Niewydolność serca to sytuacja w której serce ulega uszkodzeniu, co upośledza jego funkcjonowanie, powodując że nie jest ono w stanie prawidłowo pracować. Zaburzenia jego pracy polegają na upośledzeniu pobierania krwi z płuc - co prowadzi do duszności i tkanek – co objawia się obrzękami. Równolegle dochodzi do gorszego dostarczania natlenowanej w płucach krwi do narządów, co kompensowane częściowo jest przyspieszeniem pracy serca czyli tzw. tachykardią.

W tej sytuacji bardzo ważną rolę odgrywa leczenie farmakologiczne. Właściwie dobrane i wcześnie zastosowane leczenie farmakologiczne zwykle prowadzi do zmniejszenia nasilenia objawów, poprawy klinicznej i wydłużenia życia chorego. Należy jednak pamiętać że leczenie to z reguły powinno być stosowane w sposób przewlekły, a jego przerwanie może być przyczyną nasilenia niewydolności serca. Wiadomo również że powtarzające się epizody zaostrzenia niewydolności serca prowadzą do pogorszenia rokowania pacjenta.

Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu niewydolności serca są leki ‘odciążające’ czyli zmniejszające obciążenie pracy uszkodzonego serca. W skład leków ‘odciążających’ wchodzą blokery enzymu konwertującego (ACE Inhibitory), antagoniści aldosteronu i sacubitryl/walsartan. Równolegle stosowane są leki moczopędne które powodują zwiększone wydalanie nadmiaru płynu z organizmu. Ważnym postepowaniem jest kontrola częstości rytmu przy pomocy beta-blokera i iwabradyny (przy rytmie zatokowym), digoxyny (przy migotaniu przedsionków).

Należy również pamiętać że lecząc niewydolność serca stosujemy podobne preparaty jak w leczeniu nadciśnienia tętniczego jednak nie w celu normalizacji ciśnienia tętniczego, a w celu poprawy funkcji uszkodzonego serca. Tak więc z prowadzonego leczenia nie można zrezygnować w przypadku prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego.

Leczenie farmakologiczne to podstawa leczenia niewydolności serca. Jednak gdy pomimo optymalnego leczenia farmakologicznego chory nadal prezentuje objawy niewydolności serca, a funkcja lewej komory serca jest istotnie upośledzona (frakcja wyrzutowa EF ≤ 35%) zalecanym postępowaniem jest zabezpieczenie pacjenta w ramach profilaktyki pierwotnej nagłego zgonu sercowego kardiowerterem – defibrylatorem (ICD). W przypadku, gdy stwierdzana jest asynchronia skurczu komór, w zależności od stopnia jej nasilenia pacjenci mogą być kwalifikowani do terapii resynchronizujacej pracę serca (CRT) poprzez wszczepienie CRT, najczęściej z funkcją defibrylatora CRT-D.

W przypadku gdy pomimo pełnego leczenia farmakologicznego, zastosowania dostępnej elektroterapii utrzymują się istotne objawy niewydolności serca kolejnym etapem leczenia jest kwalifikacja chorego do wszczepienia układu wspomagającego pracę lewej komory serca (LVAD) lub przeszczepu serca. Jest to leczenie do którego kwalifikowani są pacjenci po przeprowadzeniu pełnej oceny klinicznej, a decyzja zwykle podejmowana jest przez zespół lekarzy tzw. Heart Team (kardiochirurg, kardiolog, anestezjolog) indywidulanie oceniający optymalne postępowanie dla każdego pacjenta.

Jednocześnie jednak istnieją liczne przeciwskazania, które nie pozwalają na kwalifikację chorego do powyższych procedur. Najczęstszymi przeciwskazaniami są: obecność czynnego zakażenia, ciężkie choroby ogólne jak – zaawansowane choroby naczyń obwodowych lub mózgowych, oporne na farmakoterapię nadciśnienie płucne (nie jest przeciwskazaniem do LVAD), aktywna choroba nowotworowa, nieodwracalne uszkodzenie nerek, choroba układowa z zajęciem wielu narządów, każda inna ciężka choroba współistniejąca obarczona złym rokowaniem, wskaźnik masy ciała (BMI) przed przeszczepieniem > 35 kg/m2, brak współpracy chorego, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

Autor artykułu:
prof. dr hab. n. med. Przemysław Leszek
Kierownika Kliniki Niewydolności Serca i Transplantologii, Narodowego Instytutu Kardiologii, Przewodniczący Sekcji Niewydolności Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego