bez obaw wykonywano badanie ortopedyczne transmitowane poprzez połączenie wideo do specjalisty. Za każdym razem uczestnicy telekonsultacji byli zadowoleni z tego rozwiązania oraz dobrze oceniali chociażby jakość połączenia wideo (a nie zapominajmy, jak duży postęp technologiczny nastąpił w ciągu prawie 30 lat od publikacji tych badań).

Zdalna diagnostyka złamań stanowi obecnie ważny element tele-ortopedii. Szczególnie ważna wydaje się obecność takiego rozwiązania na terenach wiejskich i odizolowanych, na przykład północnej Kanadzie czy australijskim outbacku, gdzie funkcjonowanie tego typu systemów zostało ocenione przez badaczy. W obu przypadkach diagnostykę i leczenie oceniono bardzo wysoko, z dobrymi efektami terapeutycznymi dla pacjentów. Autorzy obu publikacji zwracają uwagę na znaczenie tele-ortopedii dla społeczności, które dzieli od najbliższego szpitala niekiedy kilkaset kilometrów. Telekonsultacje pozwalają także na zdalną diagnostykę oraz kwalifikację do zabiegów. Dzięki zastosowaniu tego typu rozwiązań umożliwia się odpowiedniej jakości opiekę pacjentom bez konieczności uciążliwych, dalekich podróży, co jest szczególnie ważne, gdyż wielu pacjentów ortopedycznych ma ograniczenia ruchowe.

Jedną z poważnych wątpliwości, jakie mają ortopedzi sceptycznie patrzący na rozwiązania telemedyczne, jest możliwość przeprowadzenia badania przedmiotowego. Wydaje się, że prawidłowe zbadanie chorego bez  możliwości bezpośredniego kontaktu uniemożliwia świadczenie wysokiej jakości opieki. Powstały jednak protokoły badań umożliwiające przeprowadzenie wirtualnego/zdalnego badania ortopedycznego, umożliwiające pozyskanie informacji w prawie takim samym zakresie, jak w badaniu bezpośrednim. Rozwijane są także różne narzędzia pomocne w przeprowadzeniu takiego badania, jak na przykład wirtualny goniometr – miernik zakresu ruchu w stawie. Badania wykazały, że realne jest wykorzystanie zdalnego badania przedmiotowego bez spadku jakości opieki nad pacjentem i gorszych wyników leczenia. Ponadto, szereg badań skupiających się na efektywności kosztowej tele-ortopedii wykazano oszczędności zarówno dla systemu opieki zdrowotnej, jak i pacjentów.

Kolejny ważny element tele-ortopedii to opieka nad pacjentami w okresie pooperacyjnym. Dostępne badania wykazują skuteczność i bezpieczeństwo telewizyt kontrolnych po zabiegach, dodatkowo obniżając koszty opieki dla chorych, ograniczają czas spędzony w podróży oraz zmniejszają czas trwania samej konsultacji. Działania tego typu spotykają się z dobrą oceną zarówno ze strony pacjentów, jak i lekarzy. Nie tylko opieka lekarska może być prowadzona online, telemedycyna zapewnia możliwość prowadzenia edukacji i rehabilitacji pooperacyjnej zdalnie. Środowisko domowe jest bezpieczne dla pacjentów, dodatkowo angażują się oni bardziej w rehabilitację będąc w domu. Wyniki rehabilitacji domowej są porównywalne z rehabilitacją stacjonarną.

Opieka pooperacyjna można być także skutecznie prowadzona online w grupie pacjentów pediatrycznych. Wyniki opieki są porównywalne z pacjentami konsultowanymi osobiście, a 96% pacjentów wykazuje satysfakcję z wizyty online. Głównym powodem zadowolenia były wygoda i oszczędność czasu. Telekonsultacje specjalistyczne lekarzy rodzinnych z ortopedami także przynoszą korzyści, szczególnie jeśli chodzi o pacjentów pediatrycznych ze społeczności odizolowanych i o ograniczonych dostępie do specjalistycznej opieki zdrowotnej, jak pokazało badanie afrykańskich lekarzy rodzinnych konsultujących się z ortopedami z Francji. Pokazuje to także wartość współpracy międzynarodowej. Dzieci i młodzież, z powodu dorastania w otoczeniu urządzeń elektronicznych, dobrze odnajdują się w telemedycynie, wykazując wysoką satysfakcję z tego typu rozwiązań.

Pandemia COVID-19 przyspieszyła proces włączania telemedycyny do opieki ortopedycznej. Obecna implementacja tele-ortopedii pokazuje słabe strony i ograniczenia, które muszą być rozwiązane w celu poprawy jakości opieki świadczonej pacjentom. Pojawia się potrzeba standaryzacji w celu usprawnienia przeprowadzania telekonsultacji. Dodatkowe narzędzia umożliwiające kompleksową ocenę stanu zdrowia pacjenta także muszą zostać dopracowane, tak żeby móc jak najwierniej odwzorować bezpośrednie badanie ortopedyczne. Nie wolno także zapominać o pacjentach, którzy powinni być edukowani o nowych formach konsultacji.

Tele-ortopedia bezpiecznie rozwija się, zyskując przychylność zarówno pacjentów, jak i lekarzy. Jest rozwiązaniem efektywnym, zapewniającym obu stronom oszczędności. Jej coraz bardziej szerokie występowanie wymaga jednak opracowania standardów postępowania w poszczególnych przypadkach i powinny one być wypracowane opierając się o opinie wszystkich zainteresowanych obecnych w procesie leczenia.  

 

Opracowano na podstawie:
Foni NO, et al. Telemedicine: Is It a Tool for Orthopedics? Curr Rev Musculoskelet Med. 2020 Dec;13(6):797-801. doi: 10.1007/s12178-020-09680-6