Światowy Dzień Walki z Rakiem Płuca - radioterapia integralną częścią kompleksowego leczenia onkologicznego

Opublikowane 01 sierpnia 2022
Światowy Dzień Walki z Rakiem Płuca - radioterapia integralną częścią kompleksowego leczenia onkologicznego

1 sierpnia obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem Płuca, który pozostaje najczęściej rozpoznawanym nowotworem na świecie i w Polsce. Niestety jest także pierwszą przyczyną zgonów w Polsce z powodu chorób onkologicznych zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. Nie znaczy to jednak, że medycyna nie dysponuje obecnie orężem coraz bardziej skutecznego leczenia nowotworów płuc. Postęp, jaki dokonał się na przestrzeni ostatnich 10 lat, zarówno w diagnostyce jak i leczeniu raka płuca jest ogromny, można wręcz mówić o rewolucji w leczeniu, co przekłada się na coraz lepsze rokowania pacjentów. Kluczową rolę odgrywa wczesna diagnostyka i dostęp do innowacyjnych metod leczenia.

Statystyki nie pozostawiają złudzeń
Zgodnie z danymi WHO co roku na świecie odnotowuje się ok. 1,8 mln zachorowań na raka płuca. W Polsce nowotwory płuc odpowiadają za 24% wszystkich zgonów z powodu chorób onkologicznych. Jak podaje Krajowy Rejestr Nowotworów szacowana liczba zachorowań w 2020 roku wynosiła ponad 22,5 tysiąca przypadków, w tym 8 986 wśród kobiet i 13 555 wśród mężczyzn[i].

Za większość zachorowań na ten nowotwór (ok. 90%) odpowiada przewlekłe palenie papierosów (tytoniu), coraz częściej przyczyną rozwoju raka płuca są także czynniki genetyczne – mutacje w genach. Co istotne choroba dotyka również młodszych pacjentów, poniżej 60 r.ż., nawet 30-40-latków. W Europie aż 68% zgonów dotyczy mężczyzn, a 32% zgonów osób przed ukończeniem 65 roku życia[ii].

Wyzwaniem w Polsce pozostaje zbyt późna diagnoza raka płuca, najczęściej kiedy nowotwór jest już w stadium zaawansowanym. Nowotwór płuca we wczesnej fazie, diagnozuje się tylko u około 20% pacjentów. W konsekwencji rokowanie chorych z rozpoznaniem raka płuca pozostają niezadowalające[iii]. Dlatego tak ważna jest zarówno profilaktyka pierwotna, przede wszystkim unikanie palenia tytoniu i rzucenie nałogu w każdym możliwym momencie, jak również wtórna, w tym badania przesiewowe wśród grup ryzyka[iv] (palacze, osoby z historią nowotworów płuca w rodzinie) oraz zachowanie czujności w przypadku niepokojących objawów.

Tych objawów nie bagatelizuj
Szczególnie niepokojącymi objawami są długo utrzymujący się kaszel i nawracające infekcje górnych oraz dolnych dróg oddechowych, pomimo leczenia objawowego oraz krwioplucie. Inne objawy, które mogą świadczyć o procesie nowotworowym to duszności, chrypka, bóle, w tym bóle kostne (np. barku, kręgosłupa - zwłaszcza lędźwiowego), podwyższona temperatura, osłabienie, utrata masy ciała. W zaawansowanym stadium choroby najczęstsze objawy obejmują: ogólne osłabienie, utratę masy ciała, stany podgorączkowe oraz objawy związane z lokalizacją przerzutów – np. bóle kostne[v].

W każdym przypadku należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu z pacjentem, zleci podstawowe badania, w tym RTG klatki piersiowej. Kluczową zasadą czujności onkologicznej, jest w pierwszej kolejności wykluczenie nowotworu. W przypadku potwierdzenia podejrzenia raka płuca, lekarz POZ wyda skierowanie do specjalisty (pulmonologa, torakochirurga lub onkologa) oraz może wystawić kartę DiLO kierując pacjenta na szybką ścieżkę dalszej diagnostyki onkologicznej.
 
Innowacyjnym leczeniem prosto w raka
Postęp w diagnostyce molekularnej oraz celowanych, precyzyjnych terapiach onkologicznych (terapie ukierunkowane molekularnie, immunoterapia) sprawił, że coraz częściej o raku płuca mówi się jako o chorobie przewlekłej. Do powodzenia leczenia niezbędne jest zbadanie czynników predykcyjnych oraz wdrożenie schematu terapii zgodnego z aktualną wiedzą medyczną na jak najwcześniejszym etapie.  

Innowacyjne metody leczenia raka płuca obejmują nie tylko leki, ale też nowoczesne metody radioterapii, która pozostaje integralną częścią kompleksowego leczenia onkologicznego. Szacuje się, że od 50% do 70% wszystkich pacjentów chorych na nowotwory złośliwe wymaga radioterapii na pewnym etapie swojego leczenia[vi].

Wskazaniem do radioterapii jest zarówno niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) jak i drobnokomórkowy rak płuca (DRP). Najczęściej stosuje się ją w skojarzeniu w chemioterapią tzw. jednoczasowa radiochemioterapia zarówno w miejscowo zaawansowanych stadiach jak i nowotworze rozsianym, przy przerzutach np. do mózgu oraz kości. Szczególne zastosowanie ma także precyzyjna radioterapia stereotaktyczna i teleradioterapia, którą stosuje się m.in. u chorych z przeciwskazaniem do radykalnej operacji usunięcia miąższu płuca. Jak podkreślał prof. Maciej Krzakowski, Konsultant Krajowy ds. Onkologii Klinicznej, w Polsce nadal zbyt mało pacjentów otrzymuje jednoczasową radiochemioterapię (ok. 20%),  w porównaniu do innych krajów, gdzie ten odsetek wynosi przynajmniej dwa razy więcej[vii].

Postęp w radioterapii to większa skuteczność i mniej działań niepożądanych
Na przestrzeni lat wraz z poprawą jakości leczenia radioterapią zwiększała się wyleczalność chorych. Nowoczesne przyspieszacze liniowe są wyposażone w szereg rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo i precyzję radioterapii, takich jak kolimatory wielolistkowe oraz weryfikacja obrazowa na stole terapeutycznym. Zaawansowane technologicznie modyfikowane wersje przyspieszaczy liniowych otwierają nowe możliwości leczenia promieniami, takie jak precyzyjne napromienianie małych objętości z wykorzystaniem bardzo wysokich dawek promieniowania (np. CyberKnife) lub napromienianie dużych i ściśle zdefiniowanych objętości (np. tomoterapia). Szczególnym rodzajem teleradioterapii jest radioterapia cząsteczkowa, do której zaliczamy między innymi protonoterapię. Wymaga ona specjalnego sprzętu i znajduje zastosowanie głównie w sytuacjach, gdzie pożądane jest podwyższenie dawki w okolicy zdrowych tkanek szczególnie wrażliwych na promieniowanie (np. rdzenia kręgowego lub mózgu)[viii].

Innowacyjna radioterapia pozwala na leczenie o bardzo wysokiej skuteczności i dokładności, przy minimalizacji skutków ubocznych i powikłań. Realizuje się ją głównie w trybie ambulatoryjnym lub jednodniowym, co pozwala na ograniczenie niepotrzebnych hospitalizacji i skrócenie leczenia, a przede wszystkim poprawę jakość życia pacjenta. Innowacyjne technologie pozwalają na obrazowanie i dostosowanie wiązki leczenia w czasie rzeczywistym, za każdym razem naświetlany jest dokładnie obszar chorobowy, z oszczędzeniem tkanek zdrowych.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat leczenia radioterapią i nowoczesnych metod radioterapii wejdź na stronę edukacyjną dla pacjentów:
 

Przypisy:
[i] Nowotwory złośliwe w Polsce w 2018 roku, Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska, Irmina Michałek, Paweł Olasek, Agata Ciuba http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2018.pdf
[ii] Hofmarcher T, Lindgren P, Wilking N. Diagnosed but not treated: how to improve patient access to advanced NSCLC treatment in Europe. IHE Report 2022:X. IHE: Lund, Szwecja
[iii] Nowotwory złośliwe w Polsce w 2018 roku, Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska, Irmina Michałek, Paweł Olasek, Agata Ciuba http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2018.pdf
[v] DeVita, Hellman, and Rosenberg's Cancer: Principles & Practice of Oncology, 9e, Wolters Kluwer 2014: 789-847.
[vi] Raport Krajowego Konsultanta w dziedzinie radioterapii onkologicznej na temat stanu radioterapii w Polsce na dzień 31.12.2019 r., http://kkro.io.gliwice.pl/wp-content/uploads/2020/05/Raport-na-temat-stanu-radioterapii-wPolsce -na-dzie%C5%84-31.12.2019.pdf