Edukacja elektrofizjologiczna 2023: otwartość na najlepsze praktyki i odmienne strategie kliniczne

Opublikowane 25 maja 2023
Edukacja elektrofizjologiczna 2023: otwartość na najlepsze praktyki i odmienne strategie kliniczne

W procesie edukacji elektrofizjologicznej kluczowe jest zdobywanie i aktualizowanie wiedzy naukowej oraz stałe doskonalenie zabiegowych umiejętności praktycznych. Warto, by operatorzy cechowali się otwartością: poznawali i weryfikowali w praktyce klinicznej różne podejścia, krytycznie oceniali poszczególne teorie i strategie procedur. W nowoczesnej edukacji medycznej odchodzi się od modelu Eminence Based Medicine. Ten trend zawitał także do Polski – mówi prof. dr hab. n. med. Paweł Balsam, FESC z I Katedry i Kliniki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i podsumowuje III Warsztaty EP Fans – spotkanie dla młodych adeptów elektrofizjologii, które odbyło się 12 maja w Łodzi.

Po dwóch pierwszych edycjach warsztatów EP Fans, które były skierowane do osób rozpoczynających swoją przygodę z elektrofizjologią, gdzie mówiliśmy o anatomii serca w kontekście specyfiki diagnostyki i terapii elektrofizjologicznej oraz o specyfice interpretacji zapisów wewnątrzsercowych i podstawowych arytmiach, przyszedł czas na program dla bardziej zaawansowanych uczestników.

Bieżąca edycja warsztatów EP Fans została skierowana do osób, które rozpoczynają zabiegi ablacji arytmii złożonych, takich jak migotanie przedsionków i częstoskurcze przedsionkowe. Zabiegi z tego obszaru są trudniejsze i obarczone nieco większym ryzykiem powikłań. Jednocześnie to właśnie tych procedur wykonuje się obecnie najwięcej (migotanie przedsionków to najpowszechniej występująca arytmia) a trend jest rosnący – populacja w Polsce i, szerzej, w Europie, starzeje się, a zapadalność na migotanie przedsionków jest silnie skorelowana z wiekiem. 

Warsztaty EP Fans 2023 tradycyjnie otworzył panel poświęcony anatomii serca i otaczających go struktur, omówiony pod kątem specyfiki elektrofizjologicznej. Relacje pomiędzy lewym i prawym przedsionkiem, pomiędzy przedsionkami i aortą, przedsionkami i przełykiem, grubość ścian przedsionka w różnych jego częściach to czynniki, o których wiedza wprost wpływa na bezpieczeństwo i skuteczność zabiegu ablacji. Dr n. med. Rafał Płaksej (Lublin) na doskonale dobranych przeźroczach omówił główne obszary, w których elektrofizjolog może napotkać niespodziewane przeszkody i gdzie należy zachować szczególną ostrożność podczas wykonywania manewrów cewnikami lub wykonywania aplikacji energetycznych. 

W procesie edukacji elektrofizjologicznej istotne jest zaznajamianie się ze stale rozwijanymi innowacyjnymi technologiami stosowanymi w diagnostyce i terapii zaburzeń rytmu serca. Możliwości najnowszych modeli systemów elektroanatomicznych, cewników ablacyjnych czy programów służących do skoordynowanego, w tym zdalnego konsultowania i realizacji zabiegów są imponujące, jednak, jak podkreślał dr hab. n. med. Piotr Lodziński (Warszawa), istotne jest mądre wykorzystywanie współczesnych możliwości technologicznych. Podczas warsztatów wykładowca słusznie zaznaczał, że technologia ma być wsparciem i sprzymierzeńcem elektrofizjologa, ale nie zastąpi wiedzy i doświadczenia operatora, który może, a wręcz powinien krytycznie weryfikować na przykład pomiary urządzeń i ewentualne sugestie postępowania zabiegowego udzielane przez innowacyjne algorytmy. 

Niestandardowy wymiar formuły edukacyjnej warsztatów EP Fans był widoczny podczas poprzednich i bieżącej edycji warsztatów w zakresie interakcji pomiędzy uczestnikami a wykładowcami. Po każdym panelu pytań, ale, co ważne, także odniesień i komentarzy do zaprezentowanych treści, było zaskakująco dużo. Uczestnicy pytali o praktyczne tips&tricks w zakresie różnych zaprezentowanych technik zabiegowych. Odważnie zabierali głos także doświadczeni elektrofizjolodzy z innych ośrodków, którzy przyznawali: „Ciekawe, co pokazaliście. W naszym ośrodku robimy to trochę inaczej, mianowicie…”. Czy któreś podejście w toku dyskusji okazywało się lepsze niż inne? Absolutnie nie, a uczestnicy warsztatów mieli możliwość poznania różnych sposobów na osiągnięcie tego samego celu. To cenne podejście, ponieważ pozwala na wyrobienie sobie własnej opinii i doskonalenia technik zabiegowych w oparciu o różne wzorce ze strony doświadczonych operatorów. 

Coraz więcej ośrodków publikuje dane i wnioski z doświadczeń własnych w zakresie skuteczności i bezpieczeństwa poszczególnych metod i technik zabiegowych. Tego typu doniesienia są cenne, ponieważ pokazują nierzadko oryginalne i wartościowe (bo bezpieczne, skuteczne) chociaż niestandardowe podejście do danego zagadnienia, którego implementację warto rozważyć także w ramach własnej pracowni. W ten sposób pracują naukowo i dzielą się doświadczeniami europejskie i amerykańskie ośrodki o najwyższym stopniu referencyjności. Cieszy, że ten trend został doceniony i jest implementowany także w obszarze polskiej elektrofizjologii. 

Dr hab. n. med. Maciej Wójcik (Lublin/Biała Podlaska) zaprezentował podczas warsztatów EP Fans wyniki wieloośrodkowej pracy ERASE AF poświęconej zagadnieniu osiągania maksymalnej skuteczności zabiegów ablacji u pacjentów z przetrwałym migotaniem przedsionków. Dr Christopher Piorkowski (Niemcy) przedstawił z kolei szczegółowo metodologię tego badania. Niewątpliwą wartością tej pracy było metodyczne, celowe podejście do strategii zabiegowej i ocena ściśle określonych parametrów. Obszar terapii zabiegowej jest w oczywisty pewnego rodzaju sztuką, jednak jej opanowywanie i doskonalenie nie powinno opierać się, jak to nazywamy, na Eminence Based Medicine, to jest na medycynie opartej na odgórnie narzuconych i jedynie słusznych autorytetach. Sprawdzajmy, weryfikujemy naukowo i kliniczne najlepsze strategie – tak właśnie buduje się faktyczną wartość medyczną!

Odwagę w omówieniu powszechnie uznawanego za trudny tematu wykazał kolejny wykładowca warsztatów EP Fans, dr n. med. Bartłomiej Bińkowski (Łodź), który przyjął zaproszenie do wygłoszenia prelekcji na temat powikłań podczas zabiegów ablacji z powodu migotania przedsionków. Do wystąpienia zaprosiliśmy operatora, który ma świetne wyniki w zakresie bezpieczeństwa i skuteczności wykonywanych procedur, ale który jest jednocześnie na tyle otwarty, by wraz z nami przyznać: nie ma na świecie ośrodka, w którym odsetek powikłań procedur elektrofizjologicznych wynosi zero. To sprawia, że powikłania stają się ważnym, aktualnym tematem dyskusji o różnych strategiach pozwalających na skuteczniejszą prewencję powikłań, ale także wczesną diagnostykę i optymalne postępowanie terapeutyczne w razie ich wystąpienia. Statystyka jest nieubłagana: prędzej czy później każdy z operatorów trafi na swoje pierwsze powikłanie. Warto wówczas wiedzieć, jak działać właściwie. Taka wiedza sprawa, że pacjent z określonymi powikłaniami, szybko zdiagnozowany i optymalnie leczony, może wyjść z takiej sytuacji klinicznej bez żadnego uszczerbku. Stawka jest więc wysoka a temat bezsprzecznie istotny.

Dużym zainteresowaniem uczestników warsztatów EP Fans cieszył się wykład prof. Rolanda Tilza (Niemcy). Profesor przedstawił model zdalnego wspierania zabiegów ablacji arytmii (Medinbox). Model ten umożliwia zdalną konsultację zabiegów w trybie na żywo z operatorami znajdującymi się w dowolnym miejscu na świecie, ale także zdalny suport techniczny, umożliwiający właściwy przebieg zabiegów. Biorąc pod uwagę ograniczone zasoby kadrowe w zakresie dostępności operatorów oraz wsparcia technicznego producentów sprzętu, takie rozwiązanie jest bardzo cenne. Bardziej doświadczony operator oceniając zapisy z systemów elektrofizjologicznych, w tym także różne manewry stymulacyjne jest w stanie zasugerować młodszemu stażem koledze określoną strategię zabiegową. Zdalny suport techniczny dzięki wizji i fonii oraz wglądzie do systemów w czasie rzeczywistym pomoże z kolei rozwiązać ewentualne problemy techniczne. 

Podczas tegorocznych warsztatów EP Fans omówiono także inne tematy istotne dla początkujących i bardziej zaawansowanych operatorów elektrofizjologicznych: Nowoczesne technologie w diagnostyce AF: wykrywanie i monitorowanie po zabiegu” (prof. dr hab. n. med. Marcin Grabowski, Warszawa), „Leczenie przeciwkrzepliwe u pacjenta z migotaniem przedsionków poddawanego PVI (dr hab. n. med. Michał Marchel, Warszawa), „Wczesna kontrola rytmu serca – jakie są dane kliniczne? (EAST-AFNET 4 i STOP-AF)” (prof. dr hab. n. med. Paweł Balsam, FESC, Warszawa), „Technika wykonywania punkcji transseptalnej (dr hab. n. med. Piotr Lodziński, FESC, Warszawa), „Analiza zapisów wewnątrzsercowych podczas zabiegów PVI” (dr hab. n. med. Radosław Kiedrowicz, Szczecin), „Złożone arytmie przedsionkowe po zabiegach PVI (dr n. med. Michał Peller, Warszawa). 

Więcej informacji o inicjatywie dydaktycznej EP Fans jest dostępnych pod adresem:
http://www.epfans.com.pl/#about_us
 
źródło: komentarz eksperta - prof. dr hab. n. med. Paweł Balsam, FESC, I Katedra i Klinika Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego