Rak rdzeniasty tarczycy pod celownikiem teranostyki – polscy naukowcy ruszają z innowacyjnym projektem
Opublikowane 14 sierpnia 2025
Rak rdzeniasty tarczycy (MTC) to nowotwór rzadki, ale wyjątkowo groźny. Stanowi zaledwie około 5 procent wszystkich przypadków raka tarczycy, a odpowiada aż za 13,4 procent zgonów w tej grupie pacjentów. W zaawansowanym stadium, gdy choroba daje przerzuty, operacja przestaje być możliwa, a dostępne terapie – zarówno chemioterapia, jak i leki ukierunkowane molekularnie – przynoszą efekty jedynie w ograniczonym zakresie. Inhibitory kinazy RET, takie jak selperkatynib, działają skutecznie tylko u około jednej czwartej chorych z określonymi mutacjami, co oznacza, że większość pacjentów pozostaje bez realnych opcji skutecznego leczenia.
„Pacjenci z zaawansowanym rakiem rdzeniastym tarczycy od lat zmagają się problemem braku skutecznych opcji leczenia. Pomimo, że rak rdzeniasty to choroba rzadka, jest ona istotna klinicznie, bo odpowiada za nieproporcjonalnie dużą liczbę zgonów wśród chorych na raka tarczycy. W sytuacji kiedy nowotwór jest już rozsiany i operacja przestaje być możliwa, dostępne terapie celowane za pomocą inhibitorów kinaz pomagają tylko niewielkiej grupie pacjentów z określonymi mutacjami w onkogenie RET, a chemioterapia wykazuje niską skuteczność. Powoduje to, że pozostali pacjenci, czyli tak właściwie ich większość, mimo ogólnego postępu medycyny, wciąż nie ma realnych szans na trwałą kontrolę choroby. Dzięki projektowi, po raz pierwszy pojawi się szansa na zastosowanie leczenia, celowanej molekularnie radioterapii izotopowej, która precyzyjnie trafia w komórki nowotworowe i daje nadzieję na skuteczniejsze leczenie.” – mówi dr hab. n. med. Marta Opalińska z Katedry Endokrynologii Wydziału Lekarskiego UJ CM, Główna Badaczka projektu.
Właśnie dla takich pacjentów powstał innowacyjny projekt badania klinicznego, finansowany przez Agencję Badań Medycznych, w którym liderem jest Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. Badacze chcą sprawdzić skuteczność nowej radioizotopowej terapii celowanej z wykorzystaniem cząsteczki [161Tb]Tb-CP04 – analogu gastryny znakowanego izotopem terbu-161. Ten radiofarmaceutyk wiąże się z receptorem CCK2, którego nadekspresję wykrywa się w ponad 90 procentach komórek raka rdzeniastego tarczycy, co pozwala na dostarczenie promieniowania bezpośrednio do komórek nowotworowych i ograniczenie uszkodzeń zdrowych tkanek.
„Najbardziej innowacyjną częścią projektu jest zastosowanie w badaniu dwóch radiofarmaceutyków [111In]In-CP04 oraz [161Tb]Tb-CP04, łączących precyzyjną ukierunkowaną molekularnie diagnostykę lokalizacyjną ze skuteczną terapią zgodnie z zasadami teranostyki. CP04 to peptyd, który selektywnie wiąże się z receptorami CCK2 występującymi w komórkach raka rdzeniastego tarczycy, co pozwala na celowane dostarczenie radioizotopu bezpośrednio do guza. Kluczowy jest również wybór izotopu terbu-161 jako pierwiastka terapeutycznego. Terb-161 emituje zarówno cząstki beta-minus, jak i wysokoenergetyczne elektrony Augera i elektrony konwersji, co umożliwia skuteczne niszczenie nawet mikroskopijnych ognisk nowotworowych, przy jednoczesnym ograniczeniu uszkodzeń zdrowych tkanek. To podejście otwiera zupełnie nowy rozdział w leczeniu MTC” – podkreśla dr hab. n. med. Marta Opalińska.
Plan badania zakłada rekrutację 30 dorosłych pacjentów z potwierdzonym, zaawansowanym MTC. Najpierw zostanie oceniona obecność receptora CCK2 za pomocą radioznacznika [111In]In-CP04. Pacjenci spełniający kryteria otrzymają cztery cykle terapii [161Tb]Tb-CP04 w odstępach 8–12 tygodni, a efekty leczenia będą oceniane klinicznie, biochemicznie i radiologicznie. Obserwacja potrwa trzy lata.
Projekt realizowany jest w konsorcjum z udziałem Narodowego Centrum Badań Jądrowych (POLATOM), Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach oraz Świętokrzyskiego Centrum Onkologii. Partnerem jest także Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.
„Naszym celem jest wdrożenie terapii, która nie tylko poprawi przeżywalność, ale też jakość życia pacjentów. Leczenie będzie mniej obciążające niż klasyczne systemowe leczenie onkologicznie dostępne w polskich ośrodkach klinicznych” – zaznacza prof. dr hab. n. med. Alicja Hubalewska-Dydejczyk, współpomysłodawczyni projektu.
Inicjatywa wpisuje się w światowy trend personalizacji leczenia nowotworów i rozwoju teranostyki. Jeśli wyniki badania potwierdzą skuteczność terapii, może ona stać się nową, realną opcją leczenia dla pacjentów z MTC, w tym tych, którzy dotąd nie mogli skorzystać z terapii celowanych z powodu braku mutacji RET.
Źródło: Agencja Badań Medycznych
Autor:
Redakcja MedicalPress