Radioterapia stanowi nadal jeden z podstawowych elementów leczenia onkologicznego dla około 50-70% pacjentów z nowotworami. Co ważne, to nie tylko metoda precyzyjna i skuteczna, ale również bezpieczna, w przypadku nowoczesnych technologii, takich jak: radioterapia stereotaktyczna, radioterapia protonowa czy techniki umożliwiające bardzo precyzyjne dostarczanie dawki promieniowania do zmienionych chorobowo tkanek np. radiochirurgia.

- Obecnie są do dyspozycji coraz nowocześniejsze aparaty, coraz lepsze metody obliczeniowe realnie otrzymywanej dawki przez pacjenta, możemy też adaptować plan leczenia do aktualnej anatomii pacjenta – mówił w wywiadzie dla redakcji Medicalpress[1], dr n. med. Andrzej Kukiełka z Zakładu Radioterapii, NU-MED w Zamościu oraz Zakład Brachyterapii i Zakładu Radioterapii, Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.

Tego rodzaju podejście pozwala na minimalizację skutków ubocznych, skrócenie czasu leczenia oraz prowadzenie terapii w trybie ambulatoryjnym. Niestety, w Polsce dostęp do tych innowacyjnych rozwiązań pozostaje ograniczony.

Innowacyjna radioterapia onkologiczna to zaawansowana metoda leczenia nowotworów, która wykorzystuje nowoczesne technologie i precyzyjne techniki dostarczania promieniowania do tkanek zmienionych chorobowo. Jej celem jest skuteczne zniszczenie komórek nowotworowych przy jednoczesnym zminimalizowaniu uszkodzeń zdrowych tkanek. W porównaniu z tradycyjną radioterapią, nowoczesne rozwiązania oferują większą precyzję, krótszy czas leczenia oraz zmniejszenie skutków ubocznych, często nie ma również potrzeby hospitalizacji chorego.

- Współczesna radioterapia jest jedną z najnowocześniejszych metod leczenia nowotworów. Około 60-70% pacjentów, którzy chorują na nowotwory, kwalifikuje się do leczenia napromienianiem. Radioterapia może być stosowana w leczeniu nowotworów jako metoda samodzielna, ale najczęściej jest elementem leczenia skojarzonego, rekomendowanego przez polskie i międzynarodowe towarzystwa naukowe. Jest kojarzona w różnych sekwencjach z chirurgią, chemioterapią, immunoterapią lub hormonoterapią np. w przypadku nowotworów głowy i szyi, raka przełyku, odbytnicy lub raka gruczołu krokowego[2]. – wskazywał lek. med. Jacek Kulik, Kierownik Zakładu Radioterapii, Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli.

• Precyzję dostarczania promieniowania: Techniki takie jak radioterapia stereotaktyczna (SBRT), radioterapia z modulacją intensywności wiązki (IMRT) czy protonoterapia pozwalają na skierowanie wysokiej dawki promieniowania bezpośrednio na guz, oszczędzając zdrowe tkanki.
• Personalizację terapii: Dzięki zaawansowanym systemom obrazowania i planowania leczenia, dawki promieniowania są dostosowywane indywidualnie do kształtu, rozmiaru i lokalizacji guza.
• Krótszy czas leczenia: W niektórych przypadkach innowacyjna radioterapia umożliwia skuteczne leczenie w zaledwie kilku sesjach.
• Minimalizację skutków ubocznych: Nowoczesne techniki zmniejszają ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek, co przekłada się na lepszą jakość życia pacjentów podczas i po leczeniu.

Jednym z kluczowych wyzwań, przed którymi stoi Polska, jest eliminacja nierówności w dostępie do pełnego spektrum nowoczesnych metod leczenia onkologicznego, w tym radioterapii. W naszym kraju nadal 10-15% chorych nie korzysta z tej metody leczenia[3], pomimo wskazania. Niestety wciąż niektórzy mieszkańcy mniejszych miejscowości czy terenów wiejskich często zmuszeni są do długich i uciążliwych podróży do ośrodków onkologicznych, co stanowi dodatkowe obciążenie, zwłaszcza dla osób starszych czy z niepełnosprawnościami. Część województw nie ma lub ma niewielki dostęp do innowacji. Tymczasem leczenie blisko miejsca zamieszkania mogłoby nie tylko poprawić jakość życia pacjentów, ale również zwiększyć efektywność terapii, zmniejszając poziom stresu związanego z procesem leczenia.

- Doposażenie w spaecjalne aparaty do teleradioterapii służące do radiochirurgii czy radioterapii śródoperacyjnej powinny w pierwszej kolejności dotyczyć dużych ośrodków onkologicznych. – pozwoliłoby to na zapewnienie w pierwszej kolejności dostępu do innowacyjnych metod leczenia w całej Polsce[4] - podkreślał prof. Krzysztof Składowski, konsultant krajowy w dziedzinie radioterapii onkologicznej.

Myślą przewodnią polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w 2025 roku jest bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo zdrowotne. W kontekście onkologii oznacza to wyrównanie dostępu do odpowiedniej diagnostyki i skutecznych metod leczenia, takich jak innowacyjne leki czy innowacyjna radioterapia i chirurgia. Warto podkreślić, że radioterapia jest wielokrotnie niezbędnym elementem kompleksowego leczenia skojarzonego i warunkuje możliwość podania innowacyjnych leków np. immunoterapii po radiochemioterapii, a w konsekwencji, takie podejście znacznie poprawia rokowania pacjentów w wielu nowotworach, w tym do niedawna bardzo opornych na leczenia jak np. rak płuca.

Ministerstwo Zdrowia wskazuje cyfrową transformację jako jeden z kluczowych aspektów ochrony zdrowia. W przypadku radioterapii cyfryzacja jest jej nieodzownym elementem, innowacje w tym zakresie, pozwalają na lepsze planowanie terapii, monitorowanie postępów leczenia oraz wymianę danych między ośrodkami. Wdrożenie rozwiązań takich jak: systemy sztucznej inteligencji do analizy obrazów medycznych może dodatkowo zwiększyć precyzję terapii, zmniejszając ryzyko błędów i poprawiając efektywność leczenia.

Poprawa bezpieczeństwa lekowego w Unii Europejskiej, o której mowa w polskich priorytetach, powinna obejmować nie tylko farmakoterapię, ale też dostęp do innych technologii medycznych. Wykorzystanie nowoczesnych urządzeń oraz prowadzenie szkoleń dla personelu medycznego to istotne elementy budowania bezpieczeństwa zdrowotnego. . W kontekście radioterapii ważnym elementem jest również potrzeba wzmocnienia kadry medycznej. „Wobec niewielkiego zainteresowania absolwentów medycyny tzw. „trudnymi” specjalizacjami lekarskimi, do których również należy radioterapia onkologiczna i zagrożenia ośrodków RT niedoborem kadry lekarskiej, w 2023 zmodyfikowano system egzaminowania, a w 2024 zaplanowano zmiany szkolenia w tej specjalizacji.”[5] Ten kierunek należy kontynuować i promować kierunki, które są deficytowe. Inwestycje w infrastrukturę oraz kadrę medyczną mogą przyczynić się do podniesienia standardów leczenia, ograniczenia ryzyka powikłań oraz lepszej dostępności do opieki onkologicznej generalnie, m.in. dzięki skróceniu czasu leczenia, ograniczeniu potrzeby dodatkowych hospitalizacji i leczenia powikłań.

Wśród priorytetów polskiej prezydencji znajduje się również promocja zdrowia i profilaktyka chorób. W przypadku nowotworów szczególny nacisk należy położyć na wczesne wykrywanie zmian nowotworowych, co pozwala na wdrożenie leczenia w stadiach wczesnych i zastosowanie leczenie radyklanego, jak chirurgia lub radioterapia przy możliwościach także uzupełniającej terapii okołooperacyjnej, prowadzącego do całkowitego wyleczenia. Szeroko zakrojone kampanie edukacyjne oraz zwiększenie uczestnictwa w programach przesiewowych mogą przyczynić się do zwiększenia świadomości społecznej i wzrostu odsetka wczesnych diagnoz onkologicznych.

Zapewnienie dostępu do nowoczesnej radioterapii jest wyzwaniem nie tylko dla Polski, ale również dla innych krajów europejskich. Wspólne działania na poziomie UE, takie jak wymiana dobrych praktyk, wspieranie badań naukowych czy finansowanie inwestycji w infrastrukturę medyczną, wzmocnienia kadry medycznej mogą przyczynić się do poprawy sytuacji. Polska może odegrać wiodącą rolę w promowaniu tych inicjatyw, wskazując na potrzebę rozwijania nowoczesnych metod leczenia w ramach europejskiej polityki zdrowotnej i narodowych programów walki z rakiem.

