Główne przyczyny niewydolności serca w Europie to choroba niedokrwienna serca i nadciśnienie tętnicze. Badania wskazują, że występując łącznie lub samodzielnie, odpowiadają za rozwój HF nawet w 90% przypadków. Z rozwojem niewydolności serca są związane także przerost mięśnia lewej komory oraz cukrzyca. Do innych przyczyn należą zapalenie mięśnia sercowego, przeciążenie objętościowe i/lub ciśnieniowe komór serca jako wynik wrodzonych wad serca oraz choroby osierdzia (m.in. kardiomiopatia przerostowa). W rzadkich przypadkach niewydolność serca powodować mogą choroby tarczycy czy niewydolność nerek. Częściej jednak prowadzą one do zaostrzenia objawów już istniejącej HF. Warto dodać, iż grupę szczególnie narażoną na niewydolność serca stanowią kobiety (głównie w starszym wieku) oraz osoby cierpiące na otyłość.

Podstawa rozpoznania HF to zidentyfikowanie leżącej u jej podłoża choroby serca, którą jest najczęściej choroba mięśnia sercowego wywołująca skurczową dysfunkcję komór. Klucz do wczesnej diagnozy niewydolności serca stanowią jej objawy przedmiotowe i podmiotowe. Wynika to z faktu, iż ich występowanie skłania chorego, aby zgłosić się do lekarza.

Pierwszymi i typowymi objawami są duszność, znużenie i zmęczenie.  Początkowo pojawiają się one podczas wysiłku fizycznego (krótki oddech, zadyszka, szybka męczliwość), lecz w miarę postępującego zaawansowania niewydolności serca występują także w spoczynku. Duszność może również przyjąć formę „orthopnoe” (tylko w pozycji leżącej) czy napadowej duszności nocnej. Spowodowana jest ona głównie utrudnionym odpływem krwi z płuc do serca. Natomiast łatwe męczenie się i brak sił, nieustające nawet po odpoczynku, spowodowane są niedostatecznym zaopatrzeniem tkanek w tlen i składniki odżywcze. Z tej samej przyczyny pojawiają się często występujące zawroty głowy. Wszystkie wyżej wymienione symptomy wynikają z lewokomorowej niewydolności serca (HF można podzielić na lewo- i prawokomorową).

Inny charakterystyczny objaw stanowią obrzęki, występujące najczęściej na kończynach dolnych, głównie wokół kostek. Wynikają one z upośledzenia pracy skurczowej komór uniemożliwiającej im sprawne przepompowywanie krwi, powodując jej nagromadzenie w naczyniach żylnych, a w konsekwencji przesiąkanie płynu do otaczających tkanek. Objaw ten ustępuje zwykle po nocnym odpoczynku. W przypadku braku leczenia niewydolności serca obrzęki twardnieją i zaczynają obejmować coraz wyższe partie ciała.

Do innych oznak nagromadzenia płynu należy m.in. powiększenie wątroby i przesięk w jamie otrzewnej. Powodują one brak apetytu, nudności, wzdęcia i ból w prawym boku.

Poza tym, w nocy może dochodzić do zwiększenia częstości i ilości oddawania moczu (nocturia). Dzieje się tak, gdyż w pozycji leżącej polepsza się przepływ krwi w naczyniach i nadwyżki płynów wydalane są przez nerki.

Pojawić mogą się również trudności z pamięcią, koncentracją i kojarzeniem. Do symptomów HF zalicza się także ból wieńcowy wynikający z niedokrwienia przerośniętego mięśnia sercowego. Poza tym, u części pacjentów z niewydolnością serca występuje senność po posiłku.

Wiele objawów HF wynika z zatrzymania w organizmie sodu i wody, przez co szybko ustępuje po zastosowaniu leczenia moczopędnego. Ze względu na to mogą one nie występować u chorych otrzymujących leki zwiększające wydalanie moczu.

Od tego jak wcześnie zdiagnozowana zostanie niewydolność serca, zależy jej skuteczne leczenie, poprawa jakości życia i funkcjonowania pacjenta na co dzień.

Autor: Magdalena Kędrak