Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej

Opublikowane 10 maja 2020
Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej
Dziś (10 maja) obchodzimy Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej. Jego objawami są trudności w mówieniu, wykrzywiona twarz, paraliż lub drętwienie kończyn (zwłaszcza tylko po jednej stronie ciała), osłabione czucie, zaburzenia widzenia czy zawroty głowy. Udar jest też najczęstszą przyczyną inwalidztwa ludzi po 40. roku życia.
Prognozy demograficzne na najbliższe 15 lat zakładają, że w związku z przewidywanym powiększeniem się populacji osób po 65 roku życia liczba nowych przypadków udaru wzrośnie o 37% wśród mężczyzn i 38% wśród kobiet. Szacuje się, że w 2005 r. na świecie z powodu udaru mózgu zmarło 5,7 miliona osób, a przy braku wdrożenia odpowiednich działań prewencyjnych przewiduje się, że liczba ta może wzrosnąć nawet do 7,8 miliona w 2030 r.

Czynniki ryzyka udaru obejmują:
- wysokie ciśnienie krwi
- występowanie choroby w rodzinie
- palenie tytoniu, szczególnie w połączeniu z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi
- płeć – częściej chorują kobiety

Ryzyko udaru można zmniejszyć stosując dobre nawyki zdrowotne oraz kontrolę nadciśnienia (monitorowanie, przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza, zabieg chirurgiczny). W profilaktyce udaru zaleca się przede wszystkim prowadzenie zdrowego trybu życia, obejmującego regularne ćwiczenia i zdrową dietę o niskiej zawartości sodu, unikanie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu.

Do najczęstszych objawów udaru należą:
- wykrzywienie twarzy po jednej stronie – szczególnie widoczne jest opuszczenie kącika ust
- nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała (niedoczulica połowicza) lub drętwienie połowy ciała
- nagłe osłabienie kończyny lub kończyn po jednej stronie ciała (niedowład połowiczy)
- nagłe zaburzenia mowy – mowa bełkotliwa, utrata zdolności wypowiadania słów, trudności w zrozumieniu mowy
- nagłe zaburzenia widzenia – charakterystyczne jest niedowidzenie na jedno oko lub niedostrzeganie połowy pola widzenia
- nagły, „najsilniejszy w życiu”, „niesamowity” ból głowy
- nagłe zawroty głowy z zaburzeniami w utrzymaniu równowagi, nagłymi upadkami, czasami z podwójnym widzeniem, kłopotami z orientacją i zaburzeniami świadomości

W przypadku występowania objawów, trzeba natychmiast wezwać pogotowie. Im szybciej chory trafi do szpitala i zostanie prawidłowo zdiagnozowany, tym większa szansa na zastosowanie leczenia, które pozwoli ograniczyć następstwa udaru.

10 maja Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej

W Polsce od kilkunastu lat jest dostępne leczenie przyczynowe udaru niedokrwiennego polegające na jednorazowym dożylnym podaniu leku rozpuszczającego zakrzep w tętnicy mózgowej. Do takiego leczenia w Polsce i na świecie kwalifikuje się najwyżej 30% chorych na udar niedokrwienny. Leczenie to jest niestety skuteczne tylko u około 25% leczonych, a jego skuteczność zależy od czasu między zachorowaniem a podaniem leku, im krótszy – tym efekt leczenia jest lepszy.

Drugim sposobem leczenia przyczynowego ostrego udaru niedokrwiennego mózgu jest leczenie wewnątrztętnicze (trombektomia mechaniczna). Leczenie udaru niedokrwiennego za pomocą trombektomii mechanicznej jest uznane za przełomowe w neurologii światowej. Znalazło miejsce w najnowszych zaleceniach europejskich i amerykańskich. Polskie Towarzystwo Neurologiczne wskazuje, iż metoda leczenia za pomocą mechanicznej trombektomii, z uwagi na wysoką skuteczność, stanowi przełom w leczeniu udaru niedokrwiennego mózgu. Krokiem milowym w leczeniu udaru niedokrwiennego mózgu za pomocą trombektomii mechanicznej, zwiększającym liczbę potencjalnych beneficjentów tej metody, stało się udokumentowanie w 2018r. skuteczności trombektomii mechanicznej w znacznie wydłużonym oknie terapeutycznym (czas od wystąpienia pierwszych objawów do rozpoczęcia leczenia), w badaniu Defuse3 do 16 godzin, a w badaniu DAWN nawet do 24 godzin przy zastosowaniu programu do post-processingu obrazowania mózgu.

W ślad za doniesieniami naukowymi w 2018 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia wdrożono program pilotażowy dotyczący leczenia ostrej fazy udaru niedokrwiennego za pomocą trombektomii mechanicznej. Początkowo do pilotażu weszło 7 wyspecjalizowanych ośrodków wykonujących zabieg trombektomii mechanicznej. W roku 2019 do programu pilotażowego włączono kolejnych 11 specjalistycznych ośrodków. Działanie to zostało dodatkowo uzupełnione poprzez realizację programu polityki zdrowotnej pn. Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD na lata 2017-2020, w którym od 2018 roku realizowane jest zadanie pn.: Poprawa dostępu do terapii w ostrym udarze mózgu. Model regionalnej między szpitalnej sieci poprawiającej efektywność leczenia ostrej fazy udarów niedokrwiennych mózgu, zwiększenie dostępności do inwazyjnych terapii endowaskularnych i skrócenie czasu do interwencji – TELESTROKE.

Dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Zdrowia, w ramach zadania TELESTROKE jednostki realizujące program pilotażowy trombektomii zostaną wyposażone w program do post-processingu obrazowania mózgu, który umożliwia wizualizację obszarów nieprawidłowej hemodynamiki mózgowej i automatycznie zapewnia przejrzyste, łatwe do zinterpretowania mapy, które identyfikują obszary mózgu ze zmniejszonym przepływem krwi a co za tym idzie wskazują z niezwykłą dokładnością gdzie doszło do zablokowania przepływu krwi i gdzie zlokalizowane jest ognisko udarowe.

Sprawna organizacja opieki nad chorymi z udarem mózgu jest możliwa dzięki utworzeniu 18 Lokalnych Sieci Udarowych, w skład których wchodzi Nadrzędne Centrum Udarowe oraz geograficznie powiązane Rejonowe Oddziały Udarowe. W ramach sieci, lekarze Rejonowych Oddziałów Udarowych kontaktują się z lekarzami pracującymi w Nadrzędnym Centrum Udarowym i razem podejmują decyzję, czy w konkretnym przypadku można zastosować trombektomię mechaniczną. Dzięki wypracowanym standardom kwalifikacji chorych do leczenia za pomocą trombektomii mechanicznej w oparciu o możliwości programu do post-processingu obrazowania mózgu, możliwe jest szybkie przetransportowanie pacjenta do ośrodka, w którym otrzyma wysokospecjalistyczną pomoc medyczną, szybkie podjęcie leczenia u szerszej grupy pacjentów dając tym samym szansę na wyleczenie, uniknięcie trwałej niepełnosprawności i śmierci.

Lista wyspecjalizowanych jednostek wykonujących zabieg Trombektomii Mechanicznej:

  • Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach;
  • Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie;
  • Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2 im. św. Jadwigi Królowej w Rzeszowie;
  • Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. św. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim;
  • Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego w Szczecinie;
  • Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie;
  • Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu;
  • Szpital Uniwersytecki nr 2 im. dr. Jana Biziela w Bydgoszczy;
  • Szpital Uniwersytecki w Krakowie;
  • Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku;
  • Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu;
  • Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku;
  • Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Olsztynie;
  • Wojewódzkie Specjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi;
  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. św. Jadwigi w Opolu;
  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie;
  • Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach;
  • Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie.

Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Światowa Organizacja Zdrowia
Foto: Gerd Altmann z Pixabay