Jindřich Vobořil, Krajowy Koordynator ds. Walki z Uzależnieniami rządu Republiki Czeskiej, przedstawił czeski plan na kraj bez tytoniu - W rozwiązywaniu problemu uzależnień będziemy stosować politykę opartą na naukowo udowodnionej i wyważonej koncepcji zapobiegania i redukcji szkód, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego finansowania zarówno programów i usług profilaktycznych, jak i regulacji substancji uzależniających w sposób adekwatny do stopnia ich szkodliwości.

Aktualna polityka czeskiego rządu prowadzona w oparciu o Narodową Strategię 2019-2027 i krótkookresowy, szczegółowy plan działania „Addiction Policy Action Plan 2022-2024” zakłada następujące kroki: prewencję -> regulację -> pobór podatków -> zrównoważoną politykę -> minimalizowanie wpływu kryzysu ukraińskiego na uzależnienia w Czechach. Dodatkowe priorytety obecnego rządu w kontekście walki z paleniem tytoniu to ewaluacja podjętych działań, stworzenie grupy roboczej ds. tytoniu na poziomie UE, w celu koordynacji polityk i wypracowania stanowiska UE, oraz przygotowanie europejskich, publicznych badań nt. tytoniu.

 

Polityka redukcji szkód w Czechach opiera się na wyższym podatku na tradycyjne wyroby tytoniowe, niż na produkty alternatywne, zakazie palenia w restauracjach tradycyjnych papierosów, z pominięciem produktów alternatywnych, centrach leczenia wykorzystujących leczenie substytutami, włączając w to produkty niemedyczne oraz na programach prewencji i edukacji, które mają w sobie zawierać przekaz o polityce redukcji szkód. - Przykład Szwecji pokazuje świetne efekty polityki redukcji szkód opartej na dobrej dostępności alternatyw tytoniowych. Ponadto podatki na tytoń są znacznie wyższe niż na produkty alternatywne. – dodał Jindřich Vobořil.

W najbliższej przyszłości Czechy rozpoczną pilotażowy program dla palaczy we współpracy z największą firmą ubezpieczeniową w kraju. Ubezpieczeni, którzy potwierdzą bycie palaczami i zdecydują się dołączyć do programu leczenia z nałogu, będą mogli uzyskać szereg korzyści. Ma to zachęcić palaczy papierosów do ograniczenia lub odejścia od nałogu.

- W Polsce cały czas pokutuje podejście ideologiczne do tematu palenia, zamiast oparcia na dowodach naukowych EBM. Dotychczasowa polityka działająca zgodnie z zasadą wszystko albo nic nie zdała egzaminu. Za pomocą akcyzy walczy się z alternatywami, zamiast z tradycyjnymi papierosami. Dlatego potrzebny Polsce plan redukcji szkód i terapii zastępczych. – skomentowała wypowiedź eksperta z Czech poseł Hanna Gill-Piątek.

 

Za początek prób zwalczania palenia tytoniu można uznać przyjęcie w 2003 roku Ramowej Konwencji WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu (WHO FCTC)., która zakłada siedem strategii walki z tytoniem i ich ocenę w skali 0-5.

 

- W 2022 w prestiżowym czasopiśmie The Lancet nowozelandzcy naukowcy stwierdzili, że jednak WHO nie uwzględnia najnowszych dowodów na temat roli innowacyjnych urządzeń dostarczających nikotynę we wspomaganiu zaprzestania palenia. – podkreślił ekspert, prof. Andrzej Sobczak z Wydziału Nauk Farmaceutycznych, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. - Stwierdzono również, że brakującą strategią w polityce WHO i FCTC jest redukcja szkód polegająca na przejściu z palnych wyrobów tytoniowych na mniej szkodliwe, w których wyeliminowano proces spalania tytoniu. – dodał.

 

Na podstawie analiz Cochrane Library, która ma na celu udostępnianie wyników dobrze przeprowadzonych, kontrolowanych badań, będących kluczowym zasobem w medycynie opartej na dowodach, w listopadzie 2022 podano, że istnieją dowody o wysokiej pewności, że e-papierosy z nikotyną zwiększają wskaźniki rzucania palenia w porównaniu z nikotynową terapią zastępczą (NTZ).

 

Innym przykładem skutecznego wdrażania strategii walki z paleniem tytoniu szkód jest Wielka Brytania, gdzie wytyczne dotyczące zdrowia i opieki NICE (National Institute for Health and Care Excellence) zawierają oparte na dowodach zalecenia m.in. redukcji szkód związanych z paleniem tytoniu.

