Głównym zadaniem nerek jest pozbywanie się zbędnych produktów przemiany materii[4]. Skład krwi ulega zmianie - w miarę tego co jemy lub pijemy, w naszym krwiobiegu pojawiają się nie tylko potrzebne składniki odżywcze, ale również substancje zbędne, dlatego filtrując krew, nerki muszą pracować cały czas. Pęcherz pozbywa się tych substancji w moczu, oczyszczając organizm z toksyn4. Przez nerki przepływa ok. 8 litrów krwi średnio od 20 do 25 razy dziennie1.

Rak nerki może się rozwijać przez wiele miesięcy, niemal zupełnie nie dając o sobie znać[5]. Brak symptomów może utrzymywać się do późnych etapów choroby. Objawy takie jak wyczuwalny guz w okolicy nerki, ból w okolicy lędźwiowej lub guza brzucha oraz krwiomocz (czyli obecność krwi w moczu), zdarzają się stosunkowo rzadko (zaledwie u ok. 10% pacjentów) i zwykle oznaczają zaawansowaną chorobę5. Blisko jedna trzecia przypadków raka nerkowokomórkowego wykrywanych jest zbyt późno, często gdy nowotwór daje już przerzuty[6]. Obecnie ponad 50% przypadków choroby udaje się wykryć przypadkowo, podczas badań obrazowych wykonywanych z powodu niespecyficznych objawów towarzyszących chorobie[7].

Najczęściej występującą postacią raka nerki jest rak nerkowokomórkowy (RCC) – stanowi aż 90% wszystkich przypadków zachorowań na raka nerki oraz 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych u osób dorosłych[8].

– W 2018 r. w naszej Klinice Urologii w Gdańsku leczyliśmy najwięcej osób z rakiem nerki w Polsce. W przypadku tego rodzaju nowotworu diagnoza jest stawiana zbyt późno, ponieważ charakterystyczne objawy występują rzadko. Kampanią edukacyjną Nerki do kontroli! Wiedza to życie nawołujemy do badania te osoby, u których wystąpiła krew w moczu, bóle w okolicy nerek, oraz tych którzy w rodzinie mają kogoś kto chorował na raka nerki – mówi dr hab. n. med. Marcin Matuszewski prof. nadzw. GUMed, kierownik Kliniki Urologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Konsultant Wojewódzki w dziedzinie urologii.

Rozpoznanie nowotworu nerki ustala się najczęściej na podstawie wywiadu, badania fizykalnego, badań laboratoryjnych oraz obrazowych[9]. Wstępne podejrzenie guza nerki stawiane jest zazwyczaj na podstawie badania ultrasonograficznego (USG) jamy brzusznej, które wykonane przez doświadczonego lekarza może wskazać na wielkość i zaawansowanie choroby nowotworowej. Kolejnym krokiem diagnostycznym potwierdzającym rozpoznanie nowotworu jest tomografia komputerowa (TK) z podaniem kontrastu dożylnego. U części chorych korzystne może być wykonanie badania rezonansem magnetycznym (MR)5.

– Raka nerki można skutecznie leczyć. Należy mieć jednak świadomość, że szanse są tym większe, im wcześniej wykryjemy chorobę, dlatego badania profilaktyczne są tak ważne – mogą ocalić nasze zdrowie! Warto wiedzieć, że rak nerkowokomórkowy w początkowych stadiach nie daje niemal żadnych objawów lub objawy są niecharakterystyczne. Pamiętajmy, świadomość to podstawa, a wiedza to życie – tłumaczy prof. dr hab. Marek Wojtukiewicz, kierownik Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i ordynator Oddziału Onkologii Klinicznej Białostockiego Centrum Onkologii.

Dotychczas nie poznano szczegółowo przyczyn rozwoju raka nerki. Uwarunkowania rodzinne związane są jedynie z 2-3% przypadków zachorowań3. Występowanie raka nerki jest jednak zwykle związane ze stylem życia danej osoby. Do czynników zwiększających częstość zachorowania zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn należą palenie papierosów5, otyłość (szczególnie u kobiet), nadciśnienie tętnicze, stosowanie dużej ilości popularnych leków przeciwbólowych10 oraz długotrwała zawodowa ekspozycja na takie substancje, jak: rozpuszczalniki trójchloroetylenowe, barwniki, garbniki do skóry, azbest czy przetwórstwo ropy naftowej10. W grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na raka nerkowokomórkowego są także pacjenci zmagający się z przewlekłymi zaawansowanymi chorobami nerek (np. wielotorbielowatość nerek), prowadzącymi do ich niewydolności i osoby wymagające dializoterapii10.

– Biorąc pod uwagę fakt, że rak nerki występuje zwykle po 50. roku życia, warto po osiągnięciu tego wieku wykonać badanie USG jamy brzusznej – poprzez lekarza rodzinnego, urologa, na fundusz, bądź prywatnie. Wszyscy, którzy w różnych badaniach mieli opisane jakiekolwiek zmiany w nerkach nie mogą tego lekceważyć – powinni zwrócić na to uwagę lekarza rodzinnego. Badanie USG jest nieinwazyjne, a może uratować życie – dodaje dr hab. n. med. Marcin Matuszewski prof. nadzw. GUMed.

Zwiększenie aktywności fizycznej, rzucenie palenia papierosów oraz redukcja nadwagi są podstawowymi czynnikami prewencyjnymi zmniejszającymi ryzyko zachorowania na raka nerkowokomórkowego[10].

W 2020 roku o blisko 30% spadła liczba wydawanych kart Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO)[11]. Spadek liczby wystawionych kart DiLO odzwierciedla nie tylko ograniczenie w działalności ośrodków prowadzących diagnostykę i leczenie onkologiczne, ale i całego systemu12. Z danych o stanie polskiej onkologii, wynika, że podczas epidemii odwołane zostało co trzecie badanie lub terapia[12]. Tymczasem według przewidywań KRN, liczba chorych na raka nerki w Polsce w latach 2018-2020 wzrosła
o ok. 11 tysięcy osób[13].

– Jeżeli ból i niepokojące objawy, utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie, nie ignorujmy tego! Natychmiast udajmy się do lekarza, wykonajmy badania profilaktyczne. Nasze nerki każdego dnia wykonują ogromną pracę i zasługują na naszą troskę, dlatego zgłośmy je „do kontroli”. Szczególnie mając na uwadze ostatnie doświadczenia spowodowane pandemią COVID-19. Faktem jest, że rzadziej się badaliśmy, co dotyczy również pacjentów z nowotworem układu moczowo-płciowego, w tym rakiem nerki. Pamiętajmy, że rak nie poczeka na koniec pandemii, musimy zadbać o siebie już teraz! – apeluje Aleksandra Rudnicka, rzecznik prasowy Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych.

Nerki do kontroli! Wiedza to życie to kampania edukacyjna nt. raka nerki. Celem inicjatywy jest zwiększanie świadomości nt. raka nerkowokomórkowego, stanowiącego ponad 90% wszystkich zachorowań na raka nerki[14], upowszechnianie wiedzy nt. objawów choroby oraz zwrócenie uwagi na rolę badań umożliwiających wykrycie choroby we wczesnym etapie. Inicjatorem akcji jest Ipsen Poland Sp. z o.o. Partnerem społecznym inicjatywy jest Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych.