Przesiewowe badania oparte o lokalne społeczności mogą wychwycić pacjentów z zaćmą w populacji o ograniczonym dostępie do opieki zdrowotnej. Telemedycyna obniża koszty takich skriningów, dodatkowo zwiększając ich dostępność. Dostępna technologia pozwala na wykonywanie zdjęć dna oka przez osoby po krótkim treningu, które następnie są oceniane przez okulistów. Badanie przesiewowe w kierunku zaćmy jest częścią badania „Philadelphia Telemedicine Glaucoma Detection and Follow-Up Study”, które ocenia efektywność rozwiązań telemedycznych w skriningu jaskry i innych chorób okulistycznych w populacji zwiększonego ryzyka.

W tym przypadku były to zróżnicowane pod względem geograficznym i etnicznym społeczności Filadelfii w amerykańskim stanie Pensylwania.  Włączeni uczestnicy to przede wszystkim Afro-Amerykanie, Latynosi oraz Azjaci w wieku powyżej 45 lat, dorośli w wieku powyżej 65 lat oraz dorośli bez względu na pochodzenie etniczne, którzy wykazali wywiad rodzinny w kierunku zaćmy i/lub cukrzycy. Badania odbywały się w lokalnych centrach społeczności i były przeprowadzane przez przeszkolonych edukatorów zdrowotnych i technika optyki. Zbierali oni najpierw dokładny wywiad, szczególnie uwzględniając informacje dotyczące cukrzycy oraz występowanie zaćmy w rodzinie. Następnie dokonywano badania ostrości widzenia, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz dwie fotografie dna oka – jedno skierowane na tarczę nerwu wzrokowego, drugie na plamkę żółtą. Zebrane dane były przekazywane do oceny okulistom.

Obrazy z fundskopii były klasyfikowane jako „prawidłowe”, „nieprawidłowe” i „nieczytelne”. Jeżeli pacjent uzyskał obraz „nieprawidłowy” lub „nieczytelny”, oraz jeśli miał podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, zapraszany był na powtórną wizytę połączoną z konsultacją okulistyczną. W czasie tej konsultacji, oprócz powtórzenia badań wykonanych na wizycie przesiewowej, wykonywano pacjentowi badanie oka przy użyciu lampy szczelinowej. Na koniec wyniki badań były zbiorczo interpretowane i stawiana była diagnoza. Rozpoznaną zaćmę klasyfikowano jako „nieistotną wizualnie” lub „istotną wizualnie”.

W badaniu przesiewowym wzięło udział 906 pacjentów, z czego 536 (59,2%) zostało zaproszonych na drugą wizytę. Z tej grupy 347 osób (64,7%) tę wizytę odbyło. Wśród uczestników drugiej wizyty, u 267 (76,9%) zdiagnozowano zaćmę, w tym u 38 (14,2%) była to zaćma istotna wizualnie. Średni wiek pacjentów bez zaćmy wyniósł 52,4, pacjentów z nieistotną wizualnie zaćmą 60,5, a z zaćmą istotną wizualnie – 66,9. Różnice te były istotne statystycznie. Kobiety stanowiły 58,8% pacjentów ze zdiagnozowaną zaćmą. Analiza wielowymiarowa wykazała, że ryzyko rozwoju zaćmy oraz jej ciężkość wzrasta wraz z wiekiem, obecnością cukrzycy oraz pogorszeniem jakości widzenia. Wzrost wieku pacjenta o 1 rok powodował wzrost ryzyka zachorowania na zaćmę o 8,5%, natomiast cukrzyca zwiększała to ryzyko dwukrotnie.

Badanie to wykazało, że możliwe jest skuteczne użycie telemedycyny do przesiewowych badań w kierunku zaćmy – temat do tej pory niechętnie podejmowany w badaniach ze względu na trudności techniczne i wysokie ryzyko dużej liczby wyników fałszywie ujemnych i fałszywie dodatnich. W tym przypadku duża część chorych zakwalifikowanych w badaniu przesiewowym do dalszej oceny została zdiagnozowana z zaćmą. Wraz z rozwojem technologii, powstaną nowe narzędzia umożliwiające skrining w kierunku zaćmy, a współpraca ze społecznościami lokalnymi, szczególnie tymi bardziej zagrożonymi, umożliwia w większym stopniu wychwycenie chorych i daje im szansę na wyleczenie i przywrócenie dobrego widzenia.

Opracowano na podstawie:
Hark LA et al. Philadelphia Telemedicine Glaucoma Detection and Follow-Up Study: Cataract Classifications Following Eye Screening. Telemed J E Health. 2020 Aug;26(8):992-1000. doi: 10.1089/tmj.2019.0170