Zgodnie z danymi WHO co roku na świecie odnotowuje się ok. 1,8 mln zachorowań na raka płuca. W Polsce nowotwory płuc odpowiadają za 24% wszystkich zgonów z powodu chorób onkologicznych. Jak podaje Krajowy Rejestr Nowotworów szacowana liczba zachorowań w 2020 roku wynosiła ponad 22,5 tysiąca przypadków, w tym 8 986 wśród kobiet i 13 555 wśród mężczyzn[i].

Za większość zachorowań na ten nowotwór (ok. 90%) odpowiada przewlekłe palenie papierosów (tytoniu), coraz częściej przyczyną rozwoju raka płuca są także czynniki genetyczne – mutacje w genach. Co istotne choroba dotyka również młodszych pacjentów, poniżej 60 r.ż., nawet 30-40-latków. W Europie aż 68% zgonów dotyczy mężczyzn, a 32% zgonów osób przed ukończeniem 65 roku życia[ii].

Wyzwaniem w Polsce pozostaje zbyt późna diagnoza raka płuca, najczęściej kiedy nowotwór jest już w stadium zaawansowanym. Nowotwór płuca we wczesnej fazie, diagnozuje się tylko u około 20% pacjentów. W konsekwencji rokowanie chorych z rozpoznaniem raka płuca pozostają niezadowalające[iii]. Dlatego tak ważna jest zarówno profilaktyka pierwotna, przede wszystkim unikanie palenia tytoniu i rzucenie nałogu w każdym możliwym momencie, jak również wtórna, w tym badania przesiewowe wśród grup ryzyka[iv] (palacze, osoby z historią nowotworów płuca w rodzinie) oraz zachowanie czujności w przypadku niepokojących objawów.

Szczególnie niepokojącymi objawami są długo utrzymujący się kaszel i nawracające infekcje górnych oraz dolnych dróg oddechowych, pomimo leczenia objawowego oraz krwioplucie. Inne objawy, które mogą świadczyć o procesie nowotworowym to duszności, chrypka, bóle, w tym bóle kostne (np. barku, kręgosłupa - zwłaszcza lędźwiowego), podwyższona temperatura, osłabienie, utrata masy ciała. W zaawansowanym stadium choroby najczęstsze objawy obejmują: ogólne osłabienie, utratę masy ciała, stany podgorączkowe oraz objawy związane z lokalizacją przerzutów – np. bóle kostne[v].

W każdym przypadku należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu z pacjentem, zleci podstawowe badania, w tym RTG klatki piersiowej. Kluczową zasadą czujności onkologicznej, jest w pierwszej kolejności wykluczenie nowotworu. W przypadku potwierdzenia podejrzenia raka płuca, lekarz POZ wyda skierowanie do specjalisty (pulmonologa, torakochirurga lub onkologa) oraz może wystawić kartę DiLO kierując pacjenta na szybką ścieżkę dalszej diagnostyki onkologicznej.

Postęp w diagnostyce molekularnej oraz celowanych, precyzyjnych terapiach onkologicznych (terapie ukierunkowane molekularnie, immunoterapia) sprawił, że coraz częściej o raku płuca mówi się jako o chorobie przewlekłej. Do powodzenia leczenia niezbędne jest zbadanie czynników predykcyjnych oraz wdrożenie schematu terapii zgodnego z aktualną wiedzą medyczną na jak najwcześniejszym etapie.  

Innowacyjne metody leczenia raka płuca obejmują nie tylko leki, ale też nowoczesne metody radioterapii, która pozostaje integralną częścią kompleksowego leczenia onkologicznego. Szacuje się, że od 50% do 70% wszystkich pacjentów chorych na nowotwory złośliwe wymaga radioterapii na pewnym etapie swojego leczenia[vi].

Wskazaniem do radioterapii jest zarówno niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) jak i drobnokomórkowy rak płuca (DRP). Najczęściej stosuje się ją w skojarzeniu w chemioterapią tzw. jednoczasowa radiochemioterapia zarówno w miejscowo zaawansowanych stadiach jak i nowotworze rozsianym, przy przerzutach np. do mózgu oraz kości. Szczególne zastosowanie ma także precyzyjna radioterapia stereotaktyczna i teleradioterapia, którą stosuje się m.in. u chorych z przeciwskazaniem do radykalnej operacji usunięcia miąższu płuca. Jak podkreślał prof. Maciej Krzakowski, Konsultant Krajowy ds. Onkologii Klinicznej, w Polsce nadal zbyt mało pacjentów otrzymuje jednoczasową radiochemioterapię (ok. 20%),  w porównaniu do innych krajów, gdzie ten odsetek wynosi przynajmniej dwa razy więcej[vii].

Na przestrzeni lat wraz z poprawą jakości leczenia radioterapią zwiększała się wyleczalność chorych. Nowoczesne przyspieszacze liniowe są wyposażone w szereg rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo i precyzję radioterapii, takich jak kolimatory wielolistkowe oraz weryfikacja obrazowa na stole terapeutycznym. Zaawansowane technologicznie modyfikowane wersje przyspieszaczy liniowych otwierają nowe możliwości leczenia promieniami, takie jak precyzyjne napromienianie małych objętości z wykorzystaniem bardzo wysokich dawek promieniowania (np. CyberKnife) lub napromienianie dużych i ściśle zdefiniowanych objętości (np. tomoterapia). Szczególnym rodzajem teleradioterapii jest radioterapia cząsteczkowa, do której zaliczamy między innymi protonoterapię. Wymaga ona specjalnego sprzętu i znajduje zastosowanie głównie w sytuacjach, gdzie pożądane jest podwyższenie dawki w okolicy zdrowych tkanek szczególnie wrażliwych na promieniowanie (np. rdzenia kręgowego lub mózgu)[viii].

Innowacyjna radioterapia pozwala na leczenie o bardzo wysokiej skuteczności i dokładności, przy minimalizacji skutków ubocznych i powikłań. Realizuje się ją głównie w trybie ambulatoryjnym lub jednodniowym, co pozwala na ograniczenie niepotrzebnych hospitalizacji i skrócenie leczenia, a przede wszystkim poprawę jakość życia pacjenta. Innowacyjne technologie pozwalają na obrazowanie i dostosowanie wiązki leczenia w czasie rzeczywistym, za każdym razem naświetlany jest dokładnie obszar chorobowy, z oszczędzeniem tkanek zdrowych.