„Uważamy, że nasza platforma mRNA zmienia rynek tradycyjnych szczepionek. Umożliwia ona prace nad jeszcze bardziej bezpiecznymi i skutecznymi szczepionkami. Moderna ma realną szansę na udostępnienie preparatów odpowiadających na kilka kluczowych niezaspokojonych potrzeb medycznych. Dzięki wykorzystaniu platformy mRNA aktywowane zostały 31 programy rozwojowe, z których 19 znajduje się w fazie klinicznej” – powiedział Stéphane Bancel, dyrektor zarządzający firmy Moderna.

 

„Mamy przyjemność poinformować o postępach w pracach rozwojowych nad nowymi produktami oraz zawarciu istotnych porozumień partnerskich na rzecz badań naukowych mających na celu przyspieszenie rozwoju szczepionek przeciwko patogenom, które stanowią największe zagrożenie dla zdrowia na całym świecie” – powiedział lek. med. Stephen Hoge, prezes spółki Moderna. „Koncentrujemy się na niezaspokojonych potrzebach związanych ze szczepionkami przeciwko wirusom oddechowym i wirusom wywołującym zakażenia latentne. Co ważne, nadal prowadzimy prace nad różnymi szczepionkami przeciwko COVID-19 dla osób dorosłych, młodzieży i dzieci”.

 

 

 

Zakażenia układu oddechowego są główną przyczyną zgonów na całym świecie i mają szczególnie duży wpływ na osoby starsze, które są szczególnie narażone są na cięższy przebieg choroby i większą umieralność. Moderna wdraża wielokierunkowe podejście mające na celu zmniejszenie globalnego obciążenia zakażeniami układu oddechowego na świecie dzięki szczepionkom skierowanym przeciwko głównym czynnikom etiologicznym, takim jak SARS-CoV-2, wirus grypy, syncytialny wirus oddechowy (RSV) oraz cztery endemiczne ludzkie koronawirusy (HCoV).

 

Obecnie COVID-19 przechodzi w fazę endemiczną, Moderna koncentruje się na pracach zmierzających do wynalezienia szczepionki mającej na celu obronę przed kolejnymi wariantami SARS-CoV-2, opracowując multiwalentne dawki przypominające w celu uzyskania szerokiej odporności i ochrony osób z gryp wysokiego ryzyka oraz rozwijając szczepionki nowej generacji, zachowujące stabilność w czasie przechowywania w lodówce.

Pierwszy kandydat firmy Moderna na dwuwalentną szczepionkę przypominającą, mRNA-1273.211, wykazał lepsze miana przeciwciał neutralizujących w porównaniu z mRNA-1273 wobec wszystkich badanych wariantów wirusa, w tym Omikron.  Przewaga utrzymywała się przez sześć miesięcy po podaniu dawki przypominającej w przypadku wariantów Beta i Omikron. Tolerancja i bezpieczeństwo stosowania dwuwalentnej szczepionki przypominającej były zgodne z obserwowanymi w przypadku zatwierdzonej dawki przypominającej 50ug szczepionki mRNA-1273.

 

Moderna rozwija kilka różnych kandydatów na dawki przypominającej, w tym prototypową dawkę przypominającą, dawkę przypominającą swoistą dla wariantu Omikron oraz dwuwalentną dawkę przypominającą. W USA zakończono rekrutację do badania fazy II nad kandydatem na dawkę przypominającą swoistą dla wariantu Omikron (mRNA-1 1273.529) jako trzecią lub czwartą dawkę. Również w USA trwa rekrutacja do badania fazy II oceniającego stosowanie dawki przypominającej dwuwalentnej szczepionki (mRNA-1273.214), łączącej dawkę przypominającą kandydata na szczepionkę swoistą dla wariantu Omikron (mRNA-1273.529) ze szczepionką prototypową (mRNA-1273). W Wielkiej Brytanii trwa rekrutacja do badania fazy III mającego na celu ocenę kandydatów na szczepionki zawierające wariant Omikron stosowanych jako trzecia lub czwarta dawka u osób po dowolnej serii szczepienia podstawowego.

 

Trwają również prace nad szczepionką przeciwko COVID-19 (mRNA-1283) nowej generacji, zachowującą stabilność w trakcie przechowywania w lodówce, która ma ułatwić dystrybucję i podawanie preparatu przez personel medyczny. W badaniu fazy I dotyczącym szczepionki mRNA-1283 wstępne wyniki wskazują, że po podaniu w serii podstawowej w niższych dawkach (10 µg i 30 µg) szczepionka mRNA-1283 wywołuje silną odpowiedź przeciwciał neutralizujących przeciwko SARS-CoV-2, porównywalną do uzyskanej w serii podstawowej dla dawki 100 µg szczepionki mRNA-1273. Częstość występowania miejscowych i ogólnoustrojowych określonych działań niepożądanych szczepionki mRNA-1283 podawanej w serii podstawowej w niższych dawkach (10 µg, 30 µg) była ogólnie porównywalna z mRNA-1273.

U młodzieży w wieku 12–17 lat seria podstawowa (obejmująca 2 dawki 100 µg) została zarejestrowana/dopuszczona do stosowania w ponad 40 krajach. Moderna przygotowuje się do przedłożenia danych dotyczących stosowania dawki przypominającej szczepionki przeciwko COVID-19 wynoszącej 50 μg w tej grupie wiekowej. U dzieci w wieku 6–11 lat seria podstawowa (obejmująca 2 dawki 50 μg) została zarejestrowana/dopuszczona do stosowania w Australii, Kanadzie i UE. Moderna ocenia stosowanie dawki 25 µg w serii podstawowej oraz jako dawki przypominającej w tej grupie wiekowej. W badaniu fazy II/III KidCOVE z udziałem dzieci w wieku od 6 miesięcy do < 6 lat osiągnięto pierwszorzędowy punkt końcowy. Analiza pośrednia wykazała silną odpowiedź przeciwciał neutralizujących po zastosowaniu serii podstawowej obejmującej dwie dawki 25 µg szczepionki mRNA-1273, wraz z korzystnym profilem bezpieczeństwa. Na podstawie tych danych w najbliższych tygodniach Moderna złoży wniosek o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu serii podstawowej szczepionki mRNA-1273 obejmującej dwie dawki 25 μg do stosowania u dzieci w wieku od 6 miesięcy do < 6 lat do Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA), Europejskiej Agencji Leków (EMA) i innych organów regulacyjnych na świecie. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych, Moderna przygotowuje się do oceny potencjału dawki przypominającej stosowanej we wszystkich populacjach dzieci i młodzieży, w tym dzieci w wieku od 6 miesięcy do < 6 lat, dzieci w wieku od 6 do < 12 lat oraz u młodzieży.

 

Na całym świecie każdego roku grypa prowadzi do 3–5 milionów ciężkich zachorowań i 290–650 tys. zgonów z powodu chorób dróg oddechowych. Trzy główne typy wirusów grypy (A, B i C) zakażają ludzi. Chociaż epidemie grypy sezonowej wywołują wirusy grypy typu A i B, za ponad 95% hospitalizacji związanych z grypą u osób dorosłych odpowiada wirus grypy typu A. Wirusy grypy typu A dzielą się na podtypy ze względu na dwa białka powierzchniowe: hemaglutyninę i neuraminidazę, które są rozpoznawane przez układ odpornościowy i mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną.

 

Moderna opracowuje trzy strategie rozwoju szczepionek przeciwko grypie, w każdej z nich uwzględniono zwiększenie poziomu wzmocnienia w celu uzyskania lepszej odpowiedzi immunologicznej. Po pierwsze w czterowalentnej szczepionce przeciwko grypie sezonowej (mRNA-1010) wykorzystano szczepy zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Moderna dodała również więcej antygenów hemaglutyniny (np. H3, H1) w celu rozszerzenia dopasowania szczepów (mRNA-1011/1012), a także dodała antygeny neuraminidazy w celu ukierunkowania na mocniej konserwowane regiony białka powierzchniowego i rozszerzenia zakresu immunologicznego (mRNA-1020/1030).

 

W analizie okresowej danych z badania fazy II dotyczącego szczepionki mRNA-1010 nie stwierdzono istotnych zagrożeń dotyczących bezpieczeństwa, a dane dotyczące immunogenności odpowiadają potencjalnej przewadze nad standardową dawką szczepionki przeciwko szczepom wirusa grypy typu A (która odpowiada za większość zachorowań wśród osób dorosłych). Dane okresowe odpowiadają potencjałowi skuteczności co najmniej równoważnej (non-inferior) skuteczności standardowej dawki szczepionki przeciwko szczepom wirusa grypy typu B (stanowiącego główny problem w populacji dzieci i młodzieży).

 

Syncytialny wirus oddechowy (RSV) jest główną przyczyną chorób układu oddechowego u małych dzieci i osób starszych. Są oni szczególnie narażeni na ciężki przebieg choroby. Zakażenie RSV wiąże się nie tylko z nagłą umieralnością i chorobowością, ale także z długoterminowymi następstwami, takimi jak astma czy upośledzenie czynności płuc w populacji dzieci i młodzieży, oraz zaostrzeniami przewlekłej obturacyjnej choroby płuc u osób starszych. Każdego roku w Stanach Zjednoczonych z powodu zakażenia RSV odnotowuje się około 177 000 hospitalizacji osób dorosłych w wieku od 65 lat oraz około 14 000 zgonów.

 

Trwa badanie fazy I dotyczące RSV (mRNA-1345) oceniające tolerancję, reaktogenność i immunogenność u dzieci, młodszych dorosłych, starszych dorosłych i kobiet w wieku rozrodczym. Wstępna analiza pokazała, że szczepionka mRNA-1345 wzmacnia odpowiedź przeciwciał neutralizujących i jest dobrze tolerowana przez młodsze i starsze osoby dorosłe, niezależnie od dawki. Trwa również badanie ConquerRSV – kluczowe badanie fazy III z udziałem osób dorosłych w wieku ≥ 60 lat; spodziewana liczba uczestników badania wyniesie ok. 34 000.

 

W 2022 r. planowane jest rozpoczęcie badania fazy I dla kandydata nad szczepionką skojarzoną przeciwko COVID-19 i grypie (mRNA-1073) u zdrowych osób dorosłych w wieku od 18 do 75 lat. Moderna uruchomiła również program dotyczący skojarzonej szczepionki przeciwko chorobom układu oddechowego ukierunkowanej na trzy główne wirusy wywołujące choroby układu oddechowego u osób starszych. Nowy kandydat na skojarzoną szczepionkę przeciwko chorobom układu oddechowego (mRNA-1230) jest przewidziany do stosowania raz w roku jako dawka przypominająca szczepionki przeciwko SARS-CoV-2, wirusowi grypy i RSV.

 

Moderna wprowadziła program badań rozwojowych mający na celu opracowanie kandydata na szczepionkę (mRNA-1287) przeciwko endemicznym ludzkim koronawirusom (HCoV). HCoV, chociaż mniej znane niż pozostałe koronawirusy, stanowią istotną przyczynę chorób układu oddechowego na całym świecie. Cztery wirusy HCoVs (HCoV-229E, -NL63, -OC43 i -HKU1) są endemiczne na całym świecie i odpowiadają za około 10–30% zakażeń górnych dróg oddechowych u osób dorosłych.

 

Wirus latetny jest obecny w organizmie człowieka, ale znajduje się w stanie utajenia na ogół nie powodując żadnych zauważalnych objawów. Wirusy latentne mogą ulegać reaktywacji, powodując objawy kliniczne w okresach narażenia na stres lub w przypadku upośledzenia odporności. Zdolność do latencji jest charakterystyczna dla ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV) i członków rodziny Herpesviridae, w tym wirusa cytomegalii (CMV), wirusa Epsteina-Barr (EBV), wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV) oraz wirusa opryszczki zwykłej (HSV). Moderna pracuje nad potencjalnymi szczepionkami przeciwko każdemu z tych latentnych wirusów, ukierunkowanymi na przeciwdziałanie zarówno krótkoterminowym, jak i długoterminowym skutkom zakażenia.

 

CMV to najczęstsza przyczyna wrodzonego zakażenia na świecie, a koszty opieki zdrowotnej związanej z tym wirusem wynoszą ponad 1 miliard USD rocznie. Do możliwych krótko- i długoterminowych następstw zakażenia CMV należą małogłowie, zapalenie naczyniówki i siatkówki, drgawki, niedosłuch czuciowo-nerwowy, zaburzenia poznawcze, porażenie mózgowe i zaburzenia napadowe. Wady wrodzone nie są jedynym skutkiem zakażenia CMV, Moderna planuje też ocenę szczepionki mRNA-1647 pod kątem długoterminowych skutków (takich jak choroby autoimmunologiczne, nowotwory czy choroby układu sercowo-naczyniowego) w badaniach fazy III.

 

W badaniu fazy II (mRNA-1647) szczepionka przeciwko CMV firmy Moderna była ogólnie dobrze tolerowana, a dane z okresu siedmiu miesięcy wskazują na wysoką immunogenność zarówno u uczestników CMV-seronegatywnych i CMV-seropozotywnych. CMVictory to kluczowe badanie fazy III oceniające szczepionkę mRNA-1647 przeciwko pierwotnemu zakażeniu CMV u kobiet w wieku 16–40 lat. Przewiduje się, że do badania zostanie włączonych nawet 6900 kobiet z około 150 ośrodków klinicznych.

 

 

EBV, powszechnie występujący na całym świecie herpeswirus, jest główną przyczyną mononukleozy zakaźnej i związanym z nią ryzykiem rozwoju różnych schorzeń przewlekłych. Długotrwałe zakażenie EBV wiąże się określonymi zaburzeniami limfoproliferacyjnymi, zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów i chorób autoimmunologicznych oraz około 32-krotnie większym ryzykiem rozwoju stwardnienia rozsianego (SM).

Moderna opracowuje szczepionkę mRNA-1189 mającą na celu zapobieganie rozwojowi mononukleozy zakaźnej i aktualnie prowadzi badanie fazy I, które znajduje się po korzystnej wstępnej ocenie profilu bezpieczeństwa. Ponadto w fazie badań przedklinicznych jest też szczepionka terapeutyczna (mRNA-1195) przeciwko długotrwałym następstwom zakażenia EBV, takim jak SM czy potransplantacyjna choroba limfoproliferacyjna (PTLD).

 

Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV), przyczyna AIDS, nadal ma niszczycielski wpływ na zdrowie ludzi na całym świecie, każdego roku jest przyczyną około 700 000 zgonów. Moderna wraz ze swoimi partnerami prowadzi trzy badania kliniczne dotyczące szczepionek przeciwko HIV. Trwa rekrutacja do dwóch badań fazy I dotyczących szczepionki mRNA-1644, prowadzonych we współpracy z IAVI oraz Fundacją Billa i Melindy Gatesów. Szczepionka mRNA-1644 ma na celu indukcję wytwarzania przeciwciał neutralizujących o szerokim zakresie przeciwko HIV-1 (ang. broadly neutralizing antibodies bnAbs) – cel ten jest powszechnie uważany za kluczowy w profilaktyce zakażenia HIV poprzez szczepienie. Testowane immunogeny zostały opracowane przez zespoły naukowe z IAVI oraz Scripps Research i będą dostarczane z wykorzystaniem technologii mRNA firmy Moderna.

 

Trwa również ocena dawkowania w trwającym badaniu fazy I (mRNA-1574), którego celem jest ocena bezpieczeństwa stosowania i immunogenności eksperymentalnych szczepionek mRNA opartych na trimerach HIV. Zgodnie z główną hipotezą szczepionki mRNA przeciwko HIV oparte na rozpuszczalnym, związanym z błoną trimerze otoczki będą bezpieczne i dobrze tolerowane przez osoby niezakażone HIV i będą indukować wytwarzanie autologicznych przeciwciał neutralizujących. Do badania ma zostać włączonych około 100 osób dorosłych w wieku 18–55 lat z ujemnym wynikiem testu na obecność HIV.

 

Obecnie trwają również badania przedkliniczne dotyczące kandydatów na szczepionki przeciwko VZV (mRNA-1468) i przeciwko HSV (mRNA-1608) – wirusom z rodziny Herpesviridae, wywołujących latentne zakażenia utrzymujące się przez całe życie.

 

Pierwotne zakażenie VZV prowadzi do rozwoju ospy wietrznej, a następnie wirus ustanawia latencję. Wraz z obniżaniem się odporności u starszych dorosłych może dochodzić do reaktywacji wirusa w postaci półpaśca, w przebiegu którego występują bolesne i swędzące zmiany. Jedna na trzy dorosłe osoby zachoruje na półpasiec w ciągu swojego życia. Kandydat na szczepionkę przeciwko ospie wietrznej/półpaścowi firmy Moderna indukuje odpowiedź immunologiczną w postaci wytwarzania przeciwciał anty-gE porównywalną z obserwowaną dla ajuwantowej, podjednostkowej szczepionki zawierającej swoisty antygen dla VZV (gE) (zastępująca ShingrixTM) u myszy i ssaków naczelnych (innych niż człowiek).

 

HSV-2 wywołuje utrzymujące się całe życie latentne zakażenie w obrębie neuronów czuciowych, z których może się reaktywować, prowadząc do opryszczki narządów płciowych. W badaniach przedklinicznych na zwierzętach kandydat na szczepionkę przeciwko HSV-2 firmy Moderna indukuje silną odpowiedź immunologiczną, na poziomie porównywalnym lub wyższym niż w przypadku naturalnego zakażenia u zdrowych osób dorosłych.

 

Moderna rozwija swoją globalną strategię w zakresie zdrowia publicznego i podjęła trzy nowe inicjatywy na rzecz rozwoju szczepionek mRNA:

• Do 2025 roku Moderna zobowiązuje się do wprowadzenia do badań klinicznych szczepionek skierowanych przeciwko 15 priorytetowym patogenom. Priorytetem będą prace nad szczepionkami przeciwko HIV, gruźlicy (TB), malarii, chorobom tropikalnym, na które obecnie nie ma leczenia oraz patogenom traktowanym jako priorytetowe przez WHO i Koalicję na rzecz Innowacji w zakresie Gotowości na Epidemię (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations - CEPI).

• Moderna wdrożyła program mRNA Access, który umożliwia naukowcom korzystanie z jej technologii mRNA w celu prowadzenia badań nad nowymi szczepionkami przeciwko nowo pojawiającym się lub dotychczas niedocenianym chorobom zakaźnym. Program mRNA Access umożliwi też badaczom opracowywanie innowacyjnych szczepionek przeciwko prototypowym rodzinom wirusów w ramach przygotowania się na „chorobę X”. Termin „choroba X” został zaproponowany przez WHO jako wyraz świadomości, że poważna światowa epidemia może zostać wywołana przez patogen, który obecnie nie powoduje chorób u ludzi. Do partnerów naukowych programu mRNA Access należą: Uniwersytet w Queensland, Instytut Petera Doherty'ego ds. Zakażeń i Odporności, Instytut Pasteura (Paryż i Tunezja) oraz Uniwersytet McGilla.

• Moderna rozszerzyła swoje zobowiązanie, żeby nigdy nie korzystać z prawa patentowego do szczepionki przeciwko COVID-19 w przypadku wytwórców z 92 krajów o niskim lub średnim dochodzie w ramach sojuszu szczepionkowego Gavi COVAX AMC, o ile szczepionki te będą produkowane wyłącznie w celu wykorzystania ich w tych krajach.