Rak płuca nie poczeka. Eksperci Misji Rak Płuca wskazali najpilniejsze kierunki usprawnień w opiece nad chorymi w Polsce
Opublikowane 28 listopada 2024
Liczba zachorowań i zgonów z powodu raka płuca stale rośnie (ponad 20 000), dlatego rozwiązania organizacyjne i systemowe, nie mogą czekać kolejnych miesięcy czy lat. Wśród kluczowych rekomendacji dokumentu kierunkowego MISJA RAK PŁUCA 2024 - 2034 znalazły się przede wszystkim, wdrożenie krajowego programu przesiewowego za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej. finansowanego przez NFZ, aktywizacja polityki antynikotynowej, w tym stworzenie sieci poradni antynikotynowych, edukacja lekarzy POZ, którzy w dużym stopniu decydują o szybkości rozpoczęcia diagnostyki, finansowanie sekwencjonowania nowej generacji (kompleksowego profilowania genomowego) oraz badań ekspresji białka PDL-1, wznowienie akredytacji Jednostek Diagnostyki Patomorfologicznej oraz niezwłoczne wdrożenie Lung Cancer Unitów (ośrodków kompetencji).
Polska Grupa Raka Płuca (PGRP) we współpracy z wieloma towarzystwami naukowymi i organizacjami działającymi w onkologii, pulmonologii, diagnostyce i medycynie rodzinnej, opracowała ważny dokument kierunkowy MIASJA RAK PŁUCA 2024 - 2034, wytyczający kierunki strategiczne i działania mające na celu poprawę opieki nad pacjentami z rakiem płuca w ciągu najbliższych 10 lat. Dokument zawiera dogłębną analizę sytuacji w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia raka płuca w Polsce, w tym zmian które już się dokonały lub są w trakcie realizacji oraz wskazuje kluczowe rekomendacje konkretnych rozwiązań, które mają poprawić wskaźniki przeżycia pacjentów i ograniczyć liczbę zgonów.
Liczba zachorowań i zgonów z powodu raka płuca stale rośnie, dlatego rozwiązania organizacyjne i systemowe, nie mogą czekać kolejnych miesięcy czy lat. Wśród kluczowych rekomendacji dokumentu kierunkowego MISJA RAK PŁUCA 2024 - 2034 znalazły się przede wszystkim, wdrożenie krajowego programu przesiewowego za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej. finansowanego przez NFZ, aktywizacja polityki antynikotynowej, w tym stworzenie sieci poradni antynikotynowych, edukacja lekarzy POZ, którzy w dużym stopniu decydują o szybkości rozpoczęcia diagnostyki, finansowanie sekwencjonowania nowej generacji (kompleksowego profilowania genomowego) oraz badań ekspresji białka PDL-1, wznowienie akredytacji Jednostek Diagnostyki Patomorfologicznej oraz niezwłoczne wdrożenie Lung Cancer Unitów (ośrodków kompetencji).
Dokument Misja Rak Płuca 2024 – 2034 stworzyło wspólnie ponad 13 towarzystw naukowych i organizacji - Głównym celem, który sobie postawiliśmy, to przede ograniczenie negatywnych skutków, zarówno zdrowotnych, społecznych i gospodarczych, jakie powoduje rak płuca. Ogromnym wyzwaniem jest nie tylko zachorowalność, ale również nadumieralność chorych. Rak płuca, to jedyny nowotwór złośliwy, który niestety zabiera ze sobą co roku podobną liczbę naszych pacjentów, ile zachorowuje, czyli ponad 20 000. Odpowiada on za 5% wszystkich zgonów w Polsce. – mówił prof. Rodryg Ramlau, prezes Polskiej Grupy Raka Płuca.
Dlatego głównym celem PGRP i inicjatywy Misja Rak Płuca jest obniżenie odsetka zgonów, który obecnie wynosi niemal 25% do 10% i doprowadzenie wskaźników pięcioletnich przeżyć przynajmniej do 20%.
- To pierwszy tak kompleksowy dokument, do którego przyłączyły się wszystkie towarzystwa naukowe, które mają styczność z rakiem płuca. Mamy dobry program lekowy, ale on nie jest w pełni wykorzystywany. Bez koordynacji i dostępu do szybkiej i kompleksowej diagnostyki nie osiągniemy poprawy wskaźników. – wskazał prof. Dariusz M. Kowalski, sekretarz generalny Polskiej Grupy Raka Płuca i dodał - Mam nadzieję, że wkrótce skończą się prace nad ośrodkami doskonałości leczenia raka płuca.
- Jednocześnie warto wspomnieć, że w ciągu ostatniej dekady dokonał się znaczący przełom w poznaniu biologii nowotworu płuca, co przełożyło się na rozwój wielu innowacyjnych, skutecznych metod diagnostyki i leczenia raka płuca, czego efektem jest znamienna poprawa rokowań pacjentów oraz zwiększenie naszych możliwości na całkowite wyleczenie. Warunkiem sukcesu, jest optymalne wykorzystanie tego potencjału, poprzez odpowiednią organizację działań w zakresie profilaktyki pierwotnej i wtórnej oraz koordynacji procesu diagnostyczno-terapeutycznego od podejrzenia po zakończenie terapii i monitorowanie efektów. – dodał prof. Rodryg Ramlau.
Profesor Joanna Didkowska, kierownik Krajowego rejestru Nowotworów, podkreśliła, że od lat obserwujemy stopniowy spadek zachorowań wśród mężczyzn, ale jednocześnie niepokojąco szybki wzrost zachorowań wśród kobiet – Najlepszą interwencją byłoby obniżenie liczby osób palących, zwłaszcza dotarcie z informacją o szkodliwości palenia do kobiet.
- Polska jest, po krajach bałkańskich, państwem z najgorszymi wskaźnikami dotyczącymi palenia w Europie. Tymczasem od 2016 roku przestaliśmy realizować krajową strategię antytytoniową, opracowaną niegdyś przez prof. Witolda Zatońskiego – zauważył dr Jerzy Gryglewicz, jeden ze współautorów dokumentu kierunkowego.
Profesor Renata Langfort, prezes Polskiego Towarzystwa Patologów, wskazała, że w ciągu ostatnich kilku lat zaszły korzystne zmiany w obszarze diagnostyki i patomorfologii, udało się między innymi zdefiniować standardy dla laboratoriów. – Jednak po pilotażu akredytacji Jednostek Diagnostyki Patomorfologicznej, który trwał do połowy 2023 r., miała nastąpić regularna akredytacja zakładów patomorfologii, jednak do tej pory się to nie zadziało. Teraz Ministerstwo Zdrowia obiecuje, że nastąpi to w przyszłym roku. Tymczasem to diagnostyka patomorfologiczna jest podstawą to tego, aby pacjent mógł skorzystać z nowoczesnego leczenia, które jest dostępne m.in. w ramach programu lekowego.
Ponadto wyzwaniem jest mała liczba zakładów patomorfologii i ich brak w części placówek onkologicznych (na miejscu) - Zakłady patomorfologii są rozsiane po całej Polsce. To przekłada się negatywnie na jakość materiału w diagnostyce raka płuca. Trzeba rozwiązać problem z zewnętrznymi zakładami patomorfologii – wspólnie wskazali prof. Renata Langfort i prof. Paweł Krawczyk, członek zarządu Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.
Wszyscy eksperci zgodzili się, że największym wyzwaniem aktualnie jest zbyt długa i nieskoordynowana diagnostyka pacjentów z rakiem płuca. Podobnie uważają pacjenci – Najpilniejszym wyzwaniem jest skrócenie ścieżki diagnostycznej, która prowadzi pacjenta do rozpoczęcia leczenia. Chcemy wykrywać chorobę na wczesnym etapie, aby skuteczniej wyprowadzić pacjentów z choroby. Dzisiaj chorzy muszą czekać 3 miesiące na skierowanie do badania tomografią komputerową, co sprawia, że trafiają do leczenia z choroba bardzo już zaawansowaną, nieoperacyjną. – mówiła Aleksandra Wilk, dyrektor sekcji raka płuca Fundacji TO SIĘ LECZY.
Kluczowe wyzwania dotyczące raka płuca, które wskazują autorzy dokumentu:
- Bardzo wysoki odsetek osób dorosłych palących papierosy tradycyjne ok. 29% (8 mln osób). Ok. 4 mln dzieci codziennie narażonych na bierne wdychanie dymu tytoniowego.
- Zbyt mała liczba poradni antytytoniowych (kilka w kraju) – brak dostępu do specjalistycznego wsparcia finansowanego ze środków publicznych w rzucaniu palenia papierosów i innych wyrobów nikotynowych.
- W Polsce aż 39% pacjentów otrzymuje diagnozę w najgorzej rokującym, przerzutowym stadium raka płuca, a tylko 15-20% w stadium wczesnym, lokoregionalnym.
- W ciągu ostatnich lat obserwowany jest spadek terminowości realizacji diagnostyki wstępnej i podgłębionej realizowanej w ramach pakietu onkologicznego o ok. 10%.
- Zbyt długi czas diagnostyki obrazowej, patomorfologicznej i oczekiwania na wyniki (częsta konieczność powtarzania badań) do rozpoczęcia leczenia – znaczne różnice pod tym względem pomiędzy województwami i ośrodkami.
- Brak refundacji świadczenia kompleksowego profilowania genomowego dla pacjentów z rakiem płuca oraz brak refundacji badań molekularnych z tzw. płynnej biopsji (krwi obwodowej) u pacjentów zlecanych w trybie ambulatoryjnym, tj. w poradni/przychodni.
- Brak możliwości zlecania i rozliczania badań genetycznych przez patomorfologów.
- W wielu ośrodkach brak jest wyraźnie określonej ścieżki diagnostycznej obejmującej przekazywanie materiału pobranego do badania patomorfologicznego a następnie do badań molekularnych. Często badania molekularne są wykonywane w odległych jednostkach.
- Jednostki Diagnostyki Patomorfologicznej nie wykonują predykcyjnych badań immunohistochemicznych (ekspresji białka PD-L1) ze względu na koszt badania, które jest refundowane tylko w jednostkach posiadających akredytację, a ta została wstrzymana w połowie 2023 r.
- Od 2016 roku średni czas oczekiwania na leczenie ulega wydłużeniu, a odsetek pacjentów, którzy rozpoczęli leczenie w czasie 63 dni spadł.
- Immunoterapia i leczenie celowane są w Polsce stosowanie o 52%-63% rzadziej niż zaleca to Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej.
- Niewykorzystanie możliwości programu lekowego – zbyt mała liczba pacjentów włączonych do programu spośród mogących odnieść korzyści z zastosowania innowacyjnego leczenia.
Kluczowe kierunki zmian, które wskazują eksperci to przede wszystkim:
- Edukacja lekarzy rodzinnych/POZ o możliwości i warunkach kierowania na badania przesiewowe NDTK (w toczących się programach przesiewowych) oraz wystawienia karty DiLO.
- Obowiązek odnotowywania przez lekarzy informacji o paleniu tytoniu w dokumentacji medycznej pacjenta, w tym w wersji elektronicznej oraz w Internetowym Koncie Pacjenta.
- Stworzenie sieci poradni antynikotynowych (pomocy palącym), co najmniej 16, po jednej w każdym województwie.
- Przeprowadzanie obowiązkowych szkoleń dla lekarzy POZ w zakresie poradnictwa antynikotynowego.
- Rozwój programu badań przesiewowych ukierunkowanego na wczesne wykrywanie raka płuca poprzez zwiększenie liczby ośrodków realizujących program, w tym Mobilnego Centrum Niskodawkowej Tomografii Komputerowej i zapewnienie jego finansowania ze środków NFZ.
- Poprawa dostępu do diagnostyki obrazowej (zwłaszcza TK i rezonansu magnetycznego - MR) - skrócenie czasu oczekiwania na badania i wyniki badań.
- Finansowanie świadczenia kompleksowego profilowania genomowego dla pacjentów z rakiem płuca oraz badania ctDNA w trybie ambulatoryjnym. Pełne finansowanie badań immunohistochemicznych.
- Wznowienie procesu akredytacji zakładów patomorfologii i umożliwienie zlecania badań predykcyjnych przez patomorfologów.
- Stworzenie systemu tzw. skierowania warunkowego na badania predykcyjne, zwłaszcza genetyczne.
- Zapewnienie w każdym ośrodku onkologicznym realnego dostępu do koordynatora opieki onkologicznej i doprecyzowanie ich kompetencji w ramach przewidzianych Ustawą o KSO zadań.
- Oparcie leczenia raka płuca o zespoły wielodyscyplinarne oraz systemowe wdrożenie Lung Cancer Units - ośrodków kompetencji zajmujących się kompleksowym postępowaniem diagnostyczno-terapeutycznym w odniesieniu do nowotworów klatki piersiowej (zasada konsorcjum).
- Wprowadzenie systemu oceny i premiowania jakości efektów postępowania diagnostyczno-terapeutycznego z odpowiednio uzależnionym finansowaniem.
- Ustawowe wdrożenie w Polsce prawa do „compassionate use” - instytucji prawnej umożliwiającej, w wyjątkowych przypadkach, zastosowanie leku, który nie jest jeszcze zarejestrowany, ale był przedmiotem badań klinicznych (zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE).
- Zwiększenie udziału jednoczesnej radiochemioterapii w nie drobnokomórkowym i drobnokomórkowym raku płuca.
- Wykorzystanie możliwości leczenia ukierunkowanego molekularnie i immunoterapii w nie drobnokomórkowym i drobnokomórkowym raku płuca oraz międzybłoniaku opłucnej – stosowanie aktualnych możliwości programu lekowego.
Pełna treść dokumentu dostępna pod linkiem:
https://polgrp.org.pl/premiera-dokumentu-kierunkowego-misja-rak-pluca-2024-2034-przeczytaj-raport/
Ralacja z konferencji inaugurującej raport:
https://polgrp.org.pl/premiera-dokumentu-kierunkowego-misja-rak-pluca-2024-2034-przeczytaj-raport/
Ralacja z konferencji inaugurującej raport:
Autor:
Redakcja MedicalPress