W 2022 r. prawo wykonywania zawodu posiadało 158,9 tys. lekarzy i 44,3 tys. lekarzy dentystów. Podobnie jak w roku poprzednim, również w 2022 r. zaobserwowano feminizację zawodów lekarzy i lekarzy dentystów, znacznie wyraźniejszą w grupie lekarzy dentystów niż w grupie lekarzy. W 2022 r. wśród lekarzy odsetek kobiet wyniósł około 59,5%, podczas gdy w grupie lekarzy dentystów kobiety stanowiły 76,3%.

W 2022 r. utrzymały się niepokojące zjawiska w strukturze wieku lekarzy i lekarzy dentystów uprawnionych do wykonywania zawodu. Wśród lekarzy, podobnie jak w latach poprzednich, najliczniejsza była grupa osób w wieku 50-59 lat. Ich liczba wyniosła 32,1 tys., a udział w ogólnej liczbie stanowił 20,2% (20,6% w roku 2021).

Jednocześnie zaobserwowano wzrost liczby lekarzy w grupach wieku: 30-39 lat, w której liczba lekarzy wyniosła 30,8 tys. i stanowiła 19,4% ogółu lekarzy posiadających prawo wykonywania zawodu (w 2021 r. – 28,5 tys., tj. 18,3%) oraz w wieku 70-79 lat – 16,0 tys., tj. 10,1% ogółu lekarzy w 2022 r. posiadających prawo wykonywania zawodu (w 2021 r. – 14,4 tys., tj. 9,2%).

Zmniejszył się natomiast udział lekarzy w najmłodszej grupie wieku do 29 lat – 16,9 tys., w stosunku do 18,2 tys. w 2021 r. oraz w wieku 40-49 lat (22,6 tys. w 2022 r., a w 2021 r. – 23,3 tys.).

Odnotowano zróżnicowanie struktury wieku mężczyzn i kobiet lekarzy. Wśród mężczyzn dominującą grupę (około 23% w obu analizowanych latach) stanowiły osoby w wieku 50-59 lat, podczas gdy wśród kobiet dominowały osoby w wieku 30-39 lat (około 20% w obu analizowanych latach).

W grupie lekarzy dentystów zmiany te przebiegały nieco inaczej. W przedstawionych trzech ostatnich latach (2020–2022) najwięcej było osób w wieku 30-39 lat i analogicznie, jak w przypadku lekarzy – 50-59 lat. Udział trzydziestolatków w ogólnej liczbie lekarzy wyniósł w 2022 r. 21% i był o 0,3 p. proc. większy niż w 2021 r. W stosunku do roku poprzedniego, w 2022 r. o 0,4 p. proc. zwiększył się udział osób w wieku 50-59 lat i wyniósł 20,8%. Natomiast udział osób najmłodszych – w wieku do 29 lat wyniósł w 2022 r. 10,3%, tj. 4,6 tys. osób (spadek o 0,6 tys. osób w stosunku do 2021 r.).

Odnotowano zróżnicowanie struktury wieku mężczyzn i kobiet lekarzy dentystów: wśród mężczyzn dominującą grupę (około 25% w obu analizowanych latach) stanowiły osoby w wieku 30-39 lat, podczas gdy wśród kobiet dominowały osoby w wieku 50-59 lat (około 21% w obu analizowanych latach).

W 2022 r. liczba lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjentem wyniosła 131,4 tys. a lekarzy dentystów – 34,9 tys.

Najwięcej lekarzy pracowało bezpośrednio z pacjentem w 2 największych województwach: mazowieckim – 23,7 tys. i śląskim 15,9 tys. a najmniej w najmniejszych województwach: lubuskim i opolskim (po 2,3 tys.). Lepszą zatem miarą dostępności lekarza jest ich liczba przypadająca na określoną liczbę mieszkańców.

W odniesieniu do liczby mieszkańców w 2022 r. na pierwszym miejscu uplasowały się województwa: mazowieckie i łódzkie (odpowiednio 43,1 oraz 41,1 lekarzy w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców). Najmniejsza liczba lekarzy w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2022 r. wystąpiła w województwach: lubuskim (23,8) i opolskim (24,8), które należą do grupy mniejszych województw, z relatywnie małą liczbą mieszkańców w miastach stanowiących siedziby władz wojewódzkich, oraz warmińsko-mazurskim (25,7) i podkarpackim (27,5). Średnia dla Polski wyniosła 35 lekarzy na 10 tys. mieszkańców.

Wśród lekarzy dentystów najwięcej osób pracowało bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. w województwach: mazowieckim (6,0 tys.) i śląskim (3,8 tys.), a najmniej w województwach: opolskim i lubuskim (po 0,7 tys.).

W odniesieniu do liczby mieszkańców – najwięcej lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem wystąpiło w 2022 r. w województwach: łódzkim (11,1 lekarzy dentystów na 10 tys. mieszkańców), a następnie: mazowieckim (10,8) i podlaskim (10,7), a najmniej w województwach: kujawsko-pomorskim (6,2) i warmińsko-mazurskim (6,7). Średnia dla Polski wyniosła 9 lekarzy dentystów na 10 tys. mieszkańców.

W grupie lekarzy uprawnionych do wykonywania zawodu liczba lekarzy specjalistów wyniosła w 2022 r. 102,9 tys., co stanowiło 64,7% ogólnej liczby lekarzy (w 2021 r. – 101,4 tys., czyli 65,2% ogólnej liczby lekarzy), natomiast wśród lekarzy dentystów liczba specjalistów wyniosła w 2022 r. 8,6 tys. (19,4%), analogicznie jak w roku poprzednim.

