Światowy Dzień Mózgu: aby lepiej leczyć choroby mózgu, konieczne są inwestycje w neurologię

Opublikowane 20 lipca 2023
Światowy Dzień Mózgu: aby lepiej leczyć choroby mózgu, konieczne są inwestycje w neurologię
22 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Mózgu. Jego celem jest upowszechnianie wiedzy na temat tego wciąż najbardziej tajemniczego i fascynującego organu w ludzkim ciele, który jest źródłem naszych myśli, emocji i uczuć.
Światowy Dzień Mózgu to także okazja, aby zwrócić uwagę na potrzeby chorych z chorobami mózgu i ich bliskich. W Europie z chorobami mózgu zmaga się już ponad 165 mln ludzi, a liczba zachorowań stale rośnie. Koszty związane z chorobami mózgu przewyższają łączne koszty związane w chorobami onkologicznymi i kardiologicznymi!

– Jedynym sposobem na poprawę sytuacji pacjentów z chorobami mózgu i obniżenie kosztów jest usprawnienie organizacji diagnostyki i leczenia chorób układu nerwowego. To jeden z najważniejszych postulatów, zawartych w opracowanym przez Polskie Towarzystwo Neurologiczne Dekalogu potrzeb polskiej neurologii. Naszym celem jest poprawa stanu polskiej neurologii i zabiegamy o to, przedstawiając decydentom konkretne rozwiązania – mówi prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska z Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Prezes-Elekt Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

– Konieczne są inwestycje w popularyzowanie tej specjalizacji wśród młodych lekarzy i zwiększenie atrakcyjności tej dziedziny, o co Polskie Towarzystwo Neurologiczne zabiega od lat – dodaje prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak z Katedry i Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

 
Mózg to najbardziej skomplikowany organ w ludzkim ciele – zbudowany jest z neuronów, których u człowieka jest około 100 miliardów. Każdy z neuronów może tworzyć wiele tysięcy połączeń z innymi neuronami (czyli synaps), co daje niewyobrażalnie skomplikowaną sieć powiązań. Mózg odpowiada za kontrolowanie funkcji całego ciała, za słyszenie, widzenie, analizę bodźców, jest źródłem świadomości, pamięci oraz umożliwia myślenie abstrakcyjne i twórcze. Wraz z pniem mózgu i móżdżkiem mózg tworzy mózgowie. Natomiast mózgowie wraz z rdzeniem kręgowym tworzą ośrodkowy (centralny) układ nerwowy. Nerwy odchodzące od centralnego układu nerwowego, rozgałęziające się po całym ciele i docierające praktycznie do każdej komórki to obwodowy układ nerwowy. Jego zadaniem jest przekazywanie informacji z mózgu i rdzenia kręgowego do wszystkich narządów, tkanek i mięśni oraz dostarczanie informacji zwrotnej w przeciwnym kierunku.

Neurologia – niezwykle obszerna dziedzina medycyny
Dziedziną medycyny, która zajmuje się chorobami  ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego jest  neurologia. Spektrum dolegliwości, którymi zajmują się neurolodzy jest niezwykle szerokie. Do neurologów kierowani są pacjenci skarżący się m.in. na różnego rodzaju bóle, w tym bóle głowy, osłabienie siły mięśniowej, trudności w chodzeniu, zaburzenia czucia, zaburzenia widzenia, problemy
z pamięcią i koordynacją ruchową, zawroty głowy czy zaburzenia zwieraczy. Spektrum objawów jest tak szerokie, bo choroby neurologiczne to bardzo heterogenna grupa chorób o różnych przyczynach
i mechanizmach powstawania. Możemy wyróżnić wśród nich:
- choroby naczyniowe (np. udary mózgu);
- choroby neurozwyrodnieniowe (np. choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne);
- choroby autoimmunologiczne (np. stwardnienie rozsiane);
- choroby infekcyjne (np. kleszczowe zapalenie mózgu, neuroborelioza);
- padaczki;
- pierwotne bole głowy (np. migrena);
- choroby genetyczne (np. choroba Huntingtona, rdzeniowy zanik mięśni);
- choroby metaboliczne (np. choroba Pompego, Gauchera, Fabry’ego);
- urazy;
- choroby nowotworowe.
– Szacuje się, że w Polsce jest około 5 mln osób chorych na choroby neurologiczne (nie licząc pacjentów z udarami mózgu). Tymczasem liczba neurologów w Polsce wynosi niewiele ponad 4 tys. (a w ramach umowy z NFZ pracuje 3,6 tys. z nich). Aż 1/3 z nich jest już w wieku emerytalnym. To jasno pokazuje, jak duży jest deficyt kadr w neurologii. Konieczne są inwestycje w popularyzowanie tej specjalizacji wśród młodych lekarzy i zwiększenie atrakcyjności tej dziedziny, o co Polskie Towarzystwo Neurologiczne zabiega od lat – mówi prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, Prezes PTN.

Wzrastająca zachorowalność
Inwestycje w neurologią są tym bardziej konieczne, że liczba zachorowań na choroby układu nerwowego stale rośnie. Według ostatnich światowych szacunków – co trzecia osoba doświadczy
w swoim życiu zaburzeń funkcjonowania mózgu, a zaburzenia neurologiczne (zaburzenia mózgu, rdzenia kręgowego, nerwów obwodowych i układu nerwowo-mięśniowego) są drugą przyczyną zgonów na świecie. To również główna przyczyna niepełnosprawności – w 2016 roku udary mózgu odpowiadały za 42% utraconych lat życia z powodu niepełnosprawności (DALY, disability-adjusted life years) u ludzi na całym świecie, bóle głowy (migrena) za 16% DALY, demencje za 10%, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych za 8%, a padaczka za 5% DALY.

– Jedną z przyczyn wzrastającej zachorowalności na choroby neurologiczne jest starzenie się społeczeństw, bo wiele z chorób mózgu, jak np. udar czy choroba Alzheimera, jest związanych z wiekiem. Są jednak też takie choroby mózgu, jak padaczka, stwardnienie rozsiane, migrena, czy depresja, które dotyczą coraz młodszych osób. Być może przyczyną tego są zmiany cywilizacyjne. Dlatego diagnostyka, leczenie i rehabilitacja, a także profilaktyka chorób neurologicznych powinna być priorytetem dla osób odpowiedzialnych za system opieki zdrowotnej – podkreśla prof. prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek kierownik oddziału Neurologicznego i Udarowego Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku, GUMed, Prezes poprzedniej kadencji Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.
 
Rewolucja i kryzys w neurologii
Z drugiej strony, neurologia to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się obecnie dziedzin medycyny. Obok onkologii i kardiologii, to właśnie w neurologii prowadzonych jest najwięcej badań klinicznych i dokonuje się największy postęp w zakresie możliwości terapeutycznych.

– Jeszcze niedawno neurologia była uważana wyłącznie za dziedzinę diagnostyczną, w której oprócz postawienia rozpoznania, niewiele można było pomóc pacjentowi. Dziś możliwe jest skuteczne leczenie m.in. udarów mózgu, padaczki, stwardnienia rozsianego czy rdzeniowego zaniku mięśni. Aby tak się jednak stało, za postępem medycyny powinny pójść zmiany systemowe – zaznacza prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska z Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Prezes-Elekt  Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Zdaniem ekspertów, polska neurologia znajduje się od wielu lat w kryzysie, którego zażegnanie wymaga wdrożenia szeregu rozwiązań systemowych. – Chcemy wzmacniać pozycję dziedziny, która zajmuje się tak wieloma chorobami, począwszy od bólu kręgosłupa aż po ciężkie choroby układu nerwowego. Jako Polskie Towarzystwo Neurologiczne opracowaliśmy Dekalog potrzeb polskiej neurologii, a we współpracy z Krajową Radą ds. Neurologii wypracowaliśmy gotowe rozwiązania, które mogłyby być szybko wprowadzone, bo nie wymagają długiej ścieżki legislacyjnej. Bardzo się cieszymy, że jeden z tych postulatów, czyli ustanowienie neurologii dziedziną priorytetową, został zrealizowany już od 1 lipca.  Oznacza to m.in. zwiększenie liczby przyznawanych rezydentur oraz wyższe wynagrodzenia przyznawane lekarzom odbywającym specjalizację w tej dziedzinie. Mamy nadzieję, że dzięki temu, zwiększy się liczba lekarzy rozpoczynających szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie neurologii, co w przyszłości doprowadzi do zwiększenia liczby lekarzy specjalistów w tej dziedzinie. Jednak już teraz  konieczne są  dalsze zmiany, które wpłyną na bardzo trudną bieżącą sytuację wielu szpitali neurologicznych, np. w zakresie wycen programów lekowych i procedur  w neurologii. Chodzi na przykład o sumowanie procedur za leczenie pacjentów z wielochorobowością, hospitalizowanych na oddziałach neurologicznych. Przykładowo, lecząc zapalenie płuc u pacjenta z udarem mózgu, powinniśmy mieć możliwość rozliczania tego dodatkową grupą JPG. Obecnie obowiązuje zasada, że leczenie takiego pacjenta rozlicza się, wykorzystując wyższą grupą JPG, bez sumowania procedur, ale jest to absolutnie niewystraczające, chociażby biorąc pod uwagę ciężkość przebiegu chorób neurologicznych. Bez sumowania procedur nie uda się poprawić dramatycznej sytuacji finansowej, z jaką borykają się odziały neurologiczne w Polsce – mówi prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak.

– Zmian wymaga także organizacja opieki neurologicznej. Dla najważniejszych chorób neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, padaczki, choroba Parkinsona, powinny powstać regionalne ośrodki referencyjne, tzw. centra doskonałości. To kierunek, w którym zmierza cały świat. Ośrodki referencyjne to centra medyczne z odpowiednim zasobem kadr i aparatury oraz zapleczem szpitalnym, do których powinny trafiać do dalszej diagnostyki i leczenia pacjenci z daną chorobą, wymagający zastosowania wysokospecjalistycznych procedur oraz kompleksowej, skoordynowanej opieki. Dzięki temu pacjenci ci mogą być znacznie efektywniej diagnozowani i leczeni – dodaje prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska. 

Globalny plan działania dla neurologii
Wyzwania systemowe dotyczące organizacji i finansowania nowoczesnych metod diagnostyki i leczenia chorób neurologicznych dotyczą nie tylko Polski, ale całego świata. Problem ten dostrzegła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która w ubiegłym roku przyjęła globalny plan działania na rzecz zdrowia mózgu na lata 2022-2031: Intersectoral Global Action  Plan (IGAP) on Epilepsy and other Neurological Disorders 2022-2031. Cele określone przez WHO są spójne z celami, jakie pragnie osiągnąć Polskie Towarzystwo Neurologiczne, dążąc do realizacji postulatów zawartych w Dekalogu potrzeb polskiej neurologii. Wdrożenie tych rozwiązań przełożyłby się na rzeczywiste, korzystne zmiany w obszarze tak ważnym dla ogromnej części społeczeństwa – zarówno dla osób chorych na choroby neurologiczne, jak i dla ich rodzin.
 
Źródło: Owolabi MO. i wsp. Global synergistic actions to improve brain health for human development. Nat Rev Neurol. 2023; 19(6): 371-383.
 
Dekalog potrzeb polskiej neurologii
  1. Choroby neurologiczne – strategicznym obszarem w polskim systemie ochrony zdrowia.
  2. Wzrost nakładów finansowych na diagnostykę i leczenie chorób układu nerwowego.
  3. Inwestycja w kadry lekarskie, pielęgniarskie i zawody pomocnicze w neurologii.
  4. Neurologia priorytetową specjalizacją.
  5. Jasny system ścieżek pacjentów z chorobami neurologicznymi.
  6. Regionalne ośrodki referencyjne dla najważniejszych chorób neurologicznych.
  7. Wzrost nakładów na obsługę programów lekowych w neurologii.
  8. Uporządkowanie systemu organizacji i finansowania nowoczesnych metod diagnostyki i leczenia.
  9. Inwestycja w rehabilitację neurologiczną.
  10. Wzrost nakładów na badania naukowe w chorobach układu nerwowego.
 
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: #neurologia #mózg #chorobyneurologiczne #PTN #medicalpress