W 2060 roku Polska będzie jednym z najstarszych krajów w Europie – nie jest na to przygotowana. Sytuacja opieki długoterminowej jest trudna i wymaga konstruktywnego podejścia do wprowadzenia zmian – podkreśla Anna Kaptacz, prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Opieki Paliatywnej.

Prezes NFZ Filip Nowak podpisał zarządzenie, które znosi limity finansowania w leczeniu pacjentów w hospicjach stacjonarnych, oddziałach medycyny paliatywnej, hospicjach domowych i poradniach medycyny paliatywnej. W połączeniu z nielimitowym już finansowaniem świadczeń dla dzieci i młodzieży, w praktyce oznacza to, że NFZ zapłaci za każdego pacjenta, który jest objęty publiczną opieką paliatywną i hospicyjną.

Mniej niż 20% umierających w Polsce otrzymuje opiekę paliatywną[1]. Nowotwory, choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego, covid-19 czy cukrzyca – to tylko niektóre przyczyny śmierci wielu Polaków, których rocznie umiera około pół miliona. Doświadczają fizycznego cierpienia, którego przeżywać częstokroć by nie musieli – gdyby temat leczenia bólu w terminalnej fazie choroby był priorytetem. Czy odchodzenie w Polsce musi boleć?

Starzenie się społeczeństwa oraz ogromny postęp medycyny spowodował znaczne wydłużenie się życia. Choroby dotąd nieuleczalne w wielu przypadkach stają się przewlekłe. Między innymi dlatego z roku na rok rośnie populacja chorych wymagających leczenia paliatywnego. Jednakże warto zaznaczyć, że zapotrzebowanie na tę formę opieki w Polsce nadal nie jest zaspokojone w stopniu wystarczającym. Aktualne problemy opieki paliatywnej są przedmiotem corocznej konferencji Forum Medycyny Paliatywnej, pod kierownictwem naukowym prof. Aleksandry Ciałkowskiej-Rysz i dr hab. Tomasza Dzierżanowskiego.

W dniu 17. listopada 2022 roku  odbyła się oficjalna inauguracja wyszukiwarki - opiekapaliatywna.info. Głównym celem  projektu jest poprawa dostępu do informacji dla lekarzy medycyny rodzinnej i pacjentów oraz ich bliskich, co ma przełożyć się na skuteczniejszą komunikację i lepszą jakość opieki nad pacjentami. Celem jest także wzrost świadomości czym jest opieka paliatywna i jakie je formy są dostępne i refundowane w Polsce. 

Miejsc w hospicjach brakuje, a opieka paliatywna w Polsce boryka się z poważnymi problemami, np. z niskimi wycenami takich usług przez NFZ. Utrudniony dostęp do takich świadczeń mają szczególnie mieszkańcy wsi, a także – jak wskazał w raporcie NIK – mieszkańcy województw mazowieckiego, lubelskiego i podlaskiego. Właśnie na Podlasiu Fundacja Hospicjum Proroka Eliasza kończy budowę hospicjum, które powstało głównie dzięki środkom darczyńców. Połowę środków niezbędnych do ukończenia budowy przekazała Fundacja Biedronki, której jednym z głównych zadań jest pomoc osobom starszym. Hospicjum lada moment przyjmie pierwszych pacjentów.

Ludziom starszym, ludziom nieuleczalnie chorym, ludziom żegnającym się ze światem należy się godna opieka. Taką rolę powinny pełnić hospicja dbające o godne, pełne empatii, miłości i szacunku życie do końca. Tymczasem dostępność opieki hospicyjnej jest niewystarczająca. Świadczenia wymagają zmian, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Dodatkowym problemem jest dynamicznie starzejące się społeczeństwo. Należy podjąć działania systemowe i zlikwidować problemy z jakimi borykają się pacjenci w dostępie do opieki hospicyjnej i paliatywnej – apeluje RPO i przedstawia rekomendacje.

Opieka paliatywna w Polsce, mimo że należy do najlepiej rozwiniętych na świecie, nadal nie zabezpiecza zapotrzebowania na tę formę opieki medycznej i konieczne są dalsze działania w celu zwiększenia jej dostępności. W Polsce w 2019 roku funkcjonowało: 488 hospicjów domowych dla dorosłych, 71 hospicjów domowych dla dzieci, 191 jednostek stacjonarnych (oddziały medycyny paliatywnej i hospicja stacjonarne) oraz 155 poradni medycyny paliatywnej. W jednostkach tych zatrudnionych było >2,5 tys. lekarzy oraz>6 tys. pielęgniarek. W 2019 roku ze świadczeń z opieki paliatywnej skorzystało; 62,6 tys. pacjentów – opieka domowa, 36,5 tys. pacjentów – opieka stacjonarna. Niestety w Polsce nadal wielu pacjentów umiera w trakcie oczekiwania na objęcie opieką paliatywną, co nie powinno mieć miejsca.

Dom jest najbardziej naturalnym miejscem dla chorych. Dlatego, to właśnie tam powinniśmy obejmować opieką osoby przewlekle chore, o ile oczywiście jest to możliwe. Z tego samego powodu dobrze sprawdzają się również hospicja domowe, zwłaszcza teraz, w czasie pandemii, która sprawia, że wracamy do naszych korzeni – mówi prof. Wojciech Leppert, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny paliatywnej z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

W medycynie paliatywnej pilnie potrzeba nowej wyceny świadczeń, uporządkowania kryteriów kwalifikacji i odczarowania wizerunku tej dziedziny medycyny. Istotnym wyzwaniem jest odpowiedni tryb kształcenia kadr. Opieka paliatywna jest opieką specjalistyczną, nie pozwólmy, by stawała się opieką „jakąś” – mówią eksperci Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej.