Szczepienia przeciw HPV – pierwszy rok programu w szkołach i wyzwania na przyszłość
Opublikowane 25 września 2025
Zakażenia wirusem HPV są jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowia publicznego w Polsce. To wirus odpowiedzialny nie tylko za raka szyjki macicy, lecz także za nowotwory gardła, krtani czy odbytu, a także za szereg innych poważnych schorzeń. Od lat eksperci podkreślali, że jedyną realną szansą na ograniczenie skali tego problemu jest powszechne, bezpłatne szczepienie dzieci i młodzieży. W 2023 roku uruchomiono wreszcie narodowy program szczepień, który od września 2024 roku objął szkoły. Po pierwszym roku działania można dokonać pierwszych podsumowań, a także wskazać wyzwania, które stoją przed systemem, jeśli celem ma być realne zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów związanych z HPV.
Z danych przedstawionych podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Wirusowi HPV wynika, że do września 2025 roku zaszczepiono 722 tysiące dzieci z roczników 2006–2016. Oznacza to, że średni odsetek wyszczepienia w całej Polsce wyniósł 15,26 procent. Dane szczegółowe pokazują jednak znaczące zróżnicowanie w poszczególnych rocznikach. Najwyższe wskaźniki zanotowano w roczniku 2011, gdzie odsetek zaszczepionych przekroczył 33 procent, oraz w roczniku 2010, gdzie szczepienie przyjęło 29 procent dzieci. Z kolei najmłodszy objęty programem rocznik 2016 miał wskaźnik zaledwie 1,48 procent, co wynika przede wszystkim z krótkiego okresu dostępności szczepień dla tej grupy.
Analiza danych w ujęciu terytorialnym pokazuje jeszcze wyraźniej, że program w praktyce rozwija się nierównomiernie. Najwyższe wskaźniki wyszczepienia osiągnięto w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie średni odsetek dla wszystkich roczników wyniósł 18,51 procent, oraz w województwie pomorskim – 18,20 procent. Blisko tego poziomu znalazły się także Śląsk i Wielkopolska, z wynikami odpowiednio 18,02 i 15,82 procent. Na drugim biegunie znalazło się Podkarpacie, gdzie odsetek zaszczepionych wyniósł zaledwie 9,46 procent, a także Lubelszczyzna – 10,96 procent. Dane te wskazują, że problemem nie jest wyłącznie poziom świadomości rodziców i młodzieży, lecz także organizacja i dostępność programu na poziomie lokalnym.
Program jest ogromnym krokiem w stronę realnej profilaktyki nowotworowej, ale wymaga konsekwentnych działań, aby nie zatrzymał się na obecnym poziomie. Jak podkreślono podczas obrad: „Z podsumowania tego pierwszego roku, bym powiedziała, jesteśmy dosyć zadowoleni, bo ten pierwszy rok pokazuje, że możemy mówić o pewnym sukcesie organizacyjnym i finansowym na pewno, ale również o wyraźnym sygnale społecznym, że coraz więcej rodziców decyduje się na szczepienie swoich dzieci. I zdajemy sobie sprawę, że ten próg 18–20% zaszczepionych w roczniku to dopiero początek”.
W dyskusji zwracano uwagę, że tak niskie wskaźniki wyszczepienia nie mogą satysfakcjonować, jeśli Polska chce nawiązać do standardów krajów zachodnich, gdzie odsetek objętych szczepieniem dziewcząt i chłopców przekracza 70, a nawet 80 procent. Brak wyrównania tych różnic będzie skutkował narastaniem nierówności zdrowotnych, a w praktyce – większą liczbą zachorowań i zgonów w regionach, gdzie szczepienia nie zostały odpowiednio przeprowadzone.
Eksperci wskazywali także na wyzwania logistyczne i społeczne. Z jednej strony ogromną barierą jest brak wystarczającej liczby kampanii edukacyjnych skierowanych do rodziców. Z badań opinii wynika, że część dorosłych wciąż nie ma świadomości, że HPV to nie tylko problem kobiet, a szczepienia obejmują zarówno dziewczęta, jak i chłopców. „Musimy cały czas wszyscy skupiać się na upowszechnianiu wiedzy, że to nie tylko rak szyjki macicy, ale także choroby, na które po prostu mogą zachorować chłopcy” – podkreśliła Paulina Piechna-Więckiewicz, przedstawicielka Ministerstwa Edukacji.
Z drugiej strony zwracano uwagę, że same szkoły nie zawsze są przygotowane organizacyjnie, aby szczepienia przeprowadzać sprawnie i bez dodatkowych trudności. Kwestie finansowe również odgrywają istotną rolę. Choć szczepienia są bezpłatne, to część samorządów wskazywała, że konieczne jest wsparcie organizacyjne, a w niektórych przypadkach dodatkowe nakłady, aby zapewnić odpowiednią liczbę punktów szczepień i kadrę medyczną. Wskazywano także, że program wymaga stabilnego finansowania w kolejnych latach, aby nie powtórzył się scenariusz z innych dziedzin zdrowia publicznego, gdzie dobre inicjatywy kończyły się po krótkim okresie pilotażu.
Podczas posiedzenia pojawiły się także głosy ze strony środowisk pacjenckich - „Każdy z nas ma w rodzinie kogoś, kto chorował, choruje lub prawdopodobnie zachoruje na nowotwór. I najczęściej to, o czym wtedy myślimy, to to, że oddalibyśmy wszystko za cudowny lek albo za szczepienie, które będzie temu zapobiegać. No a właśnie o takich szczepieniach mówimy”
Po roku działania programu szczepień w szkołach widać wyraźnie, że sukces nie jest jeszcze przesądzony. Pierwsze dane pokazują, że możliwe jest szybkie zwiększenie odsetka zaszczepionych, czego dowodem są niektóre roczniki, gdzie wyniki przekroczyły 30 procent. Równocześnie jednak różnice terytorialne i zbyt niski średni wskaźnik dla całego kraju dowodzą, że bez intensywnej kampanii informacyjnej i lepszej koordynacji działań program nie osiągnie swojego potencjału. To od decyzji polityków, lekarzy, dyrektorów szkół i samorządowców zależy, czy w kolejnych latach Polska zbliży się do poziomu krajów, które dzięki szczepieniom praktycznie wyeliminowały problem nowotworów szyjki macicy i znacznie ograniczyły inne choroby związane z wirusem HPV.
Artykuł powstał na bazie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Wirusowi HPV i Chorobom z nim Powiązanym z 24 września 2025 roku. Cytowane wypowiedzi pochodzą z zapisu wideo tego posiedzenia.
Raport o szczepieniach przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV):
Analiza danych w ujęciu terytorialnym pokazuje jeszcze wyraźniej, że program w praktyce rozwija się nierównomiernie. Najwyższe wskaźniki wyszczepienia osiągnięto w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie średni odsetek dla wszystkich roczników wyniósł 18,51 procent, oraz w województwie pomorskim – 18,20 procent. Blisko tego poziomu znalazły się także Śląsk i Wielkopolska, z wynikami odpowiednio 18,02 i 15,82 procent. Na drugim biegunie znalazło się Podkarpacie, gdzie odsetek zaszczepionych wyniósł zaledwie 9,46 procent, a także Lubelszczyzna – 10,96 procent. Dane te wskazują, że problemem nie jest wyłącznie poziom świadomości rodziców i młodzieży, lecz także organizacja i dostępność programu na poziomie lokalnym.
Program jest ogromnym krokiem w stronę realnej profilaktyki nowotworowej, ale wymaga konsekwentnych działań, aby nie zatrzymał się na obecnym poziomie. Jak podkreślono podczas obrad: „Z podsumowania tego pierwszego roku, bym powiedziała, jesteśmy dosyć zadowoleni, bo ten pierwszy rok pokazuje, że możemy mówić o pewnym sukcesie organizacyjnym i finansowym na pewno, ale również o wyraźnym sygnale społecznym, że coraz więcej rodziców decyduje się na szczepienie swoich dzieci. I zdajemy sobie sprawę, że ten próg 18–20% zaszczepionych w roczniku to dopiero początek”.
W dyskusji zwracano uwagę, że tak niskie wskaźniki wyszczepienia nie mogą satysfakcjonować, jeśli Polska chce nawiązać do standardów krajów zachodnich, gdzie odsetek objętych szczepieniem dziewcząt i chłopców przekracza 70, a nawet 80 procent. Brak wyrównania tych różnic będzie skutkował narastaniem nierówności zdrowotnych, a w praktyce – większą liczbą zachorowań i zgonów w regionach, gdzie szczepienia nie zostały odpowiednio przeprowadzone.
Eksperci wskazywali także na wyzwania logistyczne i społeczne. Z jednej strony ogromną barierą jest brak wystarczającej liczby kampanii edukacyjnych skierowanych do rodziców. Z badań opinii wynika, że część dorosłych wciąż nie ma świadomości, że HPV to nie tylko problem kobiet, a szczepienia obejmują zarówno dziewczęta, jak i chłopców. „Musimy cały czas wszyscy skupiać się na upowszechnianiu wiedzy, że to nie tylko rak szyjki macicy, ale także choroby, na które po prostu mogą zachorować chłopcy” – podkreśliła Paulina Piechna-Więckiewicz, przedstawicielka Ministerstwa Edukacji.
Z drugiej strony zwracano uwagę, że same szkoły nie zawsze są przygotowane organizacyjnie, aby szczepienia przeprowadzać sprawnie i bez dodatkowych trudności. Kwestie finansowe również odgrywają istotną rolę. Choć szczepienia są bezpłatne, to część samorządów wskazywała, że konieczne jest wsparcie organizacyjne, a w niektórych przypadkach dodatkowe nakłady, aby zapewnić odpowiednią liczbę punktów szczepień i kadrę medyczną. Wskazywano także, że program wymaga stabilnego finansowania w kolejnych latach, aby nie powtórzył się scenariusz z innych dziedzin zdrowia publicznego, gdzie dobre inicjatywy kończyły się po krótkim okresie pilotażu.
Podczas posiedzenia pojawiły się także głosy ze strony środowisk pacjenckich - „Każdy z nas ma w rodzinie kogoś, kto chorował, choruje lub prawdopodobnie zachoruje na nowotwór. I najczęściej to, o czym wtedy myślimy, to to, że oddalibyśmy wszystko za cudowny lek albo za szczepienie, które będzie temu zapobiegać. No a właśnie o takich szczepieniach mówimy”
Po roku działania programu szczepień w szkołach widać wyraźnie, że sukces nie jest jeszcze przesądzony. Pierwsze dane pokazują, że możliwe jest szybkie zwiększenie odsetka zaszczepionych, czego dowodem są niektóre roczniki, gdzie wyniki przekroczyