Wśród 200 typów wirusów brodawczaka ludzkiego HPV, które wywołują zmiany w różnych okolicach ciała ok. 40 z nich odpowiada za zakażenia narządów moczowo-płciowych kobiet i mężczyzn. W Europie znaczenie ma 8 typów (16, 18, 31, 33, 35, 45, 56 i 58), ale to te o numerach 16 i 18 są najbardziej niebezpieczne, bo odpowiadają za ponad 70 proc. przypadków raka szyjki macicy. Zakażenie tymi patogenami może wywoływać nie tylko nowotwory raka szyjki macicy, ale też odbytu, prącia, sromu, pochwy, jamy ustnej, gardła, krtani i zatok przynosowych. 

Za dowiedzenie związku między zakażeniem wirusem HPV a chorobami nowotworowymi prof. Herald zur Hausen otrzymał w 2008 roku nagrodę Nobla.

To zaś, że powszechne szczepienia przeciwko temu patogenowi są niezwykle skuteczną bronią przeciwko nowotworom pokazuje przykład Australii, gdzie dziewczynki są systematycznie szczepione od 2007 r., a od 2013 r. - chłopcy. Efekt jest taki, że Australia ma jeden z najniższych na świecie wskaźników zachorowań na raka szyjki macicy i zamierza jeszcze w tej dekadzie wyeliminować ten nowotwór całkowicie, pomagając sobie dodatkowo prowadzonym od pięciu lat powszechnym programem badań przesiewowych w kierunku zakażenia wirusem HPV u kobiet w wieku 25-69 lat. Władze Australii spodziewają się też dynamicznego spadku zachorowań na nowotwory głowy i szyi.

Szczepionka skuteczną bronią przeciw wirusowi

Szczepionka jest silna bronią przeciw wirusowi brodawczaka HPV. Chroni przed zachorowaniem na raka m.in. szyjki macicy, gardła, jamy ustnej czy prącia. Szczególnie zalecana jest dzieciom, zarówno dziewczynkom i chłopcom w wieku dojrzewania, jeszcze przed inicjacją seksualną. Jednocześnie należy pamiętać o tym, by poddawać się badaniom przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy nawet po przyjęciu szczepionki.

Rak szyjki macicy jest czwartym co do częstości występowania nowotworem złośliwym na świecie.  Rocznie wykrywa się go u około 528 tys. kobiet.  To także drugi najczęstszy nowotwór złośliwy wśród młodych kobiet w wieku od 15 do 44 lat.  Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w latach 2006-2016 rak szyjki macicy w Polsce był siódmym co do częstości nowotworem złośliwym kobiet (po raku sutka, oskrzela i płuca, skóry, trzonu macicy, jelita grubego oraz jajnika).

W Polsce dostępne dwie szczepionki, jedna refundowana

W Polsce dostępne są dwie szczepionki – dwuwalentna Cervarix i dziewięciowalentna Gardasil9, która zastąpiła czterowalentną Gardasil. Obie wytwarzają przeciwciała, które zwalczają te dwa najgroźniejsze typy wirusów: 16 i 18, a Gardasil9 dodatkowo typy  (6, 11, 31, 33, 45, 52, 58). 

Szczepionka Cervarix refundowana jest w Polsce od 1 listopada 2021 r. Refundacja, zgodnie z obwieszczeniem Ministra Zdrowia, dotyczy osób od ukończenia 9. roku życia.   

„Jest to szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (typy 16 i 18) we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach: u osób od ukończenia 9. roku życia do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu) oraz raka szyjki macicy i raka odbytu związanych przyczynowo z określonymi onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV)” – przypomina resort zdrowia.

Odpłatność za Cervarix wynosi 50 proc. Pacjent zapłaci za nią w aptece z dopłatą 138,18 zł (przy cenie detalicznej leku 276, 36 zł).  Na rynku dostępna jest też szczepionka Gardasil9. Jej cena jest jednak wyższa dla pacjenta.  

„Pomimo bardzo zbliżonej wartości klinicznej dotychczasowa cena preparatu Cervarix dla świadczeniodawcy (NFZ) wyniosła 276,36 zł, natomiast Gardasil9 - 480,63 zł” – napisała Rada Przejrzystości Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) w swojej opinii porównującej szczepionki przeciw HPV.

„W naszej placówce szczepimy preparatem Gardasil9. Koszt jednej dawki to 580 zł” – poinformowano Serwis Zdrowie w jednej z warszawskich przychodni. 

Zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego dzieci w wieku od 9 do 14 lat przyjąć mogą obie szczepionki w schemacie dwudawkowym. Odstęp pomiędzy dawkami powinien wynieść wtedy od 5 do 13 miesięcy. W przypadku gdy odstęp będzie mniejszy niż 5 miesięcy, konieczne jest przyjęcie także trzeciej dawki. Trzy dawki obowiązują też osoby powyżej 15 lat. 
Kwota refundacji rośnie, bezpłatne szczepionki dla dwóch roczników

Zgodnie z danymi Narodowego Funduszu Zdrowia  wartość refundacji szczepionki Cervarix w 2021 roku wyniosła 356,1 tys. zł (refundacją objęto 2 576 dawek). Natomiast w okresie styczeń-wrzesień 2022 roku refundacja przekroczyła kwotę 2 mln zł (refundacja dotyczyła 14 664 dawek). 

Biuro prasowe Ministerstwa Zdrowia przekazało, że nieodpłatne szczepionki w 2023 roku będą dostępne dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat w  punktach szczepień podstawowej opieki zdrowotnej. To prawie 810 tys. dzieci. Jak wskazuje Rada Przejrzystości AOTMiT w 2024 roku z kolei szczepienia mogłyby objąć młodzież urodzoną w 2012 roku, czyli ok. 388,8 tys. młodych pacjentów.

Data rozpoczęcia szczepień nie została jeszcze wyznaczona, choć wiceminister zdrowia Waldemar Kraska na początku stycznia 2023 roku zapowiedział, że „najbliższe tygodnie pokażą, że ta szczepionka będzie refundowana”.

Służby prasowe MZ podkreśliły, że rozpoczęcie powszechnych szczepień przeciw HPV - zalecanych i bezpłatnych w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej – będzie możliwe dzięki wejściu w życie nowelizacji ustawy o Funduszu Medycznym. Daje ona podstawę do tego, by móc wydatkować środki w 2023 roku na zakup tych szczepionek. 

Zgodnie z danymi przekazanymi przez Centrum e-Zdrowia w 2022 roku zaraportowano 6,6 tys. szczepień przeciw wirusowi HPV. Dotyczyło to w 83 proc. kobiet. Wykupiono 53 tys. recept. Dane te jednak mogą być niepełne, bo wypełnianie e-karty szczepienia nie jest obowiązkowe. 

Natomiast z zestawienia Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH – PIB wynika, że w 2021 roku zaszczepiono blisko 36 tys. pacjentów przeciw temu patogenowi, w tym 30 tys. kobiet. Statystyki za 2022 rok mają być dostępne w II połowie 2023 roku.

Źródło: Serwis Zdrowie