Dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii dr hab. Beata Jagielska w swoim wystąpieniu podczas konferencji, podkreśliła, że żadne zmiany w onkologii nie mogą dziać się z pominięciem pacjentów - Nie chcemy tworzyć systemu i rozwiązań bez pacjentów, to pacjenci wiedzą najlepiej jak powinien system działać.

- Dzięki wspólnym działaniom lekarzy, organizacji pacjenckich, administracji publicznej i całego społeczeństwa możemy doprowadzić do sytuacji, w której nowotwory będą diagnozowane wcześniej, leczenie będzie bardziej skuteczne, a pacjenci będą mieli większe szanse na całkowite wyleczenie. – dodał Marek Kustosz, prezes Fundacji TO SIĘ LECZY, która wraz z Narodowym Instytutem Onkologii i Polskim Towarzystwem Onkologicznym organizowała Konferencję.

- Rak pozostaje drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce, dlatego wydaje się, że nie ma ważniejszej sprawy. Nasi naukowcy i lekarze mogą wymyślić mnóstwo najnowocześniejszych terapii i możemy zaopiekować się pacjentami jak najlepiej, ale jeśli nie będzie tego pierwszego filaru walki z rakiem, czyli życia, które minimalizuje zagrożenie choroby nowotworowej, to tej walki nie wygramy. – mówiła Minister Zdrowia Izabela Leszczyna. Jak podkreśliła, resort zdrowia kładzie ogromny nacisk na profilaktykę pierwotną i wtórną. Już wkrótce zostaną zrefundowane w Polsce testy genetycznych w profilaktyce HPV (HPV-HR) oraz cytologia na podłożu płynnym, które stanowią krok ku bardziej skutecznej diagnostyce, umożliwiając wykrycie stanów przednowotworowych i nowotworów na jak najwcześniejszym etapie

- Wcześniejsza diagnoza nowotworów znacząco poprawia wyniki leczenia. Każdego roku rośnie liczba pacjentów, którzy dzięki nowoczesnym terapiom pokonują nowotwory. Kluczowe jest jednak, aby jak najwięcej osób korzystało z badań profilaktycznych i miało świadomość dostępnych możliwości leczenia – zaznaczył prof. Piotr Rutkowski.

Istotnym wsparciem w informacji społeczeństwa nt. profilaktyki nowotworowej i postępowaniu w przypadku podejrzenia nowotworu będzie Narodowy Portal Onkologiczny, który przechodzi już testy funkcjonalności, a jego uruchomienie jest planowane na maj 2025 roku. Eksperci podkreślili, że portal będzie zawierać aktualne informacje o programach profilaktycznych, diagnostyce oraz leczeniu nowotworów. Zaproponowano także jego integrację z Internetowym Kontem Pacjenta, aby każdy użytkownik mógł w prosty sposób znaleźć informacje dotyczące dostępnych badań profilaktycznych i terminów wizyt u specjalistów.

Rok 2025 decyzją Senatu został ogłoszony Rokiem Edukacji Zdrowotnej Profilaktyki. Zdaniem Senator Beaty Małeckiej-Libery, przewodniczącej Senackiej Komisji Zdrowia, edukacja zdrowotna powinna być wprowadzana od najmłodszych lat - Rok 2025 uznaliśmy za rok profilaktyki. Wypracowaliśmy rekomendacje dotyczące profilaktyki i wierzymy, że należy zacząć od dzieci. Edukacja o zdrowiu powinna stworzyć atmosferę prozdrowotną w szkołach.

Najnowsze wyniki badania opinii publicznej, przeprowadzonego z okazji tegorocznego Światowego Dnia Walki z Rakiem, na temat profilaktyki onkologicznej^[1] potwierdzają, że coraz więcej Polaków ma świadomość znaczenia badań profilaktycznych:

• 72% Polaków wie, że w kraju dostępne są programy badań przesiewowych,
• 81% ankietowanych zgadza się, że wcześnie wykryte nowotwory są w większości przypadków uleczalne,

W związku z tym, eksperci wskazali, że kluczowe znaczenie ma nie tylko sam dostęp do badań, ale także skuteczna kampania informacyjna, która dotrze także do mniejszych miejscowości i terenów wiejskich. Największym autorytetem, który mógłby przekonać respondentów do badań jest lekarz (specjalista (39% i lekarz rodzinny 37%). Ankietowani podkreślili także, że motywację do badań profilaktycznych mogłoby poprawić otrzymywanie regularnych przypomnień, np. poprzez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), SMSy oraz kampanie społeczne. Wysyłka regularnych alertów zdrowotnych i przypomnień o badaniach jest jednym z postulatów Polskiego Towarzystwa Onkologicznego oraz Fundacji TO SIĘ LECZY.

Z badań wynika także, że aż 60% Polaków uznaje lekarza pierwszego kontaktu za główne źródło informacji o profilaktyce, jednak tylko 35% osób otrzymało konkretne zalecenia dotyczące badań od swojego lekarza. Oznacza to konieczność lepszego wyposażenia lekarzy pierwszego kontaktu w narzędzia i zasoby do przekazywania informacji o dostępnych badaniach przesiewowych.

Wielu Polaków deklaruje, że czynnikiem ograniczającym dostęp do badań jest brak czasu (45%) oraz strach przed diagnozą (32%). Eksperci zgodzili się, że konieczne są działania edukacyjne, które rozwieją mit, że "lepiej nie wiedzieć", podkreślając, że wcześnie wykryty nowotwór daje szanse na całkowite wyleczenie.

W opinii uczestników konferencji, działania edukacyjne powinny być skierowane do różnych grup społecznych – zarówno do ludzi młodych, jak i seniorów, którzy mogą nie być na bieżąco z nowoczesnymi metodami profilaktyki. Eksperci zwrócili również uwagę na znaczenie wsparcia rodzinnego w decyzjach o wykonaniu badań.

Prof. Paweł Koczkodaj, z Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów NIO-PIB zaznaczył, że kluczowym czynnikiem ryzyka nowotworów pozostaje palenie tytoniu, które wciąż odpowiada za znaczną część przypadków zachorowań i zgonów, nie tylko z powodu raka płuca, ale też nowotworów głowy i szyi, pęcherza moczowego czy jelita grubego. Wskazał na rosnące zagrożenie wynikające z popularności nowoczesnych wyrobów nikotynowych wśród młodzieży i konieczność skuteczniejszych działań prewencyjnych. Profesor Koczkodaj podkreślił także rolę edukacji zdrowotnej, wskazując na konieczność wdrożenia kompleksowych programów informacyjnych, które nie tylko podniosą świadomość społeczną, ale również skutecznie zniechęcą do sięgania po używki. Profesor zwrócił również uwagę na fakt, że walka z epidemią tytoniową wymaga zdecydowanych działań legislacyjnych. Wskazał też na konieczność ograniczenia dostępności wyrobów tytoniowych i nikotynowych dla najmłodszych oraz eliminacji ich agresywnego marketingu.

Eksperci uczestniczący w konferencji zwrócili uwagę na znaczenie precyzyjnych, innowacyjnych rozwiązań, które pozwalają na wcześniejsze wykrycie nowotworów i skuteczniejsze leczenie pacjentów.

Dr hab. Beata Jagielska poinformowała, że w najbliższym czasie Ministerstwo Zdrowia planuje wprowadzenie rozporządzenia dotyczącego finansowania kompleksowego profilowania genomowego NGS. Technologia ta pozwala na dokładniejsze dopasowanie terapii do indywidualnych cech nowotworu pacjenta, co znacząco zwiększa skuteczność leczenia.

Prof. Dariusz M. Kowalski, sekretarz generalny Polskiej Grupy Raka Płuca, podkreślił, że wczesne wykrycie raka płuca dzięki nowoczesnym badaniom przesiewowym z zastosowaniem niskodawkowej tomografii komputerowej, znacząco zwiększa szanse pacjenta na przeżycie - Rozwój diagnostyki obrazowej i technik molekularnych pozwala wcześniejsze wykrycie zmian i określenie z jakiej terapii pacjent odniesie korzyści, co bezpośrednio przekłada się na skuteczność leczenia i rokowania pacjenta. – zaznaczył.

- Czekamy na wprowadzenie programu wczesnego wykrywania raka płuca do koszyka świadczeń gwarantowanych. Dzięki zastosowaniu niskodawkowej tomografii komputerowej możliwe jest wykrycie bardzo wczesnych zmian w płucach i przekierowanie pacjenta do leczenia radyklanego, które obecnie obok chirurgii obejmuje też nowoczesne leczenie okołooperacyjne, co jeszcze bardziej zwiększa szanse na wyleczenie – mówiła Aleksandra Wilk, dyrektor Sekcji Raka Płuca Fundacji TO SIĘ LECZY.

Z kolei Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe zaznaczyła, że opieka nad pacjentami powinna obejmować nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także wsparcie psychologiczne i edukacyjna - choroba nowotworowa wpływa na wszystkie aspekty życia pacjenta, dlatego istotne jest zapewnienie kompleksowego wsparcia, w tym rehabilitacji i pomocy psychologicznej.

Wyzwaniem jest także niski odsetek osób wykonujących kolonoskopię - dlatego tak ważne jest wprowadzenia powszechnych testów FIT (test na krew utajoną w kale), które mogą skutecznie wykrywać raka jelita grubego na bardzo wczesnym etapie - wskazywał prof. Jarosław Reguła, Konsultant Krajowy w dziedzinie Gastroenterologii. Projekt aktualizacji programu profilaktyki tego nowotworu od kilku lat czeka na realizację.

Eksperci zgodzili się, że kampanie informacyjne mające na celu zwiększenie uczestnictwa społeczeństwa w badaniach profilaktycznych, szczególnie w grupach wysokiego ryzyka, powinny być prowadzone w sposób ciągły i finansowane z budżetu państwa. W dobie braków kadrowych w ochronie zdrowia, w tym w onkologii, i stałego wzrostu zachorowań na nowotwory, wskazano także na potrzebę wdrożenia nowoczesnych rozwiązań cyfrowych wspomagających system ochrony zdrowia. Dyskutowano o wykorzystaniu sztucznej inteligencji w analizie badań obrazowych i laboratoryjnych, co mogłoby skrócić czas diagnozy i zwiększyć jej trafność.  Zwrócono także uwagę na fakt, że niezwykle ważną rolę lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej - zarówno w zachęceniu pacjentów do badań jak i w przyspieszeniu diagnozy, a odpowiednie szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu mogą znacząco skrócić czas do postawienia diagnozy i zwiększyć skuteczność leczenia.

Eksperci kliniczni i przedstawiciele organizacji pacjentów zgodnie uznali, że dalszy rozwój onkologii w Polsce powinien opierać się na ścisłej współpracy pomiędzy lekarzami, organizacjami pacjenckimi i instytucjami rządowymi. Zwrócono uwagę na konieczność długofalowych inwestycji w profilaktykę, edukację oraz wdrażanie innowacyjnych metod diagnostyki i leczenia, co w perspektywie długoterminowej pozwoli zmniejszyć zachorowalność i śmiertelność z powodu nowotworów.

Retransmisja konferencji