Choroby otępienne w centrum uwagi polityki zdrowotnej

Opublikowane 24 czerwca 2025

Ministerstwo Zdrowia uruchomiło właśnie konsultacje publiczne projektu Krajowego Programu Działań wobec Chorób Otępiennych na lata 2025–2030, który ma szansę stać się pierwszym w Polsce dokumentem systemowo odpowiadającym na potrzeby tej rosnącej grupy pacjentów i ich opiekunów. Uwagi do projektu można zgłaszać do 23 lipca br.

W Polsce na choroby otępienne cierpi już ponad pół miliona osób. W ciągu najbliższych 25 lat liczba ta może się niemal potroić – i to nie tylko z powodu starzenia się społeczeństwa, ale także dzięki lepszej diagnozie i wydłużającej się długości życia. Otępienie – najczęściej w przebiegu choroby Alzheimera – staje się jednym z największych wyzwań zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych XXI wieku. Równocześnie nadal pozostaje tematem tabu, a osoby dotknięte chorobą i ich bliscy często pozostawieni są sami sobie.

Statystyki są alarmujące. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia z 2022 roku, ponad 350 tys. osób w Polsce miało zdiagnozowaną chorobę Alzheimera lub schorzenia pokrewne, a tylko w tym jednym roku odnotowano ponad 107 tys. nowych przypadków. Dodatkowo, dane z projektu PolSenior2 pokazują, że objawy otępienia występują u co szóstej osoby powyżej 60. roku życia. Największe ryzyko dotyczy kobiet i osób najstarszych – w grupie 90+ dotyczy to już ponad połowy populacji.

Wbrew stereotypom, otępienie nie dotyka wyłącznie seniorów. Diagnozowane są też osoby młodsze, aktywne zawodowo, często długo ukrywające objawy przed otoczeniem z powodu wstydu, lęku lub braku wiedzy.

– Pomimo rosnącej skali problemu, osoby z otępieniem wciąż spotykają się z niezrozumieniem, a nawet społeczną izolacją – podkreślono w uzasadnieniu do projektu uchwały Rady Ministrów. – Wiele osób rezygnuje z diagnozy w obawie przed stygmatyzacją, a pierwsze objawy często są bagatelizowane jako „zwykłe roztargnienie” czy „starcza skleroza”.

Dokument potrzebny od lat

Na potrzebę stworzenia takiego programu od dawna wskazywali eksperci, organizacje pacjenckie, opiekunowie oraz Najwyższa Izba Kontroli. Polska – w przeciwieństwie do wielu krajów UE – nie miała dotąd publicznej polityki dotyczącej chorób otępiennych. Tymczasem WHO już w 2017 roku zaleciła wszystkim krajom członkowskim opracowanie strategii odpowiedzi na demencję do 2025 roku.

Teraz Polska może dołączyć do grona państw, które nie tylko dostrzegły wagę problemu, ale też przygotowały konkretne plany działania.

Projekt Krajowego Programu Działań wobec Chorób Otępiennych opiera się na siedmiu filarach:

Podnoszenie świadomości społecznej – walka ze stygmatyzacją i edukacja społeczeństwa;
Zmniejszanie ryzyka zachorowania – promocja aktywności fizycznej i intelektualnej, działania profilaktyczne;
Wsparcie wczesnej diagnostyki – wdrażanie narzędzi zwiększających wykrywalność otępienia;
Leczenie, opieka i wsparcie dla chorych – rozwój opieki dziennej i domowej, ochrona praw pacjentów;
Wsparcie dla opiekunów – m.in. wprowadzenie opieki wytchnieniowej i szkoleń dla opiekunów nieformalnych;
Budowanie systemów gromadzenia danych – lepsze monitorowanie zjawiska w skali kraju;
Badania naukowe i innowacje – rozwój terapii i technologii wspierających osoby z demencją.

To dokument kompleksowy, uwzględniający zarówno aspekt medyczny, jak i społeczny, a także konieczność współpracy między Ministerstwem Zdrowia a resortami rodziny, edukacji, cyfryzacji, samorządami i organizacjami społecznymi.

„To już się dzieje, ale w rozproszeniu”

Jak podkreśla Ministerstwo Zdrowia, wiele działań już dziś jest podejmowanych – zarówno lokalnie, jak i przez NGO – ale brakuje im wspólnego mianownika, koordynacji i systemowego wsparcia. Krajowy Program ma to zmienić.

Jego celem nie jest tworzenie od zera całego systemu, ale uporządkowanie i rozwinięcie już istniejących działań, wypracowanie standardów, wzmocnienie międzysektorowej współpracy i lepsze wykorzystanie dostępnych środków finansowych.

– Do udziału w konsultacjach zapraszamy wszystkie osoby zainteresowane: pacjentów, bliskich, organizacje społeczne, naukowców, lekarzy, samorządy i instytucje systemu ochrony zdrowia – apeluje resort zdrowia.

Uwagi można przesyłać do 23 lipca 2025 r. poprzez ePUAP, system e-Doręczeń lub e-mail: dep-rz@mz.gov.pl. Formularz konsultacyjny oraz projekt programu są dostępne na stronie Ministerstwa Zdrowia.

Źródło: MZ

Autor: Redakcja MedicalPress