Wszystko, co warto wiedzieć o ranach przewlekłych – przyczyny, diagnoza, leczenie
Opublikowane 27 czerwca 2025
Rany przewlekłe to coraz powszechniejszy problem zdrowotny, który dotyka setki tysięcy Polaków, szczególnie osoby starsze oraz cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy miażdżyca. Ich leczenie wymaga nie tylko czasu i cierpliwości, ale także interdyscyplinarnego podejścia i dostępu do technologii medycznych. O tym, czym jest ranna przewlekła, jak diagnozować przyczynę jej powstawania oraz jak skutecznie radzić sobie z trudno gojącymi się ranami, rozmawiamy z lek. Piotrem Kostyrą ze Szpitala św. Elżbiety, American Heart of Poland w Katowicach.
Rana przewlekła to taka, która nie uległa wygojeniu w ciągu co najmniej sześciu tygodni od rozpoczęcia leczenia, mimo zastosowania odpowiednich metod terapeutycznych. Powodów ich powstawania jest wiele, jednak jak podkreśla lek. Piotr Kostyra, wśród najczęstszych przyczyn znajdują się cukrzyca oraz niedokrwienie kończyn dolnych.
- Cukrzyca przyczynia się do uszkodzenia naczyń krwionośnych, przyspiesza procesy miażdżycowe, powodując niedokrwienie, a dodatkowo podwyższony poziom cukru we krwi uszkadza nerwy obwodowe. To z kolei skutkuje utratą czucia i powstawaniem ran w miejscach, które nie posiadają mechanizmu ochronnego, którym jest czucie - wyjaśnia lek. Piotr Kostyra. - Rany przewlekłe są ranami bardzo trudno gojącymi się i stanowią wyzwanie we współczesnej chirurgii. Ze względu na to, że wydłuża się rzeczywisty czas przeżycia pacjentów chorujących na cukrzycę mamy coraz więcej pacjentów zmagających się z jej powikłaniami – dodaje ekspert American Heart of Poland.
Jak diagnozuje się przyczynę powstawania rany?
Podstawą skutecznego leczenia jest właściwa diagnoza. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie, co doprowadziło do powstania rany. W przypadku niedokrwienia kończyny charakterystycznymi objawami są: chromanie przestankowe, czyli palący ból zlokalizowany głównie w obrębie stopy i łydki, który pojawia się w trakcie marszu i ustępuje w ciągu kilku minut od zatrzymania się. Dodatkowo występuje bladość i ochłodzenie stopy, brak wyczuwalnego tętna oraz nocne bóle i skurcze, które zmuszają pacjenta w czasie spania do spuszczania nogi z łóżka lub spania w pozycji siedzącej. Daje to tylko iluzoryczną ulgę, gdyż takie postępowanie jeszcze bardziej nasila miejscowe niedokrwienie. Natomiast w neuropatii cukrzycowej, czyli sytuacji, w której uszkodzeniu uległy nerwy obwodowe, rana pojawia się w miejscach patologicznego ucisku, gdzie w wyniku utraty czucia i wtórnego do tego zaburzenia architektury stopy dochodzi do powstania owrzodzeń.
Podstawą skutecznego leczenia jest właściwa diagnoza. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie, co doprowadziło do powstania rany. W przypadku niedokrwienia kończyny charakterystycznymi objawami są: chromanie przestankowe, czyli palący ból zlokalizowany głównie w obrębie stopy i łydki, który pojawia się w trakcie marszu i ustępuje w ciągu kilku minut od zatrzymania się. Dodatkowo występuje bladość i ochłodzenie stopy, brak wyczuwalnego tętna oraz nocne bóle i skurcze, które zmuszają pacjenta w czasie spania do spuszczania nogi z łóżka lub spania w pozycji siedzącej. Daje to tylko iluzoryczną ulgę, gdyż takie postępowanie jeszcze bardziej nasila miejscowe niedokrwienie. Natomiast w neuropatii cukrzycowej, czyli sytuacji, w której uszkodzeniu uległy nerwy obwodowe, rana pojawia się w miejscach patologicznego ucisku, gdzie w wyniku utraty czucia i wtórnego do tego zaburzenia architektury stopy dochodzi do powstania owrzodzeń.
- W przypadku neuropatii podstawowym działaniem jest odciążenie miejsca owrzodzenia, a następnie zabezpieczenie go za pomocą specjalistycznego obuwia lub wkładek ortopedycznych, które minimalizują lokalne urazy - mówi lek. Piotr Kostyra.
Metody leczenia ran przewlekłych
Leczenie ran przewlekłych w Szpitalu św. Elżbiety American Heart of Poland realizowane jest według wytycznych międzynarodowych towarzystw leczenia ran. Istotne znaczenie ma tu strategia TIME, obejmująca cztery etapy: oczyszczanie rany, kontrolę infekcji, zapewnienie odpowiedniego środowiska wilgotnościowego oraz stymulację procesu gojenia.
Leczenie ran przewlekłych w Szpitalu św. Elżbiety American Heart of Poland realizowane jest według wytycznych międzynarodowych towarzystw leczenia ran. Istotne znaczenie ma tu strategia TIME, obejmująca cztery etapy: oczyszczanie rany, kontrolę infekcji, zapewnienie odpowiedniego środowiska wilgotnościowego oraz stymulację procesu gojenia.
- Regularne chirurgiczne opracowywanie rany to podstawa. Zakładamy również opatrunki specjalistyczne, a od kilku lat standardem w leczeniu ran przewlekłych są opatrunki podciśnieniowe, stosowane również w naszym szpitalu – podkreśla lek. Piotr Kostyra.
Opatrunki podciśnieniowe, jak mówi lek. Piotr Kostyra, to rewolucja w leczeniu ran przewlekłych. Badania wykazały, że dzięki ich zastosowaniu czas leczenia skraca się nawet o 50% w porównaniu do klasycznych metod. Technologia ta nie tylko przyspiesza gojenie, ale również poprawia komfort pacjenta, gdyż wysięk z rany oraz inne metabolity odprowadzane są na bieżąco do specjalnego zbiornika. Co więcej, zmniejsza się także liczba koniecznych zmian opatrunków, co obniża koszty leczenia i ogranicza ryzyko powikłań.
- Ważnym elementem terapii jest również wpływanie na przebieg procesu gojenia na poziomie komórkowym. Podciśnienie sprzyja przekształcaniu makrofagów prozapalnych w makrofagi regeneracyjne, co znacząco przyspiesza proces gojenia się rany – stwierdza ekspert American Heart of Poland.
Kiedy konieczny jest przeszczep skóry?
W przypadkach, gdy proces gojenia nie przebiega wystarczająco szybko lub ubytki są rozległe, stosowane są przeszczepy skóry. W Szpitalu św. Elżbiety wykonuje się zarówno przeszczepy skóry pełnej grubości, jak i przeszczepy skóry pośredniej grubości. - Materiał pobieramy najczęściej z przedniej powierzchni uda pacjenta. Gojenie przeszczepu zajmuje zwykle około dwóch tygodni, co w połączeniu z wcześniejszym leczeniem umożliwia wygojenie większości ran przewlekłych w ciągu 2-3 miesięcy – dodaje lek. Piotr Kostyra.
W przypadkach, gdy proces gojenia nie przebiega wystarczająco szybko lub ubytki są rozległe, stosowane są przeszczepy skóry. W Szpitalu św. Elżbiety wykonuje się zarówno przeszczepy skóry pełnej grubości, jak i przeszczepy skóry pośredniej grubości. - Materiał pobieramy najczęściej z przedniej powierzchni uda pacjenta. Gojenie przeszczepu zajmuje zwykle około dwóch tygodni, co w połączeniu z wcześniejszym leczeniem umożliwia wygojenie większości ran przewlekłych w ciągu 2-3 miesięcy – dodaje lek. Piotr Kostyra.
Szpital św. Elżbiety American Heart of Poland w Katowicach jest jednym z nielicznych na południu Polski, który oferuje tak kompleksowe leczenie ran przewlekłych. Ta procedura medyczna realizowana jest w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.
źródło: AHOP
źródło: AHOP
Autor:
Redakcja MedicalPress