Uwidocznione przez okres pandemii wyzwania w  ochronie zdrowia wymagają szybkiej implementacji nowych technologii medycznych i rozwiązań zwiększających świadomość i odpowiedzialność pacjentów za stan swojego zdrowia. Chorzy na cukrzycę należą do grupy zwiększonego ryzyka cięższego przebiegu COVID-19, dłuższej hospitalizacji, rozwoju ciężkich powikłań zakażenia oraz zgonu. Czynnikiem znacząco pogarszającym ryzyko powyższych powikłań jest nieoptymalna kontrola glikemii. Odpowiedzią na te wyzwania oraz niezaspokojone potrzeby pacjentów okazują się systemy do ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania (isCGM – ang. intermittently scanned Continuous Glucose Monitoring /FGM – ang. Flash Glucose Monitoring). Technologia, której skuteczność i efektywność potwierdził trudny okres pandemii, stanowi wartościowe wsparcie dla chorych i środowiska medycznego w każdym czasie.

- Systemy ciągłego monitorowania glikemii w ostatnich kilku latach zyskały status narzędzia leczniczego. Ich zastosowanie samo w sobie pozwala lepiej kontrolować cukrzycę. To znaczący postęp technologii, który przynosi wielorakie korzyści – zarówno lekarzom, pielęgniarkom, ale przede wszystkim pacjentom i ich bliskim. Możliwość zdalnego kontaktu z pacjentem dzięki ich zastosowaniu – to rozwiązanie, które stało się już stałym elementem systemu opieki diabetologicznej, na razie dostępnym dla części chorych. Mamy jednak nadzieję, że narzędzie to będzie udostępniane kolejnym grupom chorych na cukrzycę.  – wyjaśnia prof. dr hab. med. Leszek Czupryniak – kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Wprowadzenie do praktyki diabetologicznej ciągłego monitorowania glikemii umożliwiło  wykorzystanie szeregu nowych parametrów oceny kontroli cukrzycy, które traktowane są już dziś jako standard nowoczesnej kontroli cukrzycy. Aktualne rekomendacje kliniczne (Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2021), jednoznacznie podkreślają korzyści wynikające ze stosowania systemów ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania.

- Stosowanie systemów ciągłego monitorowania stężenia glukozy w czasie pandemii COVID-19 pokazało, jak bardzo są one istotnym narzędziem edukacyjnym, poprawiającym współpracę pomiędzy pacjentem a lekarzem w procesie terapeutycznym. Dzięki stosowaniu systemu pacjent przebywający w domu i  analizujący wyniki monitorowania glikemii uzyskał większą wiedzę o swojej cukrzycy, w szczególności lepiej zrozumiał jak posiłki, wysiłek fizyczny, a przede wszystkim insulinoterapia wpływa na glikemię. Przekłada się to na lepszą współpracę z lekarzem, lepsze wyniki terapii, większe zaangażowanie i poczucie współodpowiedzialności za efekt terapii. - wskazuje Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Myśliwiec – kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Opublikowana w  2021 roku pierwsza kompleksowa analiza rzeczywistych danych z praktyki klinicznej (ang. Real World Evidence, RWE), obejmująca populację polskich pacjentów z cukrzycą, jednoznacznie potwierdza aktywne świadome kontrolowanie stężenia glukozy przez pacjentów z wykorzystaniem systemu monitorowania glikemii metodą skanowania. Średnia liczba dokonywanych pomiarów osiągnęła liczbę 21,4 na dobę co jest wartością wielokrotnie wyższą niż częstość dokonywania pomiarów z wykorzystaniem glukometru. Przekłada się to na lepsze zrozumienie choroby, poznanie przyczyn zmienności wartości glikemii i  podejmowanie bardziej zasadnych, codziennych decyzji, co w efekcie prowadzi do bardziej skutecznej i bezpiecznej kontroli cukrzycy.

Systemy do ciągłego monitorowania glikemii, są już traktowane jako standard opieki w zakresie samodzielnej kontroli pacjenta nad jego chorobą. Zalety nowych rozwiązań zostały dostrzeżone i  docenione przez zdecydowaną większość publicznych systemów ochrony zdrowia w  Europie i refundowane w 19 krajach Unii Europejskiej dla szerokich grup pacjentów.  Również w Polsce, w której w ostatnich latach dostęp do nowoczesnego monitorowania i leczenia cukrzycy uległ zauważalnej poprawie, jednak refundacja jest istotnie ograniczona.