Wśród lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. było 87,8 tys. specjalistów (66,6%), rok wcześniej – 87,3 tys., podczas gdy w grupie lekarzy dentystów liczba specjalistów wyniosła 6,4 tys. (18,2%) i była o 0,1 tys. wyższa niż w roku poprzednim (6,3 tys.).

W latach 2021-2022 najwięcej lekarzy (przeszło 18 tys. w każdym z przedstawionych lat) posiadało specjalizację w dziedzinie chorób wewnętrznych. Na drugim miejscu znalazła się medycyna rodzinna (10,6 tys. w 2022 r. i 10,1 tys. rok wcześniej), a na kolejnym – pediatria (przeszło 7 tys. w obu analizowanych latach).

W grupie lekarzy dentystów uprawnionych do wykonywania zawodu liczba lekarzy specjalistów wyniosła w 2022 r. 8,6 tys. (19,4%), analogicznie jak w roku poprzednim.

Wśród lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. było 6,4 tys. specjalistów (18,2%) i było to 0,1 tys. więcej niż w roku poprzednim (6,3 tys.).

Analogicznie jak w grupie osób posiadających prawo wykonywania zawodu zaobserwowano feminizację zawodów lekarzy i lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem, wyraźniejszą wśród lekarzy dentystów (74,0% kobiet w 2022 r., o 0,1 p. proc. więcej w poprzednim roku) niż wśród lekarzy, gdzie kobiety stanowiły powyżej 58,0% w obydwóch latach.

Wśród lekarzy mężczyzn pracujących bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. najliczniejszą grupę (24,4%) stanowiły osoby w wieku 50-59 lat (rok wcześniej – około 25,1%). W przypadku lekarzy kobiet w 2022 r. najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku 30-39 lat (23,8% – o 1,3 p. proc. więcej niż w 2021 r.). Drugą w kolejności liczną grupą wśród kobiet lekarzy były osoby w wieku 50-59 lat (20,6% w 2022 r., o 0,7 p. proc. mniej niż w poprzednim roku).

Wśród lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. najwięcej osób należało do grupy wieku 30-39 lat (24,8%, rok wcześniej – 24,4%) i była to grupa najliczniejsza także wśród mężczyzn (27,2%, a w poprzednim roku – 27,3%). Wśród kobiet najliczniejszą grupą w tym zawodzie medycznym były osoby w wieku 50-59 lat, które stanowiły 24,9% w 2022 r. w obu analizowanych latach.

Średni wiek lekarza pracującego bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. wyniósł ok. 49 lat, o rok więcej niż w 2021 r., przy czym wśród kobiet był on nieco niższy niż wśród mężczyzn (odpowiednio 48 i 50 lat).

Średni wiek lekarza dentysty pracującego bezpośrednio z pacjentem w 2022 r. wynosił 46 lat i pozostał na zbliżonym poziomie jak w latach poprzednich (45 lat). W 2022 r. w tej grupie zawodów medycznych średni wiek kobiet (powyżej 47 lat) był nieco wyższy niż wiek mężczyzn (45 lat) i również pozostał na zbliżonym poziomie w porównaniu z rokiem poprzednim.

Wyjaśnienia metodyczne

W odniesieniu do czterech zawodów medycznych: lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych zastosowano wyniki analizy źródeł administracyjnych, w tym głównie rejestrów. Prezentowane dane odnoszą się do stanu na dzień 31 grudnia 2022 r., z wyjątkiem danych o absolwentach kierunków medycznych, gdzie wykorzystane zostały dane za rok akademicki 2021/2022.
Dane na temat kadry medycznej pochodzą z Ministerstwa Zdrowia (w tym dane z Ministerstwa Obrony Narodowej), Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz GUS. Dane o kadrze pracującej bezpośrednio z pacjentem dotyczą osób pracujących w placówkach opieki zdrowotnej a także w żłobkach, klubach dziecięcych i domach pomocy społecznej, gdzie świadczona praca uznawana jest jako wykonywanie zawodu medycznego, bez względu na formę zatrudnienia (samozatrudnienie, umowa o pracę, umowa cywilno-prawna). Każdy pracownik jest liczony tylko raz, w głównym miejscu pracy.

Ze względu na niepełną realizację obowiązku statystycznego przez podmioty lecznicze, szczególnie praktyki zawodowe, dane dotyczące osób pracujących z pacjentem mogą być niższe niż stan faktyczny. Dlatego, w wyniku przeprowadzonych prac metodologicznych, dane dotyczące lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych za lata 2020, 2021 i 2022 zostały oszacowane w oparciu wyłącznie o źródła administracyjne, w tym rejestry. Dane te są nieporównywalne z danymi publikowanymi wcześniej.

W pracach nad algorytmem, służącym do oszacowania liczby lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych wykorzystano następujące źródła administracyjne:

• Wykaz ZUS płatników składek (ZUS),
• Rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą (MZ),
• Rejestry praktyk lekarskich (MZ),
• Wykaz podmiotów, z którymi NFZ podpisał umowę na świadczenie usług medycznych (NFZ),
• Centralny Rejestr Pielęgniarek i Położnych (NIPiP),
• Centralny Rejestr Lekarzy i Lekarzy Dentystów (NIL).

W pracach wykorzystano także zbiory opracowane w GUS na potrzeby innych badań statystycznych, np. zbiór BJS (Baza Jednostek Statystycznych), co pozwoliło na uniknięcie powielania części prac.

Źródło informacji: