1 października wchodzi w życie obligatoryjny system elektronicznego przesyłania przez placówki medyczne danych o pacjencie do Krajowego Rejestru Nowotworów (e-KRN+). Aktualnie WCO jest na etapie wdrażania modelowej integracji szpitalnego systemu informatycznego (HIS) z e-KRN+. Oznaczać to będzie, m.in. możliwość przejścia na całkowicie zautomatyzowany system wysyłania danych do KRN bez udziału personelu medycznego, w oparciu o rutynowo prowadzoną dokumentację medyczną.

Wyzwania stojące przed rejestrami nowotworów stały się jednym z głównych tematów konferencji zorganizowanej 24 września 2024 dla pracowników ochrony zdrowia w Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu. Spotkanie odbyło się pod hasłem: przekształcamy dane w wiedzę, a wiedzę w działanie. Szacuje się, że w Europie do 2040 roku zachorowania na nowotwory złośliwe wzrosną o 20%. Niezbędne jest zatem gromadzenie dobrej jakości danych o pacjentach. Pozwolą one efektywniej zarządzać systemem opieki zdrowotnej i w oparciu o szczegółową analizę epidemiologiczną oraz wiarygodne prognozy dopasowywać go do potrzeb społeczeństwa. Wzrost liczby przypadków chorób nowotworowych związany jest ze zmianami demograficznymi (starzenie się społeczeństwa – w 2050 roku osoby 65+ będą stanowiły ponad 30% populacji Polski, w 2013 roku było to powyżej 14%), a także narażeniem na czynniki ryzyka, takie jak: palenie tytoniu, otyłość, dieta, nadmierne spożycie alkoholu. W tym kontekście należy uwzględnić także pacjentów, którzy są po leczeniu onkologicznym i stanowią wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia. Szybki jakościowy dostęp do wysokiej jakości danych o pacjentach staje się jednym z kluczowych elementów kształtowania współczesnych systemów ochrony zdrowia i efektywnym narzędziem w walce z rakiem.

”Zjednoczyliśmy siły w zachodnio-północnej części Polski organizując wspólnie z Zachodniopomorskim Centrum Onkologii konferencję poświęconą jakości danych i procesów ich pozyskiwania na potrzeby Krajowego Rejestru Nowotworów. Rejestry są narzędziem walki z rakiem. Są źródłem wielu informacji, które możemy wykorzystywać, planując przyszłe świadczenia medyczne, także rozwój WCO, m.in. poprzez analizę potrzeb w regionach i kolejnych lokalizacji ośrodków zamiejscowych oraz zakres ich działalności.” – prof. Julian Malicki, Dyrektor Wielkopolskiego Centrum Onkologii. Wielkopolski Rejestr Nowotworów działa w strukturze WCO od 1975 roku.

„Bez Krajowego Rejestru Nowotworów nie ma właściwych decyzji zarządczych, optymalnych strategii i właściwych interwencji, odpowiadających na potrzeby społeczne. Wkład Krajowego Rejestru Nowotworów w system informatyzacji ochrony zdrowia ma wpływ na ekonomizację pozyskiwania danych.” – podkreślił podczas otwarcia Adrian Sikorski, dyrektor Zachodniopomorskiego Centrum Onkologii. KRN jest prowadzony za pośrednictwem 16 wojewódzkich biur rejestracji, uprawnionych do gromadzenia i przetwarzania danych o przypadkach nowotworów złośliwych na podległym im obszarze. Dla województwa Wielkopolskiego jest to Wielkopolskie Centrum Onkologii, dla Województwa Zachodniopomorskiego Zachodniopomorskie Centrum Onkologii. Wszystkie biura wojewódzkie pracują w jednej aplikacji, a dane trafiają do centralnej bazy.

Krajowy Rejestr Nowotworów ma za zadanie przygotowywanie analiz epidemiologicznych w zakresie: 1) zachorowalności na nowotwory w Polsce, 2) szacowanie liczby chorych żyjących z chorobą nowotworową, 3) ocenę efektywności rozpoznawania i leczenia nowotworów złośliwych poprzez analizę przeżyć, 4) badanie stanu zdrowia populacji oraz jego dynamiki. Celem zbierania danych jest m.in. przygotowywanie wytycznych dla strategii zwalczania chorób nowotworowych na podstawie prognoz zachorowań, monitorowanie skuteczności polityki zdrowotnej państwa, badanie związków pomiędzy chorobą, a narażeniem (ekspozycją) na czynniki zagrożenia w ujęciu geograficznym. Rejestry wspierają także administrację w zarządzaniu budżetami.

Mgr Karolina Sikorska z Zachodniopomorskiego Centrum Onkologii zauważyła, że obecnie istnieją dwa trendy wykorzystywania danych z rejestrów, są to: 1) analiza dużych danych populacyjnych i związane z nią poszukiwanie narzędzi umożliwiających ich sprawne gromadzenie oraz przetwarzanie, 2) medycyna spersonalizowana, która w dalszej perspektywie może przynieść korzyści dla pacjenta oraz systemu ochrony zdrowia. „Nie da się opracować i wdrożyć skutecznej opieki onkologicznej bez oparcia jej na wysokiej jakości informacji dotyczącej procesów opieki onkologicznej.” – podkreśliła w swoim wystąpieniu.

Rejestracja przypadków w rejestrze dotychczas odbywała się poprzez konieczność wypełnienia dodatkowego formularza Kraty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego. Aktualnie platforma e-KRN+ umożliwia wysłanie informacji do rejestru nowotworów w dwojaki sposób: poprzez integrację systemu szpitalnego z systemem KRN lub aplikację przeglądarkową e-KRN+ dostępną w Internecie.

„W WCO dokonaliśmy integracji systemu HIS, czyli Szpitalnego Systemu Informacyjnego z systemem zewnętrznym e-KRN+. Jesteśmy po pierwszych testach w zakresie przesyłania danych, które odbyły się w tym miesiącu. Efekty są pozytywne. W konsekwencji procesu integracji następuje zmniejszenie obowiązków dla lekarzy i samych placówek ze względu na standaryzację i zinformatyzowanie całego systemu bez konieczności uzupełniania dodatkowych danych wymaganych w zgłoszeniu przez personel szpitalny.” – podkreślił mgr Piotr Smaga, Kierownik Sekcji Wsparcia Systemów Informatycznych i Danych do Kontrolingu, Dział Informatyki WCO.

Integracja z systemem e-KRN+ jest realizowana na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2023 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie Krajowego Rejestru Nowotworów. Przyjęto założenie, że wszystkie informacje przekazywane do e-KRN+ pochodzą z prowadzonej na bieżąco, rutynowej dokumentacji pacjenta w HIS, a całkowicie zautomatyzowany system wysyłania danych do KRN przesyła je bez udziału personelu medycznego (zmniejszenie obciążeń pracowników, co w poprzedniej wersji stanowiło wyzwanie dla personelu). Obecnie „wystarczy” jednorazowo zdefiniować w HIS zakres danych, które są potem automatycznie wysyłane. System e-KRN+, dzięki zaimplementowanym walidacjom opartym na aktualnych międzynarodowych i krajowych wytycznych w zakresie zasad zbierania danych o nowotworach, umożliwia pracownikom rejestrów współtworzyć ustrukturyzowaną jakościową bazę danych o nowotworach.

Uczestnicy konferencji w związku ze zmieniającym się dynamicznie otoczeniem podmiotów medycznych i rejestru nowotworów, na który wpływ ma zwiększenie się liczby pacjentów, dłuższa przeżywalność oraz coraz większy zakres wykorzystania technologii w przetwarzaniu danych (np.: użycie sztucznej inteligencji) określili wyzwania związane z rejestrami nowotworów:

• Konieczność skrócenia czasu pomiędzy diagnozą a raportowaniem danych - aktualnie European Cancer Information System (ECIS) dysponuje danymi z 2022 roku. Informatyzacja w zakresie danych medycznych na poziomie unijnym (European Health Data Space) ma przyśpieszyć ten proces – zaznaczyła Joanna Bartnicka - JRC-ENCR. Dane muszą być aktualne, szybko dostarczane, wiarygodne i porównywalne, aby móc z nich korzystać w różnorodny sposób – w zależności od aktualnych potrzeb społecznych;

• Pojawiają się także wyzwania z wprowadzeniem Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO). E-DILO stanowić będzie źródło bieżących danych medycznych wymagających nadzoru i weryfikacji w zakresie ich spójności i jakości. Od zakresu i szczegółowości informacji wprowadzonych przez podmiot medyczny zależeć będzie poziom finansowania KSO – wskazał dr hab. n. med. Witold Kycler, Ordynator Oddziału Chirurgii Onkologicznej Chorób Przewodu Pokarmowego WCO, Konsultant wojewódzki w dziedzinie chirurgii onkologicznej;

• Potrzeba ujednolicenia zbieranych danych pomiędzy krajami – 5-letnie przeżycia różnią się nie tylko pomiędzy kontynentami, krajami, ale także regionami w poszczególnych państwach, efektywna analiza danych wymaga zapewnienia możliwości ich porównania, aby kształtować właściwą politykę zdrowotną; istnieje zatem potrzeba strukturyzacji informacji – powyższe kwestie podniosła Liesbet Van Eycken – Belgian Cancer Registry, Union for International Cancer Control (UICC).

• Istnieje potrzeba określenia zakresu wykorzystywania sztucznej inteligencji w rejestrach nowotworów - w erze AI wymagane jest wprowadzenie regulacji na poziomie Unii Europejskiej, ponieważ mamy do czynienia z analizą danych wrażliwych. Co więcej dane dla AI wymagają strukturyzacji, czyli w zakresie onkologii muszą być przygotowywane w rejestrach nowotworów – podkreślił podczas konferencji dr Gijs Geleijnse – the Netherlands Comprehensive Cancer Organisation.

„W opracowaniu europejskich standardów rejestracji aktywnie biorą udział pracownicy WCO i Krajowego Rejestru.” – podkreślił mgr Maciej Trojanowski, Kierownik Wielkopolskiego Biura Rejestracji Nowotworów WCO, Członek Komitetu Sterującego Europejskiej Sieci Rejestrów Nowotworów. W praktyce wykorzystanie danych z rejestrów przedstawiła dr n. med. Agnieszka Dyzmann-Sroka, Kierownik Zakładu Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów WCO, która porównała dane epidemiologiczne z województwa Wielkopolskiego oraz Zachodniopomorskiego, wskazując, że wśród nowotworów zarejestrowanych u kobiet w obu województwach na pierwszym miejscu znalazł się rak piersi, a u mężczyzn rak prostaty.

Podsumowując spotkanie zorganizowane przez Wielkopolskie i Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, zauważyć należy, że jednolite zasady rejestracji w Polsce, Europie i na świecie są kluczem do wiarygodnych analiz porównawczych, których znaczenie jest nie do przecenienia w czasie poszukiwania przyczyn ciągłego wzrostu zachorowalności na większość typów nowotworów.

Wytyczne i rekomendacje muszą nadążać za rozwojem medycyny (procedur diagnostycznych i terapeutycznych) i zmieniającą się sytuacją demograficzną. Niezbędnym elementem pracy rejestrów nowotworów jest ustawiczne szkolenie pracowników w zakresie podstawowych pojęć medycznych w onkologii, patomorfologii oraz zasad zbierania danych. To niezbędna droga do budowy kompletnej bazy danych, a w konsekwencji skutecznej walki z rakiem.

Konferencja spotkała się z bardzo pozytywnym odzewem wśród pracowników ochrony zdrowia z północno-zachodniej Polski. Do udziału w wydarzeniu zgłosiło się ponad 110 uczestników oraz 20 gości i wykładowców. W ramach konferencji odbyła się także sesja warsztatowa poświęcona nowemu sposobowi integracji systemów HIS z bazą Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN).