Miała być mapą drogową dla polskiej onkologii – Narodowa Strategia Onkologiczna, zaplanowana na lata 2020–2024, w założeniu miała rozwiązać kluczowe problemy systemu opieki onkologicznej. Jednak raport Onkofundacji Alivia nie pozostawia złudzeń: wiele działań zostało zrealizowanych jedynie formalnie, bez realnych efektów dla pacjentów. Brakuje postępów w diagnostyce, profilaktyce i jakości leczenia, a dostęp do nowoczesnej opieki wciąż zależy od miejsca zamieszkania. Redakcja MedicalPress zachęca do lektury i refleksji nad tym, co zrobić, by kolejne strategie nie były tylko katalogiem dobrych intencji.

Strategia, która miała odmienić oblicze polskiej onkologii, doczekała się szczegółowej oceny. Podczas posiedzenia Komisji Zdrowia 8 lipca 2025 roku wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny przedstawił sprawozdanie z realizacji Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) za rok 2024. Wystąpienia parlamentarzystów, ekspertów i przedstawicieli organizacji pacjenckich ujawniły poważne zastrzeżenia co do skuteczności działań podejmowanych w ramach tego ambitnego programu.

Każdego roku ponad pół miliona kobiet na świecie zapada na raka szyjki macicy, a około 300 tysięcy umiera (1). W Polsce co roku diagnozę słyszy ok. 2,5 tysiąca kobiet. Umiera ponad połowa z nich(2). Szczepienie przeciwko HPV może je skutecznie uratować. Szczepienia profilaktyczne stanowią jedną z najbardziej wartościowych zdobyczy nauki i medycyny. Uratowały życie i zdrowie milionom dzieci i dorosłych, pozwalając dożyć szczęśliwej starości i uniknąć kalectwa z powodu wielu chorób, które w znacznej części dzięki szczepieniom zostały niemal całkowicie wyeliminowane. Szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego to ogromne osiągnięcie w dziedzinie profilaktyki onkologicznej, które zmniejsza ryzyko zachorowania nie tylko na raka szyjki macicy, ale także wiele innych chorób nowotworowych u obydwu płci. Skuteczności i bezpieczeństwa szczepień przeciwko HPV dowodzą liczne badania.

Pacjenci Klinicznego Zakładu Brachyterapii w Podkarpackim Centrum Onkologii w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie (USK w Rzeszowie) mogą już korzystać z aparatu Flexitron HDR (ang. High Dose Rate, tj. z użyciem źródła o wysokiej mocy dawki). Jest to najnowocześniejszy sprzęt wykorzystywany w leczeniu nowotworów. Koszt urządzenia wraz z zestawem, to ponad 3 miliony zł. Zakup został sfinansowany ze środków z Ministerstwa Zdrowia.

W ciągu pierwszego roku działania programu bezpłatnych szczepień przeciwko wirusowi HPV dla 12- i 13-latków zaszczepiono tylko ok. 20 proc. uprawnionych. Eksperci wskazują na wiele różnych możliwości poprawy niepokojących statystyk. Pierwszym z nich jest edukacja dzieci i dorosłych na temat roli szczepień oraz zagrożeń, jakie wiążą się z zakażeniem HPV, wirusem odpowiadającym m.in. za nowotwory szyjki macicy, odbytu, krtani czy jamy ustnej. Kolejnym pomysłem jest zwiększenie liczby placówek z dostępnymi szczepieniami o kolejne POZ-y, ale też szkoły. Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało, że pracuje nad niezbędnymi zmianami.

Jubileuszowa, X Warszawska Konferencja Onkologiczna, która odbędzie się 21 maja 2024 roku, to ważne wydarzenie dla wszystkich, którzy na co dzień mają realny wpływ na jakość opieki i leczenia Polek i Polaków chorujących na nowotwory. Wydarzenie,organizowane wspólnie przez Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowy Instytut Badawczy oraz Polskie Towarzystwo Onkologiczne, od lat cieszy się niesłabnącą popularnością.

Decyzje refundacyjne, polegające na udostępnianiu pacjentom nowoczesnych terapii lub przesuwaniu tych najbardziej skutecznych do pierwszej linii leczenia, przybliżają Polskę do europejskich i światowych standardów onkologicznych. Wciąż jednak są obszary wymagające poprawy. To m.in. zlikwidowanie geograficznych barier w dostępie do najlepszych terapii. Potrzebna jest także zmiana podejścia pacjentów do badań profilaktycznych, które pozwalają na wczesne wykrycie nowotworu. Bez tego nawet najlepsze strategie walki z rakiem nie zadziałają tak, jak trzeba.

Brak realizacji zadań, przesunięcie w czasie terminu zakończenia prac dla wielu z nich, nieprecyzyjna sprawozdawczość oraz brak wydatkowania środków – to najważniejsze zarzuty wobec Narodowej Strategii Onkologicznej. Z raportu przygotowanego na zlecenie Onkofundacji Alivia wynika, że jedynie 35% zadań określonych w Narodowej Strategii Onkologicznej zostało zrealizowanych na czas. W przypadku 65% z nich przesunięto bądź wydłużono termin realizacji.

3 lutego 2023 r. z okazji nadchodzącego Światowego Dnia Walki z Rakiem w Narodowym Instytucie Onkologii – Państwowym Instytucie Badawczym, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i Fundacji TO SIĘ LECZY, spotkali się wybitni eksperci i organizacje pacjentów, aby wspólnie przełamywać tabu związane z nowotworami, motywować i zachęcać do badań profilaktycznych oraz samokontroli. Tematem przewodnim tegorocznej konferencji kampanii „RAK. TO SIĘ LECZY!” była rola wczesnej oraz kompleksowej diagnostyki w skutecznym leczeniu nowotworów oraz zmapowanie sytuacji w zakresie wdrażania kompleksowej opieki onkologicznej w Polsce.

W najnowszym raporcie „Diagnoza zmian w opiece onkologicznej w roku 2022” eksperci inicjatywy All.Can Polska dokonali oceny postępu we wdrażaniu zalecanych przez nich działań, jaki miał miejsce w czasie pandemii. Jak podkreślają, ogromną rolę odgrywają tu rozwiązania systemowe, takie jak wprowadzenie Narodowej Strategii Onkologicznej 2020-2030, wdrażanie koncepcji Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), a także zapewnienie środków finansowych w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO) na wdrożenie nowej struktury i nowego modelu zarządzania opieką onkologiczną w Polsce.

1 lipca 2017 r. weszły w życie przepisy zobowiązujące ministra zdrowia do publikacji wytycznych postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii. Do dzisiaj nie zrealizowano obowiązku, który Parlament nałożył na resort zdrowia na jego własny wniosek. Prawdopodobnie jeszcze przez wiele miesięcy pacjenci onkologiczni nie będą mogli liczyć na standaryzację leczenia.