 

Wytyczne brytyjskie obejmują pomoc w rzuceniu palenia dla wszystkich osób w wieku 12 lat i starszych, pomoc w ograniczeniu szkód wyrządzanych tym, którzy nie są gotowi rzucić palenia za jednym zamachem, sposoby zapobiegania rozpoczynaniu palenia przez dzieci, młodzież i młodych dorosłych w wieku do 24 lat, łączą i aktualizują wszystkie poprzednie wytyczne NICE dotyczące używania tytoniu, w tym tytoniu bezdymnego, obejmują nikotynową terapię zastępczą i e-papierosy, aby pomóc ludziom rzucić palenie lub zmniejszyć szkody spowodowane paleniem.– Warto podkreślić, że według tychże wytycznych interwencje dotyczące bezwzględnych szkód związanych z waporyzacją, które mają na celu odstraszenie młodych ludzi, muszą być starannie zaprojektowane, aby nie wprowadziły w błąd ludzi (zwłaszcza palaczy) na temat względnych szkód związanych z paleniem i waporyzacją. Dlatego jednym z najważniejszych elementów związanych z redukcją szkód jest edukacja. – zaznaczył prof. Sobczak. - Program „Swap to Stop” to najbardziej spektakularny dowód zaangażowania rządu Wielkiej Brytanii w redukcję szkód związanych z paleniem tytoniu. – dodał.

 

Przykładem systemu podatkowego, który wspiera minimalizację szkód związanych z paleniem jest m.in. Szwedzka strategia akcyzy na tytoń, która opiera się na proporcjonalnej akcyzie, odzwierciedla niższe ryzyko związane z mniej szkodliwymi alternatywami dla papierosów tradycyjnych. Rekomendacje wynikające ze szwedzkich osiągnięć obejmują m.in. wspieranie strategii „harm reduction”, promowanie zaangażowania konsumentów i edukację całego społeczeństwa do walki z epidemią tytoniową. Warto przypomnieć, że Szwecja jako pierwszy kraj w Europie, stała się w tym roku krajem wolnym od tytoniu, mniej niż 5% społeczeństwa pali tam papierosy. Szwecja przez lata promowała podejście minimalizacji szkód i przestawiania osoby nałogowo palące tytoń, na mniej szkodliwe alternatywy, w szczególności snusy (woreczki tytoniowe). W jego efekcie nie tylko spadł wskaźnik osób palących tytoń, ale także o połowę zmniejszyła się zachorowalność i śmiertelność z powodu raka płuca.

 

A to właśnie palenie tytoniu jest główną przyczyną raka płuca oraz wielu innych nowotworów np. raka krtani, pęcherza moczowego czy jelita grubego. Wielu pacjentów nawet po diagnozie nowotworu kontynuuje palenie, co może zaprzepaścić efekty leczenia onkologicznego. Niestety, jak podkreślał onkolog, prof. Wojciech Rogowski, nikotynowa terapia zastępcza, która choć jest dostępna szeroko, jest mało skuteczna. – Tymczasem, znacznie niższe prawdopodobieństwo rozwoju raka płuca jest związane z korzystaniem z produktów alternatywnych, co jest widoczne zwłaszcza na przykładzie Szwecji. – powiedział prof. Wojciech Rogowski, Koordynator Oddziału Onkologii Klinicznej, Chemioterapii, Badań Klinicznych Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Słupsku.

 

Potwierdza to stanowisko amerykańskiej agencji leków FDA, które mówi, że „Nie istnieją produkty tytoniowe obojętne dla zdrowia. Wszystkie są szkodliwe. Ale poziom szkodliwości jest zróżnicowany dla różnych wyrobów. Produkty tytoniowe podgrzewane (Heat-not-Burn) mogą pomóc redukować ryzyko rozwoju chorób odtytoniowych u palaczy, którzy całkowicie przestawią się na podgrzewanie i porzucą palenie tytoniu.”

 

Jednocześnie prof. Rogowski podkreślił, że powinniśmy dążyć do ograniczenia dostępności do wszystkich wyrobów z nikotyną dla dzieci i młodzieży, dalej podnosić akcyzę na wyroby tytoniowe (papierosy, cygara, tytoń do skrętów), zakazać dopuszczania do sprzedaży nowych papierosów oraz wprowadzić obligatoryjne badania na koszt producenta rzeczywistego składu wszystkich nowatorskich wyrobów tytoniowych, płynów do e-papierosów i saszetek z nikotyną przed dopuszczeniem do sprzedaży. Ponadto profesor zarekomendował wycofanie ze sprzedaży plastikowych jednorazowych e-papierosów (sprowadzanych głównie z Chin), ze składem niewiadomego pochodzenia.

 

Na konieczność prowadzenia publicznych, nadzorowanych i finansowanych przez państwo badań nad składem i wpływem różnych wyrobów alternatywnych wskazał prof. Andrzej Fal z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, jednocześnie podkreślając potrzebę licencjonowania i ograniczania punktów sprzedaży wyrobów tytoniowych oraz działań na rzecz ograniczenia palenia wszystkich produktów wśród dzieci i młodzieży.

 

Pełna relacja z posiedzenia: