Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn. Puryny to związki chemiczne występujące w produktach spożywczych bogatych w białko, szczególnie w mięsie, wywarach mięsnych i podrobach. Puryny znajdują się w wielu produktach, które spożywamy, dlatego całkowite wyeliminowanie ich z dziennego jadłospisu jest praktycznie niemożliwe. Nie jest też konieczne - w dopuszczalnej ilości puryny nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, bo pod postacią kwasu moczowego zostają wydalone z organizmu. Problem pojawia się, kiedy zostaje zachwiana równowaga pomiędzy ilością wytwarzanego i wydalanego kwasu moczowego. Stan, w którym w organizmie występuje nadmiar kwasu moczowego w wyniku zaburzonego metabolizmu spożywanych puryn, to hiperurykemia. Hiperurykemia jest ściśle związana z wieloma chorobami cywilizacyjnymi, m.in. chorobami serca czy cukrzycą. Jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym - w Polsce problem ten może dotyczyć nawet około 10 mln pacjentów. Mimo to, wciąż wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że podwyższone stężenie kwasu moczowego może mieć poważne konsekwencje zdrowotne i może dotyczyć każdego - nawet osób młodych.

Hiperurykemia przede wszystkim kojarzy się z dną moczanową, inaczej podagrą. Obecnie jednak wiadomo, że wysoki poziom kwasu moczowego może być również markerem wielu zaburzeń sercowo-naczyniowych, a dna moczanowa to objaw jego nadmiaru. Wysokie stężenie kwasu moczowego jest bezpośrednio związane z większym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczynio¬wych, a także z niekorzystnym ich przebiegiem i gorszym rokowaniem. Kluczem do walki z hiperurykemią jest regularne badanie poziomu kwasu moczowego, przynajmniej raz w roku, i dostosowanie leczenia do aktualnych wartości. Od 1 lipca, w ramach rządowego programu „Profilaktyka 40+”, będzie można wykonać badania profilaktyczne w ramach bezpłatnego pakietu, w tym również badanie stężenia kwasu moczowego. Co ważne, każdy, kto skończył 40. rok życia, będzie mógł wykonać badanie bez skierowania, bo e-skierowanie widoczne będzie w systemie.
Drugim narzędziem do przeciwdziałania skutkom hiperurykemii jest odpowiednia dieta.

Dieta niskopurynowa i niskorfuktozowa - co to znaczy?

Dieta w hiperurykemii pełni funkcję zarówno profilaktyczną, jak i terapeutyczną. W przypadku gdy poziom kwasu moczowego jest nieznacznie podwyższony, zmiana diety zgodnie z zaleceniami postępowania w hiperurykemii niekiedy wystarczy, by właściwie kontrolować schorzenie. Zatem - co można jeść, a co znajduje się na czarnej liście?


- W hiperurykemii należy stosować dietę niskopurynową, czyli unikać produktów bogatych w puryny, mięso ograniczyć do 50g dziennie, wykluczyć podroby, galarety mięsne, owoce morza, i niskofruktozową, wykluczyć więc słodycze, wysokofruktozowe owoce, soki owocowe, słodkie napoje. Bezwzględnie należy wyeliminować alkohol, szczególnie groźne jest piwo. Jadłospis należy opierać głównie na warzywach, niskotłuszczowych produktach mlecznych, produktach zbożowych i jajach - wylicza Martyna Pietraniuk, dietetyczka udzielająca bezpłatnych porad online w ramach kampanii edukacyjnej Obniżamy Kwas Moczowy. - Sezon letni, a wraz z nim powszechne grillowanie, nie sprzyjają przestrzeganiu zaleceń co do diety osób z hiperurykemią. Warto zastanowić się nad alternatywą do dań z grilla - tak, by było i smacznie, i zdrowo.

