Zdaniem ekspertów istotne znaczenie badania cytologicznego w profilaktyce zdrowia kobiet wynika przede wszystkim z możliwości wczesnego wykrywania zmian patologicznych dzięki regularnemu wykonywaniu tego badania.

 

– Wczesna diagnoza może być kluczowa w zapobieganiu rozwojowi ciężkich chorób, takich jak nowotwory. W przypadku wielu rodzajów nowotworów, w tym raka szyjki macicy, wczesne wykrycie i leczenie schorzenia znacząco zwiększają szanse na jego pełne wyleczenie. Regularne badania cytologiczne są zatem istotnym elementem profilaktyki zdrowotnej, umożliwiającym wczesne rozpoznanie i interwencję, co może uratować pacjentce życie. Ważne, aby edukować kobiety, aby w przypadku wykrycia nieprawidłowości niezwłocznie skonsultowały się z lekarzem, który zaordynuje dalszą diagnostykę lub odpowiednie leczenie – zwraca uwagę dr Łukasz Blukacz, specjalista ginekolog, Centrum Medyczne Severux.

Jak zaznaczają specjaliści, cytologia to procedura służąca nie tylko wykryciu raka – bywa pomocna także w diagnostyce infekcji, stanów zapalnych czy innych nieprawidłowości potencjalnie wskazujących na różnorodne stany chorobowe.

 

– Cytologia pomaga w wykryciu nieprawidłowości takich jak: zmiany przednowotworowe i nowotwory; jest nieocenionym narzędziem we wczesnym wykrywaniu komórek nowotworowych, szczególnie w przypadku raka szyjki macicy. Regularne badania cytologiczne mogą pomóc w identyfikacji komórek atypowych lub zmian przedrakowych, co pozwala na wczesną interwencję i znacząco zwiększa szanse na pełne wyleczenie. Kolejna grupa zaburzeń to infekcje: badanie cytologiczne może wykrywać obecność patogenów wywołujących infekcje, takich jak bakterie (w tym bakterie wywołujące zapalenie pochwy) czy grzyby, ale też wskazać na potrzebę pogłębienia diagnostyki w kierunku wirusa HPV (wykrywanego metodą PCR). Inny obszar nieprawidłowości to stany zapalne. Obecność komórek zapalnych w badanym materiale może wskazywać na procesy zapalne w organizmie, umożliwiając odpowiednią diagnozę i leczenie. Kolejny przykład to zaburzenia komórkowe: cytologia może ujawniać inne nieprawidłowości komórkowe, które nie są bezpośrednio związane z nowotworami, ale mogą wymagać dalszej diagnostyki lub obserwacji – wyjaśnia Beata Boruta, diagnosta laboratoryjny, dyrektor medyczny i członek zarządu badaj.to – sieci laboratoriów i punktów pobrań.

 

Eksperci podkreślają, że istnieją różne techniki cytologiczne - dwie podstawowe to cytologia konwencjonalna i cytologia na podłożu płynnym (Liquid Based Cytology, LBC).

 

– W cytologii konwencjonalnej materiał komórkowy jest rozmazany bezpośrednio na szkiełku mikroskopowym, a następnie barwiony i analizowany. Choć metoda ta jest szeroko stosowana, ma pewne ograniczenia - jedynie niewielki ułamek pobranej próbki zostaje wykorzystany do wykonania preparatu i może nie odzwierciedlać faktycznego stanu klinicznego pacjentki. Komórki w takim preparacie mogą na siebie nachodzić lub być przysłonięte na przykład krwią lub śluzem. To zdecydowanie utrudnia interpretację wyników – zwraca uwagę Beata Boruta i dodaje:

 

– Cytologia na podłożu płynnym (LBC), zwana również cytologią cienkowarstwową, to nowsza technika, w której pobrane komórki są najpierw umieszczane w specjalnym roztworze, co pozwala na usunięcie zanieczyszczeń i stworzenie równomiernego rozmazu komórkowego. Oceniamy znacznie większą ilość pobranych komórek nabłonka, następuje natychmiastowe ich utrwalenie pozwalające zachować właściwą jakość komórek. Ta metoda zapewnia lepszą jakość obrazu i ułatwia detekcję atypowych komórek, co czyni ją bardziej miarodajną i coraz popularniejszą w praktyce klinicznej. Istotne, że technologia ta pozwala na wykonanie wielu reprezentatywnych i powtarzalnych preparatów z jednego pobranego materiału.

 

Zdaniem dr. Łukasza Blukacza rozwój medycyny na przestrzeni ostatnich dwóch dekad można określić jako rewolucyjny, szczególnie w kontekście profilaktyki i diagnostyki raka szyjki macicy.

 

– Począwszy od podstawowych technik rozmazowych wprowadzonych przez Georgiosa Papanicolaou w pierwszej połowie XX wieku, cytologia przeszła znaczące zmiany, przede wszystkim dzięki postępowi technologicznemu i lepszemu zrozumieniu etiologii raka. Jednym z przełomowych odkryć było ustalenie związku pomiędzy wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) a rakiem szyjki macicy. Odkrycie to, za które Harald zur Hausen otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 2008 roku, przyczyniło się do znacznego postępu w profilaktyce i diagnostyce tego nowotworu. Rozwój szczepionek przeciwko HPV i włączenie ich do programów szczepień jest uważane za kluczowy krok w kierunku eliminacji raka szyjki macicy – podkreśla specjalista.

 

W opinii ekspertów inną istotną zmianą było wprowadzenie cytologii na podłożu płynnym, która zastępuje tradycyjne metody rozmazowe.

 

– Cytologia LBC oferuje lepszą jakość próbek, lepszą czułość i swoistość metody, co przekłada się na bardziej wiarygodne wyniki badań. Stosowane w tej technice roztwory utrwalające są tak zaprojektowane, aby optymalnie utrwalić materiał komórkowy pobrany od pacjentki. Obecnie są dostępne rozwiązania technologiczne, które automatyzują ale także standaryzują etap powstawania preparatu. Ważne jest, aby stosować wyłącznie klinicznie zwalidowane podłoża, zalecane w stanowisku Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy. Laboratorium Badaj.to dostosowuje się do rekomendacji i stosuje zalecane podłoża PreservCyt amerykańskiej firmy Hologic. Na co dzień obserwujemy wzrost zainteresowania cytologią LBC, co świadczy o coraz większej świadomości kobiet w temacie profilaktyki raka szyjki macicy – zauważa Beata Boruta.

 

 

Zdaniem specjalistów cytologia na podłożu płynnym pozwala również na jednoczesne przeprowadzanie badań molekularnych w kierunku HPV, co znacząco podnosi efektywność profilaktyki: wczesne wykrycie infekcji HPV pozwala na ocenę indywidualnego ryzyka rozwoju zmian przednowotworowych i nowotworowych w szyjce macicy, dając cenną możliwość wczesnej interwencji.

 

– Postęp w dziedzinie badań molekularnych umożliwił lepsze zrozumienie mechanizmów rozwoju raka i identyfikację grup ryzyka na podstawie obecności konkretnych typów HPV. To z kolei umożliwia lepsze dobranie działań profilaktycznych i diagnostycznych – podkreśla dr Łukasz Blukacz i dodaje:

 

– Mimo że obecne możliwości cytologii są znacznie lepsze niż kilka czy kilkanaście lat temu, to rak szyjki macicy nadal stanowi globalny problem zdrowotny, powodując śmierć około 500 000 kobiet rocznie. Dzięki postępowi w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu istnieje jednak uzasadniona nadzieja, że rak szyjki macicy może zostać w przyszłości całkowicie wyeliminowany. Kluczem do sukcesu jest szerokie stosowanie szczepień przeciwko HPV, regularne przeprowadzanie badań cytologicznych i identyfikacji infekcji wirusem HPV oraz zapewnienie dostępu do skutecznych metod leczenia dla wszystkich kobiet. W Polsce wykonywanie badania cytologicznego jest wskazane od momentu rozpoczęcia współżycia i nie później niż od 25. roku życia. Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) z czerwca 2022 roku zakłada wykonanie przesiewowej cytologii nie rzadziej niż co trzy lata. W określonych sytuacjach, gdy wynik jest nieprawidłowy bądź wątpliwy zaleca się jednak wcześniejsze badanie. Od lat wiele Polek wykonuje badanie cytologiczne co roku, co nie jest złą praktyką zważywszy na częste rozpoznawanie raka szyjki w Polsce w stosunku do innych krajów europejskich.