Nie jesteśmy bezradni wobec raka. Profilaktyka i edukacja mają znaczenie

Opublikowane 30 kwietnia 2025
Nie jesteśmy bezradni wobec raka. Profilaktyka i edukacja mają znaczenie
Współczesna onkologia to nie tylko postęp w leczeniu – to przede wszystkim konieczność inwestowania w profilaktykę, edukację zdrowotną i efektywne wykorzystanie zasobów systemu ochrony zdrowia. Jak zauważa prof. dr hab. Jacek Jassem – „około 2/3 nowotworów ma przyczyny, na które mamy wpływ”, a naszym obowiązkiem jest „radykalne podejmowanie działań profilaktycznych”, zanim system się załamie.
Nowotwory stanowią jedno z największych wyzwań zdrowotnych współczesnego świata. Mimo postępów w diagnostyce i leczeniu, liczba zachorowań na choroby nowotworowe wciąż rośnie. Czy jesteśmy bezsilni wobec tej tendencji? Eksperci zgodnie twierdzą, że nie. Kluczem do zmniejszenia ryzyka zachorowania jest profilaktyka, edukacja i świadome podejmowanie decyzji zdrowotnych.

W rozmowie z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym profesor Jassem podkreśla także wagę rozsądnego gospodarowania zasobami i odejścia od nadmiernej hospitalizacji:

"W Polsce chory przychodzi czasami przez dekady do poradni onkologicznej, podczas gdy wystarczyłaby kontrola sprawowana przez lekarza POZ lub pielęgniarkę. [...] To na pewno bardzo oszczędza zasoby w systemie, zarówno finansowe, jak i ludzkie."

Profilaktyka odgrywa kluczową rolę w zmniejszaniu ryzyka zachorowania na nowotwory. Obejmuje ona działania mające na celu zapobieganie powstawaniu chorób (profilaktyka pierwotna) oraz wczesne wykrywanie zmian nowotworowych (profilaktyka wtórna).

Profilaktyka pierwotna

Profilaktyka pierwotna koncentruje się na eliminowaniu czynników ryzyka, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworów. Do najważniejszych działań w tym zakresie należą:

  • Zaprzestanie palenia tytoniu: Palenie jest głównym czynnikiem ryzyka wielu nowotworów, w tym płuc, jamy ustnej, gardła i pęcherza moczowego.

  • Ograniczenie spożycia alkoholu: Nadmierne spożycie alkoholu zwiększa ryzyko raka wątroby, przełyku i piersi.

  • Zdrowa dieta: Spożywanie dużej ilości warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych oraz ograniczenie tłuszczów nasyconych może zmniejszyć ryzyko raka jelita grubego i innych nowotworów.

  • Aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i redukuje ryzyko wielu nowotworów.

  • Szczepienia: Szczepienia przeciwko wirusowi HPV i wirusowi zapalenia wątroby typu B mogą zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy i wątroby.

Profilaktyka wtórna

Profilaktyka wtórna polega na wczesnym wykrywaniu zmian nowotworowych, co zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Kluczowe działania to:

  • Regularne badania przesiewowe: Mammografia, kolonoskopia, cytologia i badania PSA pozwalają na wykrycie nowotworów we wczesnym stadium.

  • Samobadanie: Regularne samobadanie piersi i jąder może pomóc w wykryciu niepokojących zmian.

  • Konsultacje lekarskie: Regularne wizyty u lekarza pozwalają na monitorowanie stanu zdrowia i wczesne wykrycie nieprawidłowości.

Edukacja jako fundament profilaktyka

Edukacja zdrowotna jest nieodzownym elementem skutecznej profilaktyki. Świadomość społeczeństwa na temat czynników ryzyka, objawów nowotworów i dostępnych metod zapobiegania jest kluczowa dla zmniejszenia liczby zachorowań.

Kampanie społeczne

W Polsce prowadzone są liczne kampanie edukacyjne, mające na celu zwiększenie świadomości na temat profilaktyki nowotworów. Przykłady to:

  • "Planuję długie życie": Kampania Ministerstwa Zdrowia promująca zdrowy styl życia i regularne badania przesiewowe.

  • "Rak. To się leczy!": Inicjatywa mająca na celu przełamanie tabu wokół chorób nowotworowych i zachęcanie do wczesnej diagnostyki.

Rola mediów i internetu

Media i internet odgrywają coraz większą rolę w edukacji zdrowotnej. Dostęp do rzetelnych informacji na temat profilaktyki i leczenia nowotworów pozwala pacjentom na podejmowanie świadomych decyzji dotyczących swojego zdrowia.

Choć nowotwory stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, nie jesteśmy wobec nich bezsilni. Poprzez odpowiednią profilaktykę, edukację i świadome podejmowanie decyzji zdrowotnych możemy znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Kluczem jest zaangażowanie zarówno jednostek, jak i całego społeczeństwa w działania na rzecz zdrowego stylu życia i regularnych badań przesiewowych.

Przeczytaj rozmowę z prof. dr hab. Jackiem Jassemem - LINK

Foto: Paweł Sudara
Źródło: gumed.edu.pl
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: ##ProfilaktykaNowotworów ##ZdrowyStylŻycia ##EdukacjaZdrowotna ##BadaniaPrzesiewowe ##Onkologia ##ZdrowiePubliczne