Skuteczne leczenie raka prostaty wymaga lepszej koordynacji opieki, dostępu do innowacyjnych terapii i porad specjalistów

Opublikowane 19 sierpnia 2021
Skuteczne leczenie raka prostaty wymaga lepszej koordynacji opieki, dostępu do innowacyjnych terapii i porad specjalistów
Spośród globalnej liczby nowotworów rozpoznawanych w naszym kraju ponad 20-25% stanowią nowotwory urologiczne. Połowa z nich to zachorowania na nowotwór gruczołu krokowego, który jest najczęstszym nowotworem w populacji męskiej, nieprzerwanie od 2016 roku. Prognozy epidemiologiczne na rok 2020 wskazują, że liczba nowych rozpoznań będzie bliska 20 tysiącom. Czy wobec prognoz wskazujących na możliwości uporania się z pandemią Covid-19 nie stoimy w obliczu kolejnej epidemii? 
Tak wysoka zachorowalność ma oczywisty wpływ na system opieki zdrowotnej, dostępność do porad specjalistów urologów i onkologów, potrzeby w zakresie koordynacji opieki oraz w konsekwencji sytuację pacjentów. Jak zatem leczymy nowotwór gruczołu krokowego w Polsce? Jakie zmiany zaszły w przeciągu ostatnich lat i na jakie jeszcze czekamy? Na pytania starali się odpowiedzieć wybitni eksperci oraz przedstawiciele środowiska pacjentów podczas debaty „Sytuacja pacjentów z rakiem prostaty - na co czekamy”, która odbyła się 19 sierpnia 2021 r. Podczas spotkania zaprezentowano także najnowszy raport Fundacji wraz rekomendacjami optymalizacji opieki nad chorymi w Polsce.

- Należy dobitnie podkreślić trendy wzrostowe zachorowalności. Na świecie w roku 2008 odnotowaliśmy 899 tysięcy nowo zdiagnozowanych przypadków raka gruczołu krokowego w tym 258 tysięcy zgonów, a prognozy wskazują, że bieżące ćwierćwiecze przyniesie już 1,7 miliona nowych przypadków i prawie 500 tysięcy zgonów z tego powodu. Oznacza to o 72% wzrostu nowych przypadków raka gruczołu krokowego i 53% wzrostu zgonów z tego powodu w krajach rozwiniętych. – mówił profesor dr hab. n. med. Piotr Chłosta – prezes Polskiego Towarzystwa Urologicznego.
 
- Pomimo tego, że opierając się na tych liczbach stosunek zapadalności do umieralności chorych jest stosunkowo korzystny, to należy podkreślić że systematyczne starzenie się populacji a jednocześnie linijna zależność występowania raka gruczołu krokowego od wieku, powoduje, że lekarz urolog może się stać lekarzem pierwszego kontaktu dla przeważającej ilości rodzin i populacji męskiej w naszym kraju, czyli w tej części Europy, w której rak gruczołu krokowego stanie się dominującym nowotworem u płci męskiej. – dodał profesor Chłosta.

- Ostatnie kilka lat przyniosło pewne korzystne zmiany w zakresie leczenia pacjentów z rakiem prostaty. – pokreślił Szymon Chrostowski – prezes Fundacji Wygrajmy Zdrowie - Ministerstwo Zdrowia wprowadziło nowe opcje terapeutyczne dla pacjentów przed chemioterapią w I linii leczenia takie jak: octan abirateronu i enzalutamid. Doczekaliśmy się także długo oczekiwanej modyfikacji kryteriów włączenia do programu - usunięto zapis o skali Gleason’a, który uniemożliwiał włączenie do terapii części chorych o mniejszym ryzyku progresji choroby. – kontynuował Chrostowski.

Wyzwaniem pozostają jednak nadal ograniczone możliwości sekwencyjnego (kolejne linie leczenia) stosowania leków w programie lekowym oraz brak refundacji nowych terapii np. w stadium, kiedy przerzuty nie są jeszcze widoczne w badaniach obrazowych.

- Podstawą leczenia chorych z nieoperacyjnym, rozsianym rakiem gruczołu krokowego jest hormonoterapia realizowana w oparciu o leki, których mechanizm działania polega na hamowaniu męskich hormonów płciowych. Dostęp do tych leków w Polsce jest dobry, natomiast dla osób z większym zaawansowaniem choroby powinniśmy oferować więcej. Na świecie standardem jest kojarzenie tego leczenia, z lekami które udokumentowały korzyść w odniesieniu do czasu całkowitego przeżycia, a w Polsce wygląda to dosyć marnie. – zaznaczył dr hab. n. med. Jakub Żołnierek, onkologii kliniczny z Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego. - Czekamy zatem na szerszy dostęp do leków, które są skuteczną formą terapii systemowej zaawansowanego raka gruczołu krokowego, poprawiają jakość życia pacjentów i odraczają czas do wystąpienia przerzutów.

W ostatnich latach dokonał się znaczny postęp w leczeniu raka stercza, przede wszystkim dzięki dokładnemu poznaniu biologii tego nowotworu. Jednym z najważniejszych odkryć było potwierdzenie, że oporność raka prostaty na klasyczną hormonoterapię nie świadczy o jego hormonooporności, co otworzyło drogę do opracowania hormonalnych leków nowej generacji takich jak: octan abirateronu, enzalutamid, apalutamid, doralutamid czy dichlorek radu-223, które w badaniach klinicznych potwierdziły wydłużenie życia chorych. Część z nich nadal nie jest w Polsce refundowana albo jest dostępna ze znacznymi ograniczeniami. Potrzebą w obszarze leczenia raka prostaty jest również zapewnienie dostępu w ramach publicznego finansowania do nowych, już zarejestrowanych leków, we wcześniejszych fazach choroby, kiedy pacjent jest w dobrej kondycji, a przerzuty nie są jeszcze widoczne w badaniach obrazowych. Tacy chorzy nie kwalifikują się do chemioterapii, lecz wymagają terapii z zastosowaniem innowacyjnej hormonoterapii.

Dobrym krokiem było umożliwienie urologom samodzielnej ordynacji i prowadzenia leczenia farmakologicznego, co poszerzyło dostęp do leczenia dla pacjentów. Leczenie systemowe z katalogu chemioterapii oraz w programie lekowym mogą zlecać i koordynować zarówno urolodzy jak i onkolodzy. Cały czas wyzwaniem pozostaje jednak niedostateczny dostęp do lekarzy specjalistów i poradni w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, w bliskości miejsca zamieszkania pacjenta. Pacjenci często muszą czekać kilka miesięcy na konsultację urologiczną, w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia. W tym czasie może dojść do pogorszenia stanu zdrowia. - W 2019 roku NFZ sfinansował 478000 porad dla pacjentów z rozpoznaniem nowotworu prostaty. Niepokojące jest jednak dosyć duże zróżnicowanie liczby porad urologicznych w poszczególnych województwach. W województwie świętokrzyskim, kujawsko pomorskim i zachodniopomorskim było to blisko 8 porad na 1000 mieszkańców, a na przykład w województwie wielkopolskim jest zaledwie 3,5 porady na 1000 mieszkańców. – informował dr Jerzy Gryglewicz, ekspert ochrony zdrowia.

Niska zgłaszalność mężczyzn na badania profilaktyczne i diagnostyczne, była obserwowana już przed pandemią, ale niewątpliwie przyczyniła się ona do pogorszenia tej sytuacji. Mężczyźni często odwlekają wizytę u lekarza i zgłaszają się do niego zbyt późno, kiedy odczuwają już nasilone, niepokojące objawy takie jak: silne bóle, powiększone węzły chłonne, krwiomocz czy zatrzymanie moczu, co może już świadczyć o zaawansowaniu choroby.

W trakcie pandemii pacjenci mieli bardzo ograniczony dostęp do wszystkich poziomów opieki zdrowotnej. Na podstawie tegorocznej analizy NFZ widzimy, że liczba porad oraz zabiegów spadła znacząco. - W 2021 roku sytuacja ulega jednak poprawie. Na najbliższą przyszłość mogą mieć wpływ dwa mechanizmy które mogą poprawić sytuację w przypadku pacjentów z podejrzeniem nowotworu. - Pierwszy z nich dotyczy zniesienia limitów do poradni specjalistycznych, drugi to uruchomienie programu badań profilaktycznych 40 plus. – dodał dr Gryglewicz.

Problemem w skutecznym leczeniu pacjentów jest także brak koordynacji ścieżki pacjenta, rozproszenie odpowiedzialności za efekty leczenia chorego oraz utrudniona logistyka i organizacja opieki. Nadal nie wdrożono modelu kompleksowej opieki nad pacjentem z rakiem gruczołu krokowego, który powstał z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Urologicznego i przeszedł uzgodnienia i aprobatę w resorcie zdrowia i Narodowym Funduszu Zdrowia oraz pozytywną opinię AOTMiT. Perspektywę rychłego wdrożenia rozwiązań systemowych, takich jak opieka koordynowana i cancer unity nakreślili obecni na debacie posłowie.

- O potrzebach opieki uroonkologicznej rozmawiamy od ponad 7 lat i nadal jest wiele do zrobienia, zarówno w zakresie wdrożenia opieki koordynowanej (unity narządowe), urealnienia wyceny procedur oraz poprawy dostępu do technologii medycznych. – podkreślał Marek Hok – przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Onkologii.

Jak poinformowała poseł Barbara Dziuk, przewodnicząca Sejmowej Podkomisji Stałej ds. Onkologii prace nad wdrożeniem kolejnych modeli opieki kompleksowej trwają. - Postaram się być Państwa głosem w Ministerstwie Zdrowia. Tak samo jak przekonałam do finansowania strategii do chorób rzadkich, która przez 12 lat wisiała w zawieszeniu. Udało się zjednoczyć organizacje pozarządowe. Staliśmy się jednym głosem w Ministerstwie zdrowia i wypracowaliśmy wspólnie standardy. Dlatego także w tym obszarze będę chciała te standardy wspólnie z Państwem wypracować dla poprawy zdrowia mężczyzn. Bardzo mi na tym zależy, bo zdrowy mężczyzna to jest zdrowa kobieta, zdrowa rodzina i to w konsekwencji jest zdrowe społeczeństwo i zdrowa gospodarka. – zadeklarowała poseł Barbara Dziuk.

Najważniejsze aktualne rekomendacje kierunków optymalizacji opieki nad pacjentami z nowotworem gruczołu krokowego obejmują:
  1. Wdrożenie Programu Wczesnego Wykrywania Raka Prostaty dla mężczyzn w wieku 50-69 lat zgodnego z wytycznymi AOTMiT, finansowanego ze środków publicznych (NFZ, MZ, NSO).
  2. Realizacja cyklicznych ogólnopolskich kampanii edukacyjnych, dotyczących profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworu prostaty przy współpracy z organizacjami pacjentów.
  3. Opracowanie i publikacja standardów diagnostyczno-terapeutycznych w raku prostaty – standardy opracowane przez Ministerstwo Zdrowia wraz grupą wielodyscyplinarnych ekspertów i przedstawicieli środowiska pacjentów.
  4. Wprowadzenie obowiązku przestrzegania standardów klinicznych i leczenia zgodnie z aktualną wiedzą medyczną – obowiązkowy pomiar wyników leczenia.
  5. Zwiększenie dostępności do świadczeń z zakresu poradni urologicznej, finansowanych ze środków NFZ w każdym powiecie.
  6. Poszerzenie programu lekowego w celu zgodności z aktualną wiedza medyczną:
  7. zapewnienie dostępu do innowacyjnej farmakoterapii zgodnej z wytycznymi
    klinicznymi, dla pacjentów z zaawansowanym rakiem prostaty, bez ujawnionych przerzutów w badaniach obrazowych,
  8. umożliwienie sekwencyjności podawania leków,
  9. stała aktualizacja kryteriów włączania pacjentów do programu, w celu umożliwienia terapii chorym, którzy odniosą korzyści kliniczne z leczenia.
  10. Wprowadzenie modelu koordynowanej opieki nad pacjentem z nowotworem gruczołu krokowego, realizowanej przez wysoko wyspecjalizowane ośrodki, zapewniające dostęp do wszystkich metod leczenia, prowadzonej przez multidyscyplinarny zespół terapeutyczny w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej.
  11. Utworzenie Krajowego Rejestru Pacjentów z Nowotworem Gruczołu Krokowego.
Pełna relacja z debaty eksperckiej „Sytuacja pacjentów z rakiem prostaty - na co czekamy” 


Zapraszamy także do zapoznania się z nowym raportem Fundacji Wygrajmy Zdrowie „Sytuacja pacjenta z rakiem prostaty - aktualne wyzwania 2021” na www.wygrajmyzdrowie.pl

 
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: #RakProstatyToSięLeczy #rakprostaty #ZdrowieWspólnaSprawa #gruczołkrokowy #nowotwory #urologia #onkologia #uroonkologia #pacjent #opiekakompleksowa #opiekakoordynowana #prostatecancerunit #prostatecancer #PiotrChłosta #JakubŻołnierek #SzymonChrostowski #MarekKustosz #JerzyGryglewicz #MarekHok #BarbaraDziuk #medicalpress