Nietrzymanie moczu: rodzaje, diagnoza i skuteczne leczenie

Opublikowane 18 września 2025

NTM – problem częsty, ale (wciąż) wstydliwy

Nietrzymanie moczu (NTM) to mimowolny wyciek moczu, który realnie obniża jakość życia – wpływa na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne. Jak podkreśla dr Mikołaj Przydacz, to „najbardziej uciążliwy objaw dolnych dróg moczowych”. W Polsce NTM dotyczy ponad 25% populacji, a ponad 35% kobiet doświadcza jego objawów – czyli co najmniej co trzecia. Mimo to tylko ok. 1/3 kobiet aktywnie szuka pomocy, choć dysponujemy skutecznymi metodami leczenia.

Nie można mieć wątpliwości, że nietrzymanie moczu to bardzo istotny problem zdrowia publicznego – mamy jednak liczne i skuteczne metody leczenia. - mówi dr M. Przydacz.

- Nietrzymanie moczu jest najbardziej uciążliwym objawem z dolnych dróg moczowych, istotnie wpływającym na jakość życia pacjentów, ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Nietrzymanie moczu to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu. wyróżnia się różne rodzaje nietrzymanie moczu, ale 3 z nich są zdecydowanie najistotniejsze. Po pierwsze, może to być wysiłkowe nietrzymanie moczu, czyli wyciek moczu pojawiający się podczas wysiłku, kaszlu, kichania, śmiechu czy też innych aktywności prowadzących do wzrostu ciśnienia w obrębie jamie brzusznej. Nietrzymanie moczu może również wynikać z parć naglących. Jest to wówczas naglące nietrzymanie moczu, czyli wyciek moczu, będący konsekwencją parcia naglącego to jest nagłej i silnej potrzeby udania się do toalety. Naglące nietrzymanie moczu może być również składową tzw zespołu pęcherza nadreaktywnego - u około 1/3 pacjentów z zespołem pęcherza nadreaktywnego współwystępuje naglące nietrzymanie moczu. I w końcu mieszane nietrzymanie moczu, czyli nietrzymanie moczu, łączące cechy zarówno wysiłkowego, jak i naglącego, nietrzymanie moczu. Częstość NTM rośnie wraz z wiekiem, co jest bardzo istotną obserwacją. - wyjaśnia dr Przydacz.

Najczęściej wyróżniamy trzy postaci kliniczne:

1. Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) – wyciek podczas wysiłku, kaszlu, kichania, śmiechu lub aktywności zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej.
2. Naglące nietrzymanie moczu (NNM) – wyciek poprzedzony nagłą, silną potrzebą oddania moczu (parcie naglące). Może współwystępować z zespołem pęcherza nadaktywnego (OAB) – dotyczy to ok. 1/3 pacjentów z OAB.
3. Mieszane nietrzymanie moczu (MNM) – łączy cechy wysiłkowego i naglącego.

Częstość NTM rośnie wraz z wiekiem, ale problem występuje w każdej grupie wiekowej i u obu płci.

Jak lekarz diagnozuje nietrzymanie moczu?

Pierwszy krok to rozmowa.
Lekarz przeprowadza dokładny wywiad: typ i nasilenie objawów (np. konieczność używania wkładek), czas trwania, okoliczności wycieku, inne dolegliwości dolnych dróg moczowych, choroby współistniejące i leki, które mogą NTM wywoływać lub nasilać. Ważna jest też ocena wpływu objawów na codzienne funkcjonowanie (praca, podróże, sen).

Badanie fizykalne obejmuje: ocenę brzucha i miednicy; u kobiet – badanie ginekologiczne, u mężczyzn – ocenę prostaty.

Dziennik mikcji: Pacjent przez kilka dni zapisuje ilość przyjmowanych płynów, pory i objętości mikcji, epizody parć naglących i wycieków. To proste narzędzie daje obiektywny obraz pracy pęcherza.

Badania dodatkowe (dobierane indywidualnie):

badanie ogólne moczu i posiew (by wykluczyć zakażenie),
test wkładkowy przy WNM (ilościowa ocena wycieku),
USG układu moczowego (np. zaleganie po mikcji),
badanie urodynamiczne / wideourodynamiczne,
cystoskopia, tomografia lub rezonans – w trudnych/niejednoznacznych przypadkach.

Czy są leki na nietrzymanie moczu?

- Leczenie farmakologiczne nietrzymania moczu dotyczy niemal wyłącznie naglącego nietrzymania moczu, czyli nietrzymania moczu będącego konsekwencją parcia naglącego, to jest nagłej i silnej potrzeby udania się do toalety. Nie ma leków skutecznych w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu, czyli nietrzymanie moczu pojawiającego się podczas wysiłku, kaszlu, kichania śmiechu czy też innych aktywności prowadzących do wzrostu ciśnienia w obrębie jamy brzusznej. Leczenie wysiłkowego, nietrzymanie moczu to przede wszystkim fizjoterapia mięśni ndna miednicy i leczenie operacyjne. W leczeniu naglącego nietrzymania moczu i zespołu pęcherza nadreaktywnego stosuje się 2 grupy leków, leki starsze i leki nowsze, obie grupy leków mają taką samą skuteczność w leczeniu naglącego nietrzymania moczu i zespołu pęcherza nadreaktywnego różnią się jednak profilem działań niepożądanych - leki starsze mają nieco więcej działań niepożądanych niż leki nowsze - wskazuje dr Przydacz.

Leki stosuje się głównie w przypadku naglącego NTM i zespołu pęcherza nadaktywnego.

Dwie grupy leków (starsze i nowsze) mają porównywalną skuteczność, ale różnią się profilem działań niepożądanych.
Leki „starsze” częściej dają: suchość w ustach, zaparcia, zaburzenia widzenia, ryzyko zatrzymania moczu; przy długim stosowaniu – możliwe zaburzenia poznawcze.
Leki „nowsze” zwykle lepiej tolerowane; możliwe: przejściowe wzrosty ciśnienia, kołatania serca, bóle/zawroty głowy.

- Wybór leku zawsze powinien być wspólną decyzją pacjenta i lekarza – po analizie wskazań, przeciwwskazań i preferencji. - wskazuje dr Mikołaj Przydacz.

W wysiłkowym NTM farmakoterapia nie jest skuteczna – podstawą są fizjoterapia i (gdy potrzeba) leczenie operacyjne.

Leczenie operacyjne – kiedy i jakie?

W przypadku wysiłkowego NTM (po niepowodzeniu fizjoterapii) ma zastosowanie leczenie zabiegowe:

Taśmy syntetyczne pod środkowym odcinkiem cewki (TVT – załonowo, TOT – przez otwory zasłonowe),
Taśmy autologiczne (z tkanek własnych),
Preparaty „bulking” (uszczelniające),
Kolposuspensja (wybrane sytuacje).

W przypadku naglącego NTM / OAB (po nieskuteczności leków):

Iniekcje toksyny botulinowej do mięśnia wypieracza pęcherza,
Neurostymulacja krzyżowa (neuromodulacja korzeni S3).

- Nie ma górnej granicy wieku dla leczenia NTM. Większość metod jest skuteczna, bezpieczna i minimalnie inwazyjna – wybór techniki zawsze personalizujemy. - podkreśla dr M. Przydacz.

Rola fizjoterapii i terapii behawioralnej

Fundamentem leczenia zachowawczego jest edukacja i zmiana nawyków oraz terapia mięśni dna miednicy.

Co obejmuje terapia behawioralna?

Edukację pacjenta – zrozumienie, jak działają pęcherz i cewka.
Planowanie mikcji (timed voiding) i trening pęcherza – stopniowe wydłużanie przerw między mikcjami docelowo do 2–3 godzin.
Modyfikację płynów: ograniczenie kofeiny/napojów drażniących, niepicie 3–4 h przed snem (przy nokturii).
Redukcję masy ciała,
Zapobieganie zaparciom (błonnik, płyny, regularność),
Rzucenie palenia (nikotyna drażni pęcherz).
Właściwą aktywność fizyczną – niska/umiarkowana intensywność; unikanie dźwigania dużych ciężarów.
Prawidłowe nawyki mikcji i defekacji – swobodna mikcja bez parcia tłocznią, nie „na zapas”, bez przerywania strumienia.

- Fizjoterapia opiera się na diagnostyce funkcjonalnej zgodnie z ICF – musimy wiedzieć, która struktura i funkcja są zaburzone oraz jak ogranicza to codzienne aktywności - mówi dr B. Burzyński.

Fizjoterapia obejmuje m.in.:

Wywiad i ocenę funkcjonalną (dzienniczek mikcji, liczba wkładek, choroby współistniejące, przebyte porody/operacje).
Trening mięśni dna miednicy (PFMT) – także jako technika „tłumienia parcia” przy NNM.
Elektrostymulację – przy WNM (aktywacja włókien szybkokurczliwych i tonicznych), przy OAB (hamowanie wypieracza) oraz w atonii pęcherza.
Terapię manualną (kręgosłup, miednica; także per vaginam/per rectum w wybranych wskazaniach).
Radiofrekwencję/tecar – wsparcie przeciwbólowe i w parciach naglących (dobór indywidualny).
Pessary i tampony podcewkowe – przy zaburzeniach statyki dna miednicy i WNM.
Pionizacja i instruktaż pozycji na toalecie po zabiegach operacyjnych.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Gdy wyciek moczu powtarza się lub narasta.
Gdy masz parcia naglące, częste mikcje, budzenie w nocy.
Gdy NTM ogranicza aktywność, pracę, sen, kontakty społeczne.
Gdy wystąpi ból, pieczenie, krwiomocz – konieczna szybka diagnostyka.

Im szybciej rozpoczniesz diagnostykę, tym szybciej dobierzesz skuteczne leczenie – zachowawcze, farmakologiczne lub operacyjne.

Najważniejsze wnioski dla pacjenta

NTM da się skutecznie leczyć – istnieje wiele metod, dobieranych indywidualnie.

Diagnoza zaczyna się od rozmowy i dzienniczka mikcji – to bardzo pomaga.
WNM: filarami są fizjoterapia i – gdy trzeba – taśmy/leczenie operacyjne.
NNM/OAB: leki (dobierane wspólnie z lekarzem), a przy nieskuteczności – botoks lub neuromodulacja.

Zmiana nawyków i trening dna miednicy poprawiają rokowanie w każdej postaci NTM.

Dowiedz się więcej, obejrzyj cykl fillmików z ekspertami na temat NTM: