5 obszarów kluczowych dla poprawy wskaźników epidemiologicznych w Polsce

Opublikowane 31 stycznia 2025
5 obszarów kluczowych dla poprawy wskaźników epidemiologicznych w Polsce

4 lutego, w Międzynarodowym Dniu Walki z Rakiem, usłyszymy zapewnienia o postępach w polskiej onkologii. Tymczasem Polska zmaga się z onkologicznym tsunami – jeden na czterech Polaków w trakcie swojego życia zachoruje na nowotwór złośliwy. Jednocześnie, w obszarze profilaktyki onkologicznej jesteśmy w ogonie Europy. Terminowość badań diagnostycznych spadła o 10 punktów procentowych w ciągu ostatnich 5 lat. Wydłuża się także czas od postawienia diagnozy do rozpoczęcia leczenia - co trzeci ankietowany pacjent onkologiczny musiał czekać ponad 3 miesiące, a to okres, w którym nowotwór może drastycznie się rozwinąć. Za tymi zatrważającymi liczbami stoją historie konkretnych pacjentów, którzy przez nieterminową opiekę onkologiczną stracili szanse na zdrowie lub życie. Onkofundacja Alivia zestawia obietnice z faktami w kluczowych obszarach dla poprawy sytuacji w Polskiego onkologii.

  1. Profilaktyka pierwotna
  • Szczepienia przeciw HPV – zgodnie z deklaracjami zawartymi w Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) do 2028 roku 60% populacji docelowej powinna być wyszczepiona. Tymczasem na koniec 2024 roku wyszczepialność wyniosła niewiele ponad 25% w grupie objętej programem bezpłatnych szczepień w 2023 roku, a poniżej 10% w rocznikach, które dołączyły do programu w 2024 roku[1]. Dla porównania średnia wyszczepialność dla 22 państw EU, które publikują takie dane wynosi 64%[2].
  • Obowiązkowa edukacja zdrowotna w szkołach – pomimo deklaracji Ministerstwa Edukacji Narodowej o wprowadzeniu obowiązkowej edukacji zdrowotnej w szkołach, zapadła decyzja o dowolności w uczęszczaniu na przedmiot. Decyzję podjęto w kontrze do jasnego stanowiska organizacji pozarządowych oraz wielu ekspertów, oczekujących wdrożenia edukacji Zdrowotnej jako przedmiotu obowiązkowego.

 

  1. Profilaktyka wtórna
  • Badania przesiewowe – mammografia – zgodnie z pierwotnymi założeniami NSO do końca 2024 roku zgłaszalność na badania przesiewowe w kierunku raka piersi miała zostać zwiększona z 39% do 60%, a do końca 2027 roku do 70%. Realizacja mammografii na koniec 2024 roku wyniosła 32%[3], natomiast średnia europejska to 57%[4]. Wciąż istnieje ogromna potrzeba edukacji pacjentów oraz wykorzystania zasobów podstawowej opieki zdrowotnej w tym obszarze.
  • Badania przesiewowe – cytologia – zgodnie z NSO do końca 2024 roku zgłaszalność na badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy miała zostać zwiększona z 17% do 60%, a do końca 2027 roku do 80%. Tymczasem realizacja cytologii profilaktycznych wynosi na koniec 2024 roku 11% (tu dane mogą być niepełne ze względu na wykonywanie badania prywatnie)[5]. Zajmujemy ostatnie miejsce w EU, dla której średnia wynosi 56%[6]. Kluczowe może okazać się wykonywanie cytologii przez położne – każda kobieta w ramach POZ ma przypisaną do siebie położną.

 

  1. Diagnostyka
  • Terminowość diagnostyki DILO – zgodnie z założeniami Pakietu Onklologicznego diagnostyka wstępna powinna się zamknąć w 28 dniach a diagnostyka pogłębiona w 21 dniach. Tymczasem raporty z terminowości diagnostyki DILO na koniec 2024 roku wskazują, że jedynie 65% diagnostyki wstępnej i 69% diagnostyki wtórnej jest wykonywana terminowo. To o ponad 10 punktów procentowych gorzej niż na koniec 2020 roku[7] ! Potwierdzają to wyniki badania ankietowego wśród pacjentów Alivia[8]. Odsetek osób czekających ponad 3 miesiące na diagnostykę w 2024 roku zwiększył się do 43%, w porównaniu z 39% ankietowanych diagnozowanych w 2020 roku. Wskazuje to, że wśród ankietowanych utrzymywał się problem zbyt długiego oczekiwania na diagnozę, który mógł mieć negatywny wpływ na rokowania pacjentów.

 

  1. Leczenie
  • Czas oczekiwania na rozpoczęcie leczenia – zgodnie z Pakietem Onkologicznym z 2017 roku czas na zebranie się konsylium i rozpoczęcie leczenie nie powinien przekroczyć 2 tygodniu od dnia zgłoszenia się pacjenta do szpitala. Niestety Ministerstwo Zdrowia i NFZ nie ujawniają pełnych danych na ten temat. Jak pokazują dane z raportu Alivia[9] 36% uczestników badania, u których rozpoznano nowotwór w 2024 roku, czekało na rozpoczęcie leczenia powyżej 3 miesięcy. Wśród badanych, którym diagnozę postawiono przed 2020 rokiem było to 31%. Odpowiedzi ankietowanych wskazują na pogarszający się dostęp  do szybkiego leczenia onkologicznego w ostatnich latach.

 

  1. Organizacja systemu
  • Wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO) – zgodnie z NSO sieć onkologiczna miała być wdrożona w 2022 roku, ustanawiając nowe struktury organizacji i zarządzania opieką onkologiczną. Aktualne plany to start KSO w kwietniu 2025 roku. Decyzję o wdrożeniu podjęto pomimo braku dowodów na skuteczność tego rozwiązania w przeprowadzonym pilotażu[10].
  • Wdrożenie Cancer Units – w NSO przewidziano wdrożenie do końca 2020 roku nowego modelu organizacyjnego opieki nad pacjentami (Cancer Units) dla kluczowych nowotworów: płuca, jelita grubego, ginekologicznych i urologicznych. Udało się wdrożyć cancer units tylko dla jelita grubego – dla pozostałych nowotworów już nie. Pokazuje to, że nie inwestujemy w rozwiązania, które są przetestowane i sprawdzają się w innych krajach.
  • Potencjał koordynatorów onkologicznych – zgodnie z pakietem pnkologicznym z 2017 roku podczas konsylium powinien być wybrany koordynator, który będzie towarzyszył pacjentowi do zakończenia leczenia. Zadaniem koordynatorów jest dostarczanie informacji pacjentom. Tymczasem jak pokazują dane z raportu Alivia tylko 45% ankietowanych wskazało na obecność opieki koordynatora opieki onkologicznej podczas diagnostyki lub leczenia. Ponad połowa pacjentów nie uzyskała wsparcia koordynatora na żadnym etapie swojej choroby. Aktualnie trwają szkolenia koordynatorów, jednak nie przewidziano ich obligatoryjności oraz dodatkowego finansowania na pokrycie kosztów delegacji, dlatego nie wszyscy koordynatorzy mogą z nich skorzystać. Ponadto nie ma regulacji określających rolę i zakres obowiązków koordynatora, kompatybilnych systemów informatycznych umożliwiających koordynację między ośrodkami ani oficjalnego systemu komunikacji koordynatorów w sieci.

 

[8] Raport „Potrzeby i doświadczenia pacjentów onkologicznych. Badanie ankietowe, edycja 2025. Opracowanie wstępne”, na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego na próbie celowej 606 podopiecznych Onkofundacji Alivia z całej Polski https://alivia.org.pl/wp-content/uploads/sites/10/2025/01/Raport_Badanie-potrzeb-i-doswiadczen-pacjentow-onkologicznych.pdf
[9] Raport „Potrzeby i doświadczenia pacjentów onkologicznych. Badanie ankietowe, edycja 2025. Opracowanie wstępne”, na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego na próbie celowej 606 podopiecznych Onkofundacji Alivia z całej Polski https://alivia.org.pl/wp-content/uploads/sites/10/2025/01/Raport_Badanie-potrzeb-i-doswiadczen-pacjentow-onkologicznych.pdf
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: #medicalpress #onkologia #nowotwory #alivia #rak #pacjent #diagnostyka #profilaktyka