- Trudno jest znaleźć technologię, która zmieniłaby oblicze współczesnej diabetologii bardziej niż systemy do ciągłego monitorowania glikemii. Poprawiają one kontrolę cukrzycy, zwiększają bezpieczeństwo funkcjonowania i  poprawiają jakość życia rzeszom pacjentów na całym świecie. Niestety refundowany dostęp do tej technologii, na którą pacjenci z cukrzycą w naszym kraju zasługują, jest ograniczony do chorych do 18. roku życia w przypadku jednego z systemów, a do 26 roku życia w przypadku pozostałych dwóch. Znacząca większość pacjentów z  cukrzycą typu  1, młodych dorosłych, kobiet ciężarnych, seniorów czy też osób z  tzw. innymi specyficznymi formami cukrzycy, jest tego dostępu pozbawiona –   tłumaczy prof. dr hab. n. med. Maciej T. Małecki – kierownik Katedry i Kliniki Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Autorzy raportu „System ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania w 2021. Dostępność w Polsce – stan obecny i kierunki zmian” zgodnie wskazują, że szeroki dostęp i objęcie refundacją systemu ciągłego monitorowania glikemii nowych grup pacjentów przyniesie wymierne korzyści w postaci poprawy większości wskaźników jakości opieki: skuteczności terapii, redukcji powikłań cukrzycy, poprawy jakości życia chorego, współpracy lekarza z pacjentem a także pozwoli na efektywne wprowadzenie rozwiązań telemedycznych do codziennej praktyki diabetologicznej. Eksperci podkreślają, że rozszerzenie zakresu refundacji systemów isCGM/FGM na populację pacjentów dorosłych z  cukrzycą typu 1 powyżej 18. roku życia zmniejszy liczbę i ograniczy progresję powikłań cukrzycy, co wpłynie bezpośrednio na obniżenie bardzo obciążających budżet kosztów ich leczenia. Rozszerzenie zakresu refundacji systemu monitorowania glikemii metodą skanowania na populację pacjentek z cukrzycą w ciąży pozwoli na redukcję powikłań zarówno u matki jak i noworodka.

- Od wielu dziesięcioleci wiadomo, że kluczem do sukcesu w ciąży powikłanej cukrzycą jest uzyskanie normoglikemii. Prawidłowe wyrównanie glikemii do wartości fizjologicznych w pierwszych tygodniach ciąży obniża ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dzieci. Normoglikemia w drugiej połowie ciąży zmniejsza ryzyko makrosomii u dziecka i w rezul­tacie powikłań okołoporodowych, noworodkowych i odległych (otyłości, ryzyko cukrzycy typu 2 i cho­rób serca) w wieku dojrzałym. Jest to trudne wyzwanie, wymagające wielkiego poświęcenia jeśli kontrola glikemii odbywa się przy pomocy glukometru. Możliwość wprowadzenia ciągłego monitorowania glikemii w  fenomenalny sposób poprawia komfort życia kobiety z cukrzycą ciążową i co ważne – przekłada się na korzyści kliniczne. Główną barierą jest jednak cena – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski – kierownik II Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, konsultant krajowy w dziedzinie Położnictwa i Ginekologii.

- System ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania, w momencie gdy pojawił się na rynku, stanowił ogromny i niezmiernie długo wyczekiwa­ny przełom w kontroli i leczeniu cukrzycy. Nie tyl­ko uwolnił pacjentów od uciążliwego i bolesnego wielokrotnego kłucia palców, ale przede wszystkim dał nowy, nieznany wcześniej komfort i bezpieczeń­stwo w postaci wskazywania trendów. Ten jakże po­żądany wymiar samokontroli nie tylko przyczynia się do lepszego prowadzenia cukrzycy i zapobiega­nia jej ostrym i przewlekłym powikłaniom, ale także ma charakter edukacyjny. Ponadto ułatwia zdalny kontakt z lekarzem dzięki wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi telemedycz­nych, co jest bardzo ważne zarówno w czasie sy­tuacji takich jak pandemia koronawirusa, jak rów­nież w obliczu dzisiejszego zabieganego stylu życia. Najistotniejszym jest teraz to, aby system stał się dostępny dla szerszej niż obecnie grupy pacjentów w naszym kraju – dodaje Anna Śliwińska, prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.

Od 1 stycznia 2021 roku obowiązuje w Polsce opłata od środków spożywczych (inaczej opłata cukrowa), wprowadzona ustawą z dnia 14 lutego 2020 r. Wprowadzenie opłaty było uzasadniane korzyściami dla zdrowia publicznego, takimi jak przede wszystkim promowanie prozdrowotnych wyborów żywieniowych oraz poprawa jakości diety przez ograniczenie spożycia słodkich napojów. Wpływy z  tytułu opłaty cukrowej stanowią w 96,5 proc. przychód Narodowego Funduszu Zdrowia, pozostałe 3,5 proc. trafia do budżetu państwa. Według rządowych szacunków, które były zawarte w  uzasadnieniu do projektu ustawy łączne wpływy z  opłat powinny wynieść około 3 mld zł rocznie, z czego około 2,7 mld zł, to wpływy do Narodowego Funduszu Zdrowia. Środki pochodzące z opłaty cukrowej mają być przeznaczone na działania edukacyjne i  profilaktyczne oraz świadczenia opieki zdrowotnej związane z utrzymaniem i poprawą stanu zdrowia osób z chorobami rozwiniętymi na tle niewłaściwych wyborów i zachowań zdrowotnych, w szczególności z nadwagą, otyłością i cukrzycą.

- Biorąc pod uwagę, że zastosowanie systemów monitorowania glikemii, w tym systemu ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania, znacząco poprawia skuteczność, jakość i bezpieczeństwo opieki nad chorym na cukrzycę, a także, iż w zgodnej ocenie ekspertów zyskało ono status narzędzia leczniczego (jego zastosowanie samo w sobie pozwala na poprawę kontroli glikemii i optymalizację terapii cukrzycy), systemy te powinny być finansowane przez NFZ dla kolejnych grup chorych na cukrzycę, jeśli jest taka potrzeba również z wykorzystaniem dodatkowych środków z opłaty cukrowej. Szczególnie, że systemy monitorowania glikemii są technologiami wysoce kosztowo-efektywnymi, czyli opłacalnymi. Redukują liczbę kosztownych powikłań niekotrolowanej cukrzycy, w tym epizody hipoglikemii, które kosztują NFZ ok. 40 mln zł rocznie. Należy zaznaczyć, że systemy monitorowania glikemii znakomicie sprawdziły się w warunkach pandemii Covid-19, gdzie dzięki nim oraz telewizytom w diabetologii dziecięcej udzielono o ok. 25% więcej świadczeń w 2020 r. w porównaniu do 2019 r. W diabetologii dorosłych odnotowano 25% spadek świadczeń w analogicznym okresie. W 2020 r. NFZ wydał na refundację systemów monitorowania glikemii ok. 42 mln zł, co stanowiło 3,5% wydatków na wyroby medyczne ogółem. Jednocześnie NFZ wydaje rocznie ok. 2 mld zł na diagnostykę i leczenie cukrzycy oraz następne 2 mld zł tytułem leczenia powikłań   – wyjaśnia dr n. med. Jakub Gierczyński, ekspert systemu ochrony zdrowia.

Najważniejsze rekomendacje opracowane przez autorów raportu „System ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania w 2021. Dostępność w Polsce – stan obecny i kierunki zmian:

Wnioski z  opublikowanych ocen klinicznych, analiz danych systemu opieki zdrowia, a  także opinie ekspertów jednoznacznie wskazują na korzyści kliniczne i systemowe z zastosowania ciągłego monitorowania glikemii metodą skanowania w opiece nad pacjentami z  cukrzycą, uznając go za równie ważny jak farmakoterapia element prowadzenia procesu terapeutycznego. Korzyści kliniczne z jego zastosowania potwierdzone są w całej populacji osób z  cukrzycą, mając jednak na uwadze optymalizację opieki, obecnie szczególnie zasadnym jest rozszerzenie refundacji systemu dla trzech grup pacjentów:

1. Pacjenci z cukrzycą typu 1 w wieku od ukończenia 18. do ukończenia 26. roku życia.
2. Pacjenci z  cukrzycą typu 1, którzy ukończyli 26. rok życia a wcześniej rozpoczęli stosowanie systemu.
3. Kobiety z  cukrzycą wymagające insulinoterapii w okresie ciąży i połogu; w cukrzycy przedciążowej od momentu stwierdzenia przez lekarza ginekologa ciąży, w cukrzycy ciążowej po kwalifikacji do insulinoterapii, do 8. tygodnia po połogu włącznie.

- Opracowany raport jest źródłem niezwykle interesujących danych nt. systemów monitorowania glikemii metodą skanowania, aktualnej ich dostępności w Polsce ze wskazaniem koniecznych kierunków zmian. Ciągłe monitorowanie glikemii stanowi cenny element leczenia chorego na cukrzycę niezależnie od wieku, a u ciężarnych z cukrzycą to lekarstwo dla matki i dziecka. Przyczynia się do wzrostu skuteczności i bezpieczeństwa insulinoterapii oraz poprawy opieki nad chorymi na cukrzycę – podkreśla Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska–Ziółkiewicz – kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.