- Dlaczego jest ważne, żeby pacjent miał do takiego właśnie leczenia dostęp? Myślę, że jest to myśl naszych czasów. Dążymy do tego, żeby pacjenci byli leczeni na światowym poziomie w sposób taki, jaki dyktują nam aktualne doniesienia z najnowszych badań, aby pacjent wyleczony był człowiekiem zdrowym, a nie okaleczonym tym leczeniem, żeby po okresie rekonwalescencji i rehabilitacji mógł wrócić do życia lub te objawy leczenia nie były gorsze niż objawy samej choroby. Dlatego bez innowacyjności w leczeniu, bez poszukiwania takich, a nie innych technologii leczenia, jest to po prostu niemożliwe[6]. – mówiła dr Barbara Lisiecka, Kierownik Zakładu Radioterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.

Nowoczesne radioterapia: korzyści dla świadczeniodawców, pacjentów i systemu ochrony zdrowia

Nowoczesna radioterapia przynosi liczne korzyści dla świadczeniodawców, pacjentów oraz systemu ochrony zdrowia. Z punktu widzenia świadczeniodawców, zaawansowane technologie pozwalają na zwiększenie skuteczności leczenia. Dzięki precyzyjnym metodom terapeutycznym możliwe jest osiąganie lepszych wyników klinicznych, co przekłada się na wyższą jakość opieki nad pacjentem. Dodatkowo, optymalizacja zasobów wynikająca z krótszego czasu terapii umożliwia leczenie większej liczby pacjentów w danym ośrodku, co skutkuje efektywniejszym wykorzystaniem zarówno infrastruktury, jak i personelu. To także możliwość mniejszej ilości hospitalizacji pacjentów. Wprowadzenie innowacyjnych metod radioterapii podnosi również prestiż placówki medycznej, co przyciąga pacjentów oraz wykwalifikowanych specjalistów.

Dla pacjentów nowoczesna radioterapia oznacza wyraźną poprawę jakości życia. Zaawansowane techniki minimalizują skutki uboczne leczenia, takie jak uszkodzenie sąsiednich narządów czy długotrwałe zmęczenie, co pozwala na łagodniejsze przejście przez proces terapeutyczny. Skrócenie czasu terapii zmniejsza także obciążenie fizyczne i psychiczne pacjentów, umożliwiając szybszy powrót do codziennego życia. Innowacyjne metody leczenia coraz częściej oferują możliwość terapii w trybie ambulatoryjnym, eliminując konieczność hospitalizacji i zwiększając wygodę pacjentów. Personalizacja terapii, dostosowana do indywidualnych potrzeb chorego, poprawia skuteczność leczenia i zwiększa szanse na wyleczenie, jednocześnie zmniejszając ryzyko powikłań dzięki precyzyjnemu ukierunkowaniu promieniowania.

Korzyści wynikające z zastosowania nowoczesnej radioterapii są również zauważalne na poziomie systemu ochrony zdrowia. Chociaż wdrożenie zaawansowanych technologii wiąże się z początkowymi inwestycjami, ich długoterminowe efekty pozwalają na redukcję kosztów bezpośrednich i pośrednich, takich jak leczenie powikłań, hospitalizacje, absencja zawodowa. Precyzyjne metody radioterapii zwiększają efektywność leczenia, co zmniejsza potrzebę dodatkowych interwencji medycznych. Możliwość prowadzenia terapii w krótszym czasie i w trybie ambulatoryjnym odciąża placówki medyczne, skracając listy oczekujących i zwiększając dostępność świadczeń. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia można także osiągnąć poprawę ogólnych wyników zdrowotnych populacji, co przekłada się na wyższe wskaźniki wyleczalności chorób onkologicznych. Ważnym aspektem jest również zmniejszanie nierówności w dostępie do nowoczesnej radioterapii – inwestycje w rozwój ośrodków medycznych w mniejszych miejscowościach przyczyniają się do redukcji różnic regionalnych w dostępie do zaawansowanego leczenia.

- Innowacyjne technologie radioterapii onkologicznej powinny być finansowane ze środków publicznych. Wykazano, że są one efektywne kosztowo, zapewniając poprawę wyników kontroli chorób nowotworowych[7]. – wskazywał dr Łukasz Kuncman z Polskiego Towarzystwa Radioterapii Onkologicznej.

Nowoczesna radioterapia stanowi zatem kluczowy element współczesnej medycyny, przynosząc znaczące korzyści dla całego społeczeństwa, podnosząc standardy leczenia oraz optymalizując funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia.