W niejszym artykule przedstawiamy podsumowanie wyników badania.

W odpowiedzi na ciężki zespół ostrej niewydolności oddechowej wywołany koronawirusem SARS-CoV-2, NFZ umożliwił prowadzenie telekonsultacji w skali kraju, poprzez nowe przepisy i zasady refundacji. Chociaż Piotrowicz i współautorzy zalecili częstsze stosowanie rozwiązań telemedycznych wśród pacjentów kardiologicznych w codziennej praktyce w 2018 r. [1], ich realizacja pozostawała w dużej mierze niezadowalająca i ograniczona do małych podgrup pacjentów w Polsce. Jednak ze względu na pandemię SARS-CoV-2 polski rząd musiał zapewnić społeczeństwu ciągłą opiekę, jednocześnie przestrzegając zasad dystansowania.

Wydaje się, że telezdrowie jest idealnym rozwiązaniem do tego celu, ponieważ pozwala lekarzom na konsultacje z pacjentami w zakresie objawów, przepisania leków, wystawienia skierowania na dalsze badania lub dysponowanie zaświadczeniami lekarskimi na zwolnienie lekarskie, bez ryzyka transmisji wirusa. Celem badania zrealizowanego przez polskich ekspertów było ustalenie, w jaki sposób telekonsultacje odbierają lekarze i pacjenci. Ponadto oceniano kwestię, czy można rozwiązać wszystkie problemy medyczne podczas telekonsultacji, oraz jakich rodzajów konsultacji  oczekują pacjenci w przyszłości.

Od marca 2020 w Polsce wszystkie konsultacje, które nie wymagały bezpośredniego kontaktu były realizowane poprzez telekonsultacje. Po uzyskaniu zgody pacjenta, lekarz ustalał termin i przeprowadzał telekonsultację. Rozmowy przeprowadziło pięciu kardiologów i trzech rezydentów kardiologii. Grupa badana składała się ze 100 pacjentów z różnych oddziałów (w tym inwazyjnej kardiologii, elektrofizjologii, elektronicznych urządzeń wszczepialnych do serca, profilaktyki i ogólnej kardiologii) w I Klinice Kardiologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. 

W okresie 2,5 miesiąca (od 24 marca 2020 r. do 10 czerwca 2020 r.) przeprowadzono i uwzględniono 100 telekonsultacji w analizie. Mediana wieku konsultowanych pacjentów wynosiła 68 (IQR 60-78) lat, a większość (70 pacjentów; 70%) to mężczyźni. Wszyscy uczestnicy mieli co najmniej jedną chorobę współistniejącą ze strony układu sercowo-naczyniowego, a 90 pacjentów (90%) miało co najmniej dwie. Przewlekły zespół wieńcowy występował u 62 (62%), niewydolność serca u 37 (37%), nadciśnienie tętnicze u 66 (66%) i migotanie przedsionków u 34 (34%) pacjentów.

Kluczowe wyniki

Według lekarzy w 99% konsultacji (n = 99) komunikacja z pacjentem była wydajna. Tylko w jednym przypadku uznano ją za niezadowalającą ze względu na osłabienie słuchu pacjenta. Mediana wskaźnika akceptacji telekonsultacji wyniosła 8 (IQR, 7–10) pacjentów i 10 (IQR 8–10) dla lekarzy (r = -0,03, p = 0,81). Ponad połowa pacjentów (57%, n = 47) wolałby następnym razem odbyć telekonsultację niż tradycyjną wizytę. Zdecydowana większość pacjentów (85%) stwierdziła, że ​​rozwiązano wszystkie problemy medyczne.

Zmianę lub przedłużenie leczenia farmakologicznego odnotowano odpowiednio u 25% i 71% badanych. Wszyscy pacjenci otrzymali receptę elektroniczną. Korelacja między akceptacją telekonsultacji przez pacjenta a wiekiem była nieistotna statystycznie. Jednak był trend w kierunku wyższej akceptacji wraz z wiekiem (r = 0,04, P = 0,07). Tylko 2% pacjentów (n = 2) wymagało następnie tradycyjnego kontaktu z opieką zdrowotną. W jednym przypadku potrzebna była tradycyjna konsultacja ze względu na słaby słuch pacjenta. W drugim przypadku pacjentka była podejrzewana o epizod tachykardii na podstawie zgłaszanych objawów i została skierowana na pilną wizytę na Oddziale Ratunkowym

Ze względu na wysoką zaraźliwość SARS-CoV-2 [2] dystans społeczny był zalecany, w tym ograniczenie dostępu do wizyt osobistych. Rzeczywiście, Towarzystwo Rytmu Serca zaleciło bardziej powszechne wykorzystanie telemedycyny do utrzymania opieki, biorąc pod uwagę okoliczności towarzyszące pandemii [3]. Na podstawie danych z rejestrów krajowych, polscy kardiolodzy wskazali, że telekonsultacje stały się w Polsce standardem opieki podczas lockdown’u [4, 5].

Pomimo szybkiej poprawy metod telemedycznych, jej wdrożenie w praktyce klinicznej pozostaje wyzwaniem. Chociaż wiele aplikacji mobilnych dla edukacji i wspomagania zarządzania procesem leczenia jest obecnie dostępnych na rynku, ich skuteczność nie została jeszcze przetestowana w dużych, prospektywnych badaniach [6]. Niektóre duże badania dostarczyły obiecujących wyników w zakresie wykrywania migotania przedsionków za pomocą urządzeń [7, 8]; jednak ogólnie badania w tej dziedzinie są nieco ograniczone.

W okresie przedpandemicznym zadowolenie lekarzy z telekonsultacji było jedynie umiarkowane, ponieważ częściowo uważali to za obciążenie czasowe, które nie znalazło odzwierciedlenia w ich procesie obciążenia pracą [9]. Tymczasem w obecnym badaniu akceptacja telekonsultacji była nie tylko wysoka wśród lekarzy, ale przede wszystkim wśród pacjentów. Co więcej, większość pacjentów w tym badaniu wolałaby w przyszłości telekonsultację zamiast bezpośrednich wizyt, co jest spójne z wynikami innych badań analizujących preferencje pacjentów ambulatoryjnych do telekonsultacji [10].

Niektórzy lekarze zadawali pytania związane z ograniczeniami fizycznymi przeprowadzenia badań. Tę przeszkodę można częściowo pokonać za pomocą nowatorskich urządzeń z zastosowaniem sztucznej inteligencji, takich jak mobilne stetoskopy (StethoMe®), przenośne spirometry (AioCare ™) lub mobilne EKG (Kardia ™) [12]. Inne ograniczenia obejmują usterki techniczne, czy brak urządzeń do konsultacji wideo. Niemniej jednak większość pacjentów, którym udało się zaadresować wszystkie problemy zdrowotne występujące podczas telekonsultacji wydawali ssię pozostawać w codziennej praktyce przez dłuższy okres czasu.

Pomimo niezaprzeczalnych korzyści związanych z ograniczeniem rozprzestrzenianiem SARS-CoV-2 i możliwością kontynuacji leczenia, należy mieć świadomość, że długoterminowe konsekwencje ciągłej opieki za pomocą telekonsultacji są nieznane. Przyszłe badania porównujące wizyty w klinikach i telekonsultacje rozwiałyby wątpliwości co do rokowania pacjenta. Podsumowując, pandemię COVID-19 można uznać za katalizator, który ułatwił szybkie przyjęcie rozwiązań telemedycznych - postulowany od dawna kierunek przed rozprzestrzenianiem się SARS-CoV-2.

1. Piotrowicz R, Krzesiński P, Balsam P, et al. Cardiology telemedicine solutions - opinion of the experts of the Committee of Informatics and Telemedicine of Polish Society of Cardiology, Section of Non-invasive Electrocardiology and Telemedicine of Polish Society of Cardiology and Clinical Sciences C. Kardiol Pol. 2018; 76: 698-707.
2. Zou L, Ruan F, Huang M, et al. SARS-CoV-2 Viral Load in Upper Respiratory Specimens of Infected Patients. N Engl J Med. 2020; 382: 1177-1179.
3. Lakkireddy DR, Chung MK, Gopinathannair R, et al. Guidance for Cardiac Electrophysiology During the COVID-19 Pandemic from the Heart Rhythm Society COVID19 Task Force; Electrophysiology Section of the American College of Cardiology; and the Electrocardiography and Arrhythmias Committee of the Council on Clinical Cardiology, American Heart Association. Circulation. 2020; 141: e823-e831.
4. Paskudzka D, Kolodzińska A, Cacko A, et al. Telephone follow-up of patients with cardiovascular implantable electronic devices during the coronavirus disease 2019 pandemic: early results. Kardiol Pol. 2020; 78: 725-731.
5. Świerad M, Dyrbuś K, Szkodziński J, et al. Telehealth visits in a tertiary cardiovascular center as a response of the healthcare system to the severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 pandemic in Poland. Pol Arch Intern Med. 2020; 130: 700-703.
6. Rawstorn JC, Ball K, Oldenburg B, et al. Smartphone Cardiac Rehabilitation, Assisted Self-Management Versus Usual Care: Protocol for a Multicenter Randomized Controlled Trial to Compare Effects and Costs Among People With Coronary Heart Disease. JMIR Res Protoc. 2020; 9: e15022.
7. Tison GH, Sanchez JM, Ballinger B, et al. Passive Detection of Atrial Fibrillation Using a Commercially Available Smartwatch. JAMA Cardiol. 2018; 3: 409-416
8. Guo Y, Wang H, Zhang H, et al. Mobile Photoplethysmographic Technology to Detect Atrial Fibrillation. J Am Coll Cardiol. 2019; 74: 2365-2375.
9. Bauer BS, Nguyen-Phan AL, Ong MK, et al. Cardiology electronic consultations: Efficient and safe, but consultant satisfaction is equivocal. J Telemed Telecare. 2020; 26: 341-348.
10. Cronin AJ, Lopez JTJ, Pabla R. Evaluation of remote OMFS assessments in the era of pandemic COVID-19 control measures. Br J Oral Maxillofac Surg. 2020; 58: 1023-1028.