Palenie tytoniu jest przyczyną milionów przedwczesnych zgonów każdego roku na całym świecie. Rosnąca świadomość społeczna na temat szkodliwości palenia tytoniu, niestety nie przedkłada się na zmniejszenie problemu – nadal pozostaje ono jednym z największych wyzwań dla globalnego zdrowia publicznego w XXI wieku. O kryzysie zdrowotnym spowodowanym paleniem tytoniu rozmawiamy z dr Januszem Krupą, prezesem Instytutu Człowieka Świadomego, specjalistą medycyny rodzinnej, pracownikiem naukowo – dydaktycznym Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego – współautorem raportu „Palenie tytoniu najważniejszy czynnik wpływający na zdrowie Polaków”.

Najnowsze propozycje legislacyjne resortu zdrowia mogą zakłócić spadkowy trend wielkości szarej strefy, która w 2023 roku na rynku papierosów była rekordowo niska. Zakaz sprzedaży mentolowych wkładów do podgrzewaczy tytoniu może zachęcić do przemytu i nielegalnej produkcji  – ostrzegają eksperci. Według raportu Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG) spadkowi udziału papierosów pochodzących z przemytu towarzyszył wzrost udziału papierosów podrabianych, a czynnikiem, który temu sprzyja, są wciąż niskie kary w przypadku wykrycia takiego procederu.

Na rzucenie nałogu nigdy nie jest za późno – mówi Elżbieta Kozik z PARS i przypomina, że właśnie palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju raka płuca. Tymczasem od początku XXI w. liczba palaczy na świecie wzrosła aż o 20 proc^[1]. W Polsce regularnie pali co czwarty dorosły i nawet co ósmy nastolatek^[2].

Światowy Dzień Rzucania Palenia stanowi szczególną okazję do zwrócenia uwagi społeczeństwa na ogromne skutki palenia tytoniu dla zdrowia publicznego. Epidemia tytoniu pozostaje jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla ludzkiego zdrowia, przyczyniając się do ponad 8 milionów zgonów rocznie na całym świecie. W Polsce, mimo wprowadzonych działań, sytuacja nie jest optymistyczna. Raport Polskiej Akademii Nauk z 2022 r. pokazuje, że około 8-9 milionów Polaków nadal pali papierosy, a odsetek palących dorosłych osiągnął aż 29%, co znacznie przewyższa średnią unijną.

Najbardziej wszechstronne jak dotąd badanie populacyjne nie potwierdziło, że e-papierosy i inne alternatywne produkty dostarczające nikotynę, promowały rozpoczęcie palenia papierosów. Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie Public Health Research.

Palacze tytoniu tracą średnio około 10 lat życia w porównaniu z osobami, które nigdy nie paliły – wynika z opublikowanej przez Biuro Analiz Sejmowych „Opinii dotyczącej stanu epidemii nałogu papierosowego w Polsce, jego aspektów ekonomiczno-społecznych i perspektyw wyjścia” autorstwa prof. dr hab. Andrzeja M. Fala z Collegium Medicum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, prezesa Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego. Ale to nie wszystkie skutki nikotynizmu.

Polska przyjęła strategię „końca gry”, a zatem wyeliminowania konsumpcji tytoniu do 2030 roku. Wiemy, że spełnienie tego celu jest już nierealne, a liczba osób palących w naszym kraju ponownie rośnie i wynosi ok. 26%[1]. Obecnie trwa intensywna debata publiczna z udziałem decydentów, ekspertów i instytucji publicznych nad zaktualizowaniem i urealnieniem podejścia do walki z nałogiem palenia. Z jednej strony doświadczenia wielu krajów takich jak Szwecja, Anglia, Czechy, USA czy Nowa Zelandia potwierdzają, że jednym z kierunków skutecznej strategii antytytoniowej mogą być z powodzeniem alternatywne produkty w ramach tzw. strategii redukcji szkód „harm reduction”. Z drugiej strony eksperci apelują o dalsze ograniczenie dostępu do tradycyjnych papierosów poprzez politykę fiskalną i ograniczenia w sprzedaży (liczby punktów sprzedaży, ekspozycji). Wśród alternatywnych produktów znajdują się saszetki nikotynowe – obecnie trwają prace nad ich uregulowaniem. Jakie rozwiązania rekomendują eksperci?

Instytut Staszica zajął się analizą formalnego statusu jednego z nowatorskich wyrobów nikotynowych. O woreczkach - stanowiących dla palaczy alternatywę wobec tradycyjnych papierosów - mówi się coraz częściej, między innymi w kontekście zaleceń WHO dotyczących tworzenia społeczeństw wolnych od dymu tytoniowego.

Badanie przeprowadzone wśród ponad 15 tysięcy lekarzy w 11 krajach uwidoczniło potrzebę dalszej edukacji. Fundacja na rzecz Świata Wolnego od Dymu Papierosowego (ang. Foundation for a Smoke-Free World) zachęca badaczy do opracowywania nowych programów analityczno-edukacyjnych.

„Podlaskie nie pali” - pod takim hasłem realizowana jest kampania społeczna promująca zdrowy styl życia. Akcja ma na celu rozpowszechnienie postawy antynikotynowej oraz zwiększenie świadomości w zakresie negatywnych konsekwencji palenia papierosów wśród mieszkańców Podlaskiego.