Choć promieniowanie słoneczne może działać korzystnie – poprawia nastrój, wspiera naturalną syntezę witaminy D oraz reguluje rytm dobowy – w połączeniu z niektórymi lekami może prowadzić do poważnych powikłań skórnych. Dzieje się tak, ponieważ niektóre substancje czynne obecne w lekach, zarówno stosowanych doustnie, jak i miejscowo (np. w maściach czy żelach), wchodzą w reakcję z promieniowaniem UV, wywołując nadmierną, często nieprzewidywalną reakcję organizmu.

Najczęściej występują dwa rodzaje reakcji: fototoksyczność i fotoalergia. Pierwsza z nich to bezpośrednie uszkodzenie komórek skóry wywołane przez aktywację leku pod wpływem słońca. Objawy są zazwyczaj szybkie, nasilone i przypominają ostre poparzenie słoneczne – skóra staje się zaczerwieniona, bolesna, może pojawić się obrzęk lub pęcherze. Drugi mechanizm, znacznie rzadszy, to fotoalergia – reakcja immunologiczna na lek zmieniony przez promienie UV. Objawy mogą pojawić się nawet po kilku dniach i przypominają wyprysk kontaktowy: z nasilonym świądem, grudkami, a nawet zmianami rozsianymi poza miejsca narażone na światło.

Tego typu reakcje nie muszą wystąpić od razu po rozpoczęciu terapii. Zdarza się, że organizm reaguje dopiero po kilku dniach ekspozycji na słońce lub przy kumulacji leku w organizmie. Nasilenie objawów zależy m.in. od rodzaju przyjmowanego leku, jego dawki, czasu stosowania, indywidualnej wrażliwości skóry, a także długości i intensywności ekspozycji na promieniowanie UV.

Na liście leków fotouczulających znajdują się m.in.: antybiotyki tetracyklinowe (np. doksycyklina), niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane przy bólach krzyża, stawów (np. ketoprofen), diuretyki tiazydowe stosowane przy niewydolności serca (np. hydrochlorotiazyd), retinoidy stosowane w leczeniu trądziku (np. izotretynoina), niektóre leki przeciwdepresyjne i neuroleptyki.

Bardzo ważna jest świadomość pacjentów, nie tylko tych stosujących leki przewlekle, ale i doraźnie – np. przeciwbólowo, przeciwtrądzikowo czy zlecone przez lekarza antybiotyki. Nawet pozornie „niewinne” preparaty dostępne bez recepty mogą zwiększać ryzyko niepożądanych reakcji na słońce. Dlatego zawsze warto przeczytać ulotkę lub zapytać swojego lekarza POZ, czy stosowany lek wymaga szczególnej ochrony przeciwsłonecznej.

Wysokie temperatury są szczególnie niebezpieczne dla osób starszych, które często przyjmują kilka leków jednocześnie – w tym moczopędne, na nadciśnienie i przeciwcukrzycowe. Połączenie takich terapii z upałem może prowadzić nie tylko do reakcji skórnych, ale i do odwodnienia oraz zaburzeń elektrolitowych, takich jak niedobór sodu czy potasu.

„U osób w podeszłym wieku każdy dzień upału powinien wiązać się z kontrolą nawodnienia – przypomina lek. Anna Osowska, ekspertka Federacji Porozumienie Zielonogórskie. – Nawet niewielkie odwodnienie może nasilać działanie leków, a w połączeniu z ekspozycją na słońce prowadzić do osłabienia, zawrotów głowy, omdleń czy ostrej niewydolności nerek. Warto pamiętać o regularnym piciu wody i uzupełnianiu elektrolitów, zwłaszcza jeśli pojawia się wzmożona potliwość lub przyjmujemy leki moczopędne”.

Pacjenci przyjmujący leki zwiększające wrażliwość na słońce powinni szczególnie dbać o ochronę przeciwsłoneczną – podkreśla lek. Anna Osowska. „Rekomenduję stosowanie kremów z filtrem SPF 50, ubrań z filtrem UV, kapeluszy i okularów przeciwsłonecznych. A przede wszystkim – unikanie słońca w godzinach 10:00–16:00” – dodaje.

W przypadku leków fotouczulających nawet krótka ekspozycja na słońce może prowadzić do silnych i bolesnych reakcji skórnych. Kremy z wysokim filtrem (SPF 50 lub wyższym) należy nakładać na wszystkie odsłonięte partie ciała co najmniej 20–30 minut przed wyjściem z domu, a następnie powtarzać aplikację co 2 godziny oraz po każdej kąpieli lub intensywnym spoceniu się. Nie można zapominać też o ochronie tzw. „niewidocznych miejsc” – uszach, karku, stopach, dłoniach czy skórze głowy. Warto również stosować balsamy z filtrem UV na usta.

Czasem pacjentom wydaje się, że przebywanie w cieniu wystarczy. Niestety, nawet tam promieniowanie UVA i UVB dociera – ostrzega ekspertka. „Dlatego nie można rezygnować z ochrony, nawet w pochmurny dzień czy pod parasolem plażowym”.

Nawet mimo zachowania wszystkich środków ostrożności mogą pojawić się objawy świadczące o reakcji fototoksycznej: zaczerwienienie, pieczenie, pęcherze lub swędzące grudki. W takich przypadkach należy natychmiast przerwać ekspozycję na słońce, zastosować chłodzące okłady, a w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem. Opiekunowie powinni reagować na pogorszenie kontaktu słownego z podopiecznym, nasilające się zaburzenia pamięci, spadek kondycji, brak apetytu, senność, bowiem te objawy mogą świadczyć o odwodnieniu seniora.

„Bezpieczeństwo latem to nie tylko filtr SPF, ale i świadomość, że słońce może ‘wchodzić w reakcję’ z lekami. Zdrowie zaczyna się od wiedzy, także tej o interakcjach ze słońcem” – przypomina lek. Anna Osowska.

Źródło: Komunikat Prasowy