Zwierzęta domowe a rosnące ryzyko kleszczowego zapalenia mózgu. Eksperci apelują o szczepienia

Opublikowane 28 kwietnia 2025
Zwierzęta domowe a rosnące ryzyko kleszczowego zapalenia mózgu. Eksperci apelują o szczepienia
Wzrost liczby zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) w Polsce, szczególnie wśród właścicieli zwierząt domowych, staje się poważnym wyzwaniem zdrowotnym. Mimo rosnącej świadomości zagrożeń, odsetek osób zaszczepionych przeciw tej groźnej chorobie pozostaje dramatycznie niski. W obliczu zmian klimatycznych i migracji kleszczy, eksperci apelują o aktywne podejmowanie działań profilaktycznych, zwłaszcza przez osoby szczególnie narażone na kontakt z tymi wektorami zakażeń.
Eksperci przypominają, że szczepienie jest najskuteczniejszym sposobem ochrony przed groźnymi następstwami kleszczowego zapalenia mózgu, które coraz częściej prowadzi do poważnych powikłań neurologicznych.

  • Polska należy do krajów o najwyższym wskaźniku zachorowań na KZM w Europie Środkowej.

  • Właściciele psów i kotów są szczególnie narażeni na zakażenie – zwierzęta przenoszą kleszcze do domów i ogrodów.

  • Zmiany klimatyczne sprzyjają zwiększonej aktywności kleszczy również w miastach.

  • Tylko ok. 11,8% właścicieli zwierząt w Polsce jest zaszczepionych przeciwko KZM, mimo wysokiej świadomości ryzyka.

  • W innych krajach (np. Austria, Niemcy) wdrożenie programów szczepień doprowadziło do znacznego zmniejszenia liczby ciężkich przypadków KZM.
Kleszcze, będące nosicielami wielu groźnych patogenów, są dziś aktywne przez niemal cały rok – nie tylko w lasach czy na terenach wiejskich, ale również w parkach miejskich i przydomowych ogródkach. Zmiany klimatyczne (łagodniejsze zimy, wilgotne wiosny) powodują, że populacje kleszczy rosną, a ich aktywność przedłuża się na kolejne miesiące.
W Polsce najpoważniejsze zagrożenia związane z kleszczami to:

  • kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – wirusowa choroba zakaźna o potencjalnie ciężkim przebiegu neurologicznym,

  • borelioza z Lyme – najczęstsza choroba odkleszczowa o zróżnicowanych objawach i ryzyku powikłań.

Dlaczego właściciele psów i kotów są w grupie podwyższonego ryzyka?

Psy i koty, choć same rzadko chorują na KZM, mogą przenosić kleszcze do domów. Ryzyko ukąszenia przez kleszcza wzrasta u właścicieli zwierząt, którzy:

  • spacerują z pupilami po terenach zielonych,

  • często przebywają na świeżym powietrzu,

  • nie zawsze stosują skuteczne środki ochrony przed kleszczami u zwierząt.

Co istotne, nawet pojedynczy spacer w parku miejskim może zakończyć się ukąszeniem przez zakażonego kleszcza.
Niski poziom szczepień w Polsce na tle Europy

Mimo wysokiej świadomości ryzyka związanego z chorobami odkleszczowymi, odsetek osób zaszczepionych przeciwko KZM w Polsce pozostaje bardzo niski. Według danych:

  • Tylko ok. 11,8% właścicieli psów i kotów jest zaszczepionych przeciwko KZM.

  • Średnia zaszczepienia w Polsce dla całej populacji wynosi zaledwie ok. 1%, podczas gdy w Austrii przekracza 80%.

Wprowadzenie narodowych programów szczepień w takich krajach jak Austria i Niemcy doprowadziło do drastycznego zmniejszenia liczby przypadków kleszczowego zapalenia mózgu.
Szczepionka przeciwko KZM jest dostępna i skuteczna. Pełny cykl szczepienia obejmuje trzy dawki podstawowe oraz dawki przypominające co 3–5 lat.
Korzyści ze szczepienia:

  • niemal 100% skuteczność w zapobieganiu ciężkim przebiegom KZM,

  • ochrona przed powikłaniami neurologicznymi,

  • możliwość bezpieczniejszego korzystania z aktywności na świeżym powietrzu.

Eksperci podkreślają, że szczepienie to nie tylko ochrona indywidualna, ale także element strategii zdrowia publicznego, zmniejszający koszty leczenia i rehabilitacji osób z powikłaniami neurologicznymi.
Kleszczowe zapalenie mózgu - przebieg i powikłania

Choroba ma najczęściej dwufazowy przebieg:

  1. Objawy grypopodobne (gorączka, bóle mięśni, zmęczenie).

  2. Druga faza – objawy neurologiczne (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, rdzenia kręgowego).

U około 10–20% zakażonych mogą wystąpić długotrwałe powikłania, takie jak:

  • przewlekłe bóle głowy,

  • niedowłady,

  • zaburzenia pamięci i koncentracji,

  • trwałe uszkodzenia neurologiczne.

Eksperci wskazują na pilną potrzebę:

  • intensyfikacji kampanii edukacyjnych dotyczących ryzyka chorób odkleszczowych,

  • włączenia szczepień przeciwko KZM do szerszych programów profilaktycznych,

  • rekomendowania szczepień szczególnie grupom ryzyka – w tym właścicielom zwierząt, pracownikom leśnym, turystom, rolnikom i mieszkańcom terenów podmiejskich.

Wzrost zagrożeń chorobami odkleszczowymi w Polsce powinien skłonić zarówno społeczeństwo, jak i decydentów do większego zaangażowania w promocję szczepień. Szczególną odpowiedzialność powinni wykazać właściciele psów i kotów, którzy – choć nie zawsze bezpośrednio narażeni – są pośrednio wystawieni na ryzyko zakażenia. Profilaktyka, w tym szczepienia, pozostaje najskuteczniejszą tarczą ochronną.

Źródło: Newseria
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: ##KleszczoweZapalenieMózgu ##Profilaktyka ##Szczepienia ##ZdrowiePubliczne ##ChorobyOdkleszczowe ##Kleszcze ##ZmianyKlimatyczne ##ZdrowieZwierząt ##WłaścicieleZwierząt ##BezpieczeństwoZdrowotne ##MedicalPress