Eksperci: pandemia COVID-19 wymogła zwrócenie szczególnej uwagi na profil bezpieczeństwa antykoncepcji hormonalnej
Opublikowane 24 stycznia 2022
Eksperci wskazują, iż metodą pierwszego wyboru dla każdej pacjentki powinna być antykoncepcja nowej generacji bez estrogenu. Wynika to z jej korzystnego profilu bezpieczeństwa w aspekcie ryzyka zdarzeń zakrzepowych. Ten rodzaj antykoncepcji jest rekomendowany szczególnym grupom kobiet: z nadwagą oraz otyłością, palącym papierosy, karmiącym piersią, po 40. roku życia, nastolatkom. Antykoncepcja nowej generacji bez estrogenu to wartościowy wybór zarówno w dobie pandemii COVID-19, jak i po jej opanowaniu.
Hormonalne środki antykoncepcyjne są skuteczną i bezpieczną metodą zapobiegania ciąży. Progestageny stanowią komponentę złożonych hormonalnych środków antykoncepcyjnych (tabletki, plastry lub krążki dopochwowe) lub mogą być stosowane jako pojedynczy składnik aktywny w monopreparatach progestagennych (pigułki zawierające tylko progestagen [POP], implanty, systemy domaciczne lub preparaty depot). Progestageny, przy właściwym stosowaniu, są bardzo skuteczne w długoterminowej antykoncepcji, a dodatkowo wykazują bardzo dobry profil bezpieczeństwa z nielicznymi przeciwwskazaniami.
Należy pamiętać, że pandemia COVID-19 spowodowała konieczność wprowadzenia wielu istotnych zmian w codziennej praktyce lekarskiej, również w aspektach dotyczących poradnictwa antykoncepcyjnego. Obok zmian o charakterze organizacyjnym, takich jak ograniczenie wizyt pacjentek w gabinetach ginekologicznych na rzecz teleporad, wymogła również zwrócenie szczególnej uwagi na profil bezpieczeństwa antykoncepcji hormonalnej, szczególnie w zakresie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) – stwierdza prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, ekspertka kampanii Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu – Jednocześnie – wobec faktu, że eksperci zalecają kobietom zamieszkującym regiony, gdzie epidemia COVID-19 jest w fazie aktywnej, odłożenie planów prokreacyjnych na później, a procedury służące koncepcji dotyczą pacjentek z grupy time-sensitive – wzrasta obecnie liczba kobiet wymagających profesjonalnego poradnictwa antykoncepcyjnego – dodaje profesor Drosdzol-Cop.
Antykoncepcja jednoskładnikowa metodą pierwszego wyboru w aspekcie ryzyka ŻChZZ W badaniach publikowanych na przestrzeni kilku ostatnich dekad wykazano, że złożona (estrogenowo-progestagenowa) antykoncepcja hormonalna zwiększa ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, a jego stopień zależy m.in. od dawki i rodzaju estrogenu oraz rodzaju progestagenu.
Tabletka antykoncepcyjna zawierająca wyłącznie progestagen wydaje się metodą pierwszego wyboru dla każdej pacjentki ze względu na korzystny profil bezpieczeństwa tego środka w aspekcie ryzyka ŻChZZ. W tym kontekście szczególnie godną polecenia jest dostępna od niedawna, pierwsza niezawierająca estrogenu tabletka antykoncepcyjna mająca w składzie tylko 4 mg drospirenonu (EFDOP – estrogen-free drospirenone-only pill), podawana w systemie 24 + 4. Tę nową formę doustnej antykoncepcji bez estrogenu wprowadzono w USA w 2019 roku, a w Europie – na początku roku 2020. W przeprowadzonych na dużych populacjach pacjentek (ponad 2000 kobiet, co dało ponad 20 000 cykli) badaniach klinicznych wykazano bardzo korzystny profil bezpieczeństwa EFDOP w odniesieniu do zakrzepicy żylnej, także wśród kobiet z grupy dużego ryzyka ŻChZZ. Nową tabletkę zawierającą jedynie 4 mg drospirenonu porównano z tradycyjną tabletką zawierającą tylko progestagen (POP – progestogen-only pill) w dawce 0,75 mg dezogestrelu – pod kątem ich wpływu na czynniki krzepnięcia. W ramach otwartego badania porównawczego stwierdzono brak istotnego wpływu 4 mg drospirenonu na parametry hemostazy, w tym stężenia D-dimerów – mówi prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop.
Dodatkowo produkt ten charakteryzuje się zadowalającą kontrolą cyklu i jest zalecany kobietom w dużym przedziale wiekowym – od nastolatek do pacjentek w okresie menopauzy.
Antykoncepcja hormonalna bez estrogenu – dla których kobiet w szczególności?
Istnieją szczególne grupy kobiet, które mogą odnieść dodatkowe korzyści ze stosowania tej metody antykoncepcji. Przede wszystkim należy pamiętać o pacjentkach z podwyższonym ryzykiem ŻChZZ – takich jak:
Kobiety z podwyższonym lub wysokim BMI – tabletka zawierająca tylko 4 mg drospirenonu jest rekomendowana dla tej grupy kobiet, dziewczyn i kobiet z nadwagą oraz otyłością.
Kobiety palące papierosy – metoda nie powoduje wzrostu ryzyka wystąpienia udaru i zakrzepicy.
Kobiety po 40. roku życia – tabletka EFDOP wykazuje duży profil bezpieczeństwa dla tej grupy pacjentek, ponieważ wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wielu chorób przewlekłych, m.in. cukrzycy, nadciśnienia, dyslipidemii, a także pojawiają się problemy z utrzymaniem prawidłowego poziomu cholesterolu.
Ponadto, metody antykoncepcji gestagennej, takie jak tabletka progestagenna (POP – progestogen-only pill), system wewnątrzmaciczny uwalniający lewonorgestrel (IUD) czy implant uwalniający etonogestrel, uważane są za najbardziej optymalne dla karmiących matek. Co ważne, nie wykazano niekorzystnego wpływu antykoncepcji gestagennej na produkcję, objętość i skład biochemiczny mleka ani na rozwój psychofizyczny dzieci, których matki stosowały tego typu środki. Należy pamiętać, że złożona antykoncepcja hormonalna nie jest rekomendowana kobietom w czasie laktacji do 6. miesiąca po porodzie – mówi dr n. med. Anna Fuchs z Katedry i Kliniki Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach, ekspertka kampanii Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu.
Od 2020 roku zespoły eksperckie (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare oraz Royal College of Midwives) zalecają, aby zwłaszcza teraz, w dobie pandemii COVID-19, proponować każdej położnicy, jeszcze w trakcie jej pobytu w oddziale położniczym, jak najszybsze rozpoczęcie stosowania antykoncepcji. W wyborze metody powinno się uwzględnić jej dopuszczalność w przypadku karmienia piersią, a także dostępność i profil bezpieczeństwa. W tym kontekście eksperci zalecają jako środek pierwszego wyboru tabletkę wyłącznie progestagenną.
W badaniach prowadzonych nad EFDOP wykazano, że całkowita ilość drospirenonu przenikającego do mleka matki wynosi średnio 4478 ng w ciągu 24 godzin, co stanowi zaledwie 0,11% przyjmowanej dziennie dawki przez kobietę karmiącą. Dlatego przy zalecanych dawkach (4 mg) drospirenon nie wykazuje wpływu na noworodki/niemowlęta karmione piersią – stwierdza dr n. med. Anna Fuchs.
Ze względu na korzystny profil bezpieczeństwa metodę powinno się polecać nastolatkom. Warto zauważyć, iż dodatkową pozaantykoncepcyjną korzyścią jest ograniczenie bolesnych miesiączek, które stwarzają trudności młodym dziewczętom i często wyłączają je z życia szkolnego, studenckiego w trakcie trwania menstruacji. W Polsce można uzyskać od lekarza ginekologa receptę na antykoncepcję hormonalną dla nastolatki pod warunkiem, że rodzic lub opiekun wyrazi na to zgodę.
W związku z wynikami badań wskazującymi na korzystny profil bezpieczeństwa EFDOP w odniesieniu do ryzyka ŻChZZ, a także neutralny wpływ tej tabletki na stężenie D- dimerów można postulować, że tabletka antykoncepcyjna zawierająca 4 mg drospirenonu stanowi wartościowy wybór antykoncepcji dla wszystkich kobiet, zarówno w dobie pandemii COVID-19, jak i po jej opanowaniu – mówi prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop.
Kampania edukacyjna
Kampania edukacyjna pt. Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu ma na celu zwiększenie świadomości kobiet na temat skutecznej i wysoce bezpiecznej jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej.
Na stronie kampanii www.antykoncepcjajednoskladnikowa.pl zamieszczono artykuły i porady ekspertów oraz udostępniono aplikację z ankietą opracowaną przez specjalistkę w dziedzinie ginekologii. Celem ankiety jest przygotowanie kobiet do rozmowy z ginekologiem o antykoncepcji hormonalnej, m.in. przez określenie ryzyka związanego z przyjmowaniem syntetycznego estrogenu obecnego w tabletkach dwuskładnikowych.
źródło: mat. pras.
Autor:
Redakcja MedicalPress