Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym wśród kobiet w krajach uprzemysłowionych, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie diagnozuje się go co roku raka piersi u 2,3 miliona kobiet i rejestruje 685 000 zgonów.

Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce, odpowiadający za prawie 1/4 wszystkich zachorowań na nowotwory w tej populacji. Większości pacjentek będzie na jakimś etapie leczenia onkologicznego poddawana radioterapii. Radioterapia jest elementem nowoczesnego leczenia skojarzonego, obok chirurgii i farmakoterapii. Współczesna radioterapia jest jednym z najnowocześniejszych sposobów leczenia nowotworów.

Około 60-75% pacjentów, którzy chorują na nowotwory, kwalifikuje się do leczenia napromienianiem. Radioterapia może być stosowana w leczeniu nowotworów jako metoda samodzielna, ale jest też elementem leczenia skojarzonego, rekomendowanego przez polskie i międzynarodowe towarzystwa naukowe. Radioterapia jest łączona w różnych sekwencjach z chirurgią, chemioterapią, immunoterapią lub hormonoterapią. 

Radioterapia może mieć charakter radykalny z intencją pełnego wyleczenia pacjenta. Może też być stosowana w leczeniu objawowym, szczególnie jako metoda łagodzenia bólu, poprawiająca jakość życia pacjentów. Napromienianie można stosować także jako leczenie neoadiuwantowe, przed zabiegiem operacyjnym lub jako leczenie uzupełniające po zabiegu chirurgicznym np. operacji oszczędzającej piersi lub mastektomii, a także w trakcie zabiegu, tzw. radioterapia śródoperacyjna.

Eksperci podkreślają, że w konsekwencji rosnącej liczby pacjentów onkologicznych podatnych na leczenie radioterapią, modele opieki nad pacjentem i zalecenia kliniczne powinny ewoluować w kierunku medycyny personalizowanej, z wykorzystaniem osiągnięć terapeutycznych i technologicznych w chirurgii, radioterapii i leczeniu systemowym.

- Radioterapia kiedyś, a dzisiaj to  przepaść. W tej chwili wszystkie zabiegi u pacjenteki planujemy w oparciu o badania obrazowe. Wykorzystujemy do tego tomografię komputerową, a jeżeli jest to konieczne, również rezonans magnetyczny i badanie PET. Radioterapię w przypadku raka piersi możemy zastosować tak naprawdę na każdym etapie leczenia pacjentki. – zauważa prof. Dorota Gabryś, Przewodnicząca Śląskiego Oddziału PTO, Prezes Śląskiego Oddziału PTBR z Zakładu Radioterapii, Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie - Państwowego Instytutu Badawczego w Gliwicach, w wywiadzie udzielonym redakcji (1).

Leczenie oszczędzające pierś, w tym lumpektomia i uzupełniająca radioterapia, stało się standardem i zastępuje mastektomię w leczeniu raka piersi we wczesnym stadium. Klinicyści coraz częściej stosują przyspieszone napromienianie części piersi (APBI), ponieważ napromieniana objętość jest mniejsza, a czas leczenia jest krótszy niż w przypadku tradycyjnego napromieniania całej piersi, a także w sytuacjach niskiego ryzyka nawrotów oraz u pacjentek w podeszłym wieku.

- Dzięki zastosowaniu leczenia skojarzonego, przedooperacyjnego, uzyskujemy na tyle dobre wyniki odpowiedzi, że nawet u 50-60% pacjentek możemy zastosować leczenie oszczędzające. Metaanalizy prac badawczych z ostatnich kilku lat, pokazują czarno na białym, że wyniki takiego postępowania są paradoksalnie lepsze aniżeli w przypadku amputacji piersi. Ta poprawa wyników w przypadku leczenia oszczędzającego dotyczy wszystkich typów raka piersi. Jak to możliwe? Wydaje się, że ma to związek także z tym, że po leczeniu oszczędzającym pacjentka zawsze otrzymuje na pierś dodatkowo radioterapię. – podkreśla prof. Dawid Murawa, chirurg, onkolog, konsultant wojewódzki ds. chirurgii onkologicznej w województwie lubuskim, past prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, w rozmowie z redakjcą Medicalpress (2).

W leczeniu raka piersi stosowane są następujące metody radioterapii: teleterapia, brachyterapia i radioterapia śródoperacyjna. Różnią się one umiejscowieniem źródła promieniowania. W teleterapii źródło promieniowania jest umieszczone na zewnątrz ciała człowieka, w pewnej od niego odległości. Natomiast w brachyterapii czy radioterapii śródoperacyjnej źródło promieniowania jonizującego znajduje się wewnątrz ciała człowieka, w bezpośrednim sąsiedztwie guza. Wybór metody zależy od stanu zaawansowania nowotworu, całościowego planu leczenia pacjentki oraz doświadczenia i zaplecza jakim dysponuje dany ośrodek.

Dostępne aktualnie metody różnią się także dawką podawanego promieniowania oraz czasem terapii. Podczas teleterapii pacjentka musi przejść kilkanaście sesji naświetlań niewielką dawką promieniowania. Terapia trwa ok. 5 tygodni. W przypadku radiochirugii (rodzaj teleterapii stereotaktycznej) podawana jest wysoka, bardzo precyzyjna dawka promieniowania na poszczególne małe zmiany nowotworowe np. przerzuty. Dzięki postępowi w precyzyjnych technikach radioterapii stereotaktycznej, takich jak hipofrakcjonowana radioterapia, napromienianie stało się skuteczniejsze i bardziej precyzyjne.

- Radiochirurgia pozwala na precyzyjne napromienianie, którym niszczymy obszar zajęty przez nowotwór. W radiochirurgii podajemy 1 frakcję, która dedykowana jest małym zmianom. Nie jest to więc rozwiązanie stosowane u wszystkich pacjentek leczonych z powodu raka piersi, ale można je standardowo spotkać w zaawansowanej chorobie w przypadku przerzutów. Radiochirurgia to właściwie dowolność obszaru napromienienia. Jej zastosowanie może obejmować: przerzuty do mózgowia, do kości, do płuc, do wątroby, do węzłów chłonnych. – wskazuje prof. Dorota Gabryś.(1)

 - Chirurdzy w trakcie operacji oszczędzającej dokonują oznaczenia tkanek (tzw. klipsowanie loży po wyciętym guzie) w obrębie guza piersiowego, aby przygotować pacjentkę do podania radioterapii. W przypadku zabiegu amputacji piersi wraz z jej jednoczesną rekonstrukcją również kierujemy pacjentkę na radioterapię. – dodaje prof. Dawid Murawa.(2)

Innowacyjna radioterapia stereotaktyczna (na przykład tzw. nóż cybernetyczny), wykorzystywana m.in. w leczeniu raka piersi, przynosi wiele korzyści dla pacjentów, organizacji i kosztów procesu leczenia onkologicznego. Znacznie skraca czas leczenia pacjentów (nie ma potrzeby hospitalizacji pacjentów, leczenie odbywa się w trybie ambulatoryjnym, sama terapia trwa krócej - od 1 do 5 dni w porównaniu do kilku tygodni w przypadku konwencjonalnych metod). Ponadto podąża za ruchem pacjenta (synchronizacja z oddechem pacjenta) i ogranicza toksyczność promieniowania na inne narządy ciała, co oznacza ochronę tkanek zdrowych. W konsekwencjiniesienie za sobą mniejsze skutki uboczne i powikłania krótko- i długookresowe. Co ważne, umożliwia precyzyjne podanie wyższej dawki promieniowania w obszar guza nowotworowego, a co za tym idzie, zapewnia wyższą skuteczność leczenia.

Oprócz korzyści klinicznych, innowacyjna radioterapia (np. nóż cybernetyczny, protonoterapia, tomoterapia i in.) przynosi korzyści dla całego systemu opieki zdrowotnej, poprzez oszczędności w kosztach bezpośrednich i pośrednich leczenia. Jest zatem opłacalna z ekonomicznego punktu widzenia, m.in. dzięki ograniczeniu ponownych hospitalizacji z powodu powikłań czy zaostrzeń choroby, zmniejszeniu zużycia leków i środków medycznych oraz liczby i czasu zabiegów (większa wydajność zakładu radioterapii), ograniczeniu kosztów społecznych poprzez większą aktywność zawodową i społeczną chorych (lepsze samopoczucie, mniej dojazdów), mniejszą liczbę zwolnień chorobowych oraz pobieranych zasiłków. Rozwiązania te przyczyniają się do zwiększenia realizowanych świadczeń w trybie ambulatoryjnym.

Dostęp do innowacyjnej radioterapii w Polsce poprawia się, ale nadal odbiega od standardów zachodnich. Problemem pozostaje dostępność geograficzna. Innowacyjne technologie są skupione w kilku dużych ośrodkach medycznych (głównie: Gliwice, Poznań, Warszawa, Kraków). Brakuje wytycznych i jasnych wskazań do stosowania innowacyjnej radioterapii w Polsce. Występują także problemy w koordynacji pacjentów między ośrodkami, przez co część z nich traci szansę na skuteczne, skojarzone leczenie. 


(1)https://medicalpress.pl/zdrowie-wspolna-sprawa/prof-dorota-gabry-radioterapia-jest-integralnym-elementem-leczenia-pacjentek-z-rakiem-piersi_6OvMMWLvJp/ 


(2)https://medicalpress.pl/zdrowie-wspolna-sprawa/leczenie-oszczdzajce-pacjentek-z-rakiem-piersi-daje-lepsze-efekty_60RGJPVvYj/ 



źródło: redakcja Medicalpress