Latem chętnie sięgamy po sezonowe owoce i warzywa - czy są wskazane w diecie osób z hiperurykemią? Okazuje się, że jak najbardziej, ale z umiarem. - Owoce, w które obfituje pora letnia, jak truskawki, jagody, są dozwolone w jadłospisie osób z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego, jednak należy zwracać uwagę na porcje i nie przekraczać 100-150 g dziennie. Większość cytrusów i owoców bogatych w witaminę C, jak owoc dzikiej róży, również jest dozwolona, bo witamina C ma właściwości obniżające poziom kwasu moczowego. Jeśli chodzi o warzywa, to w diecie osób z hiperurykemią mogą znaleźć się na przykład: ogórek, cukinia, rzodkiewka, roszponka – tłumaczy Pietraniuk.

Należy jednak pamiętać, że nawet najbardziej restrykcyjna dieta może obniżyć poziom kwasu moczowego maksymalnie o 10-15 proc. Dlatego, by uniknąć powikłań hiperurykemii, u osób, u których stężenie kwasu moczowego przekracza 5 mg/dl, bardzo często niezbędne staje się wdrożenie leczenia farmakologicznego.

Kiedy kwas moczowy zagraża sercu

Hiperurykemia to podstępna choroba. Pacjent z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego może nie odczuwać z tego powodu żadnych dolegliwości. Często hiperurykemia jest rozpoznawana dopiero, gdy chory trafia do szpitala z powikłaniami, czyli np. zawałem, udarem mózgu, ciężkim nadciśnieniem tętniczym czy zaawansowaną cukrzycą. „Wczesna wiedza o przekroczeniu norm stężenia kwasu moczowego pozwala na szybką reakcję i wdrożenie odpowiednich działań, zanim choroba bezobjawowo rozwinie się do zaawansowanego stadium. Ten, kto nigdy wcześniej nie badał stężenia kwasu moczowego, powinien to zrobić najpóźniej około 40 rż. Osoby będące w grupie ryzyka, których bliscy krewni chorowali na choroby układu sercowo-naczyniowego, powinny zacząć badać się wcześniej, w wieku 30 lat - podkreśla dr hab. n. med. Marcin Barylski, adiunkt w Klinice Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

- Hiperurykemia sprzyja powstawaniu zmian miażdżycowych i powoduje przewlekły stan zapalny oraz uszkodzenie naczyń, tym samym zwiększając ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca. Najgroźniejszymi powikłaniami hiperurykemii i w konsekwencji chorób układu krążenia są m.in. zawał serca, udar mózgu czy zaostrzenie niewydolności serca”.

Hiperurykemia wymaga od chorego, który chce się ustrzec przed powikłaniami ze strony układu krążenia i ograniczyć ryzyko rozwoju dny moczanowej czy cukrzycy, dużej mobilizacji. Regularne badania poziomu kwasu moczowego w połączeniu z właściwą dietą i leczeniem pod nadzorem lekarza pozwalają kontrolować chorobę. Restrykcje żywieniowe w diecie osób z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego nie muszą jednak wykluczać przyjemności z jedzenia i przygotowywania potraw. Mając wiedzę, jakie produkty są w hiperurykemii wskazane, a których należy unikać, można dowolnie komponować pełnowartościowe posiłki. Udowodnił to Jan Paszkowski - uczestnik I edycji programu Masterchef w Polsce. Jego propozycje letniego menu dla osób z hiperurykemią znajdują się w linkach poniżej. Smacznego!

„Bo jak nie grill, to co? Pełnoziarnista bomba witaminowa: Grzanki z twarożkiem, jajkiem i awokado”

„Bo jak nie grill, to co? Lato na talerzu: Kolorowa sałatka z pomidorami, cytrusami i białym serem”

„Bo jak nie grill, to co? Makaronowy zawrót głowy: Sałatka z makaronem, pieczoną papryką i roszponką”

Więcej informacji:
www.facebook.com/obnizamykwasmoczowy

Źródło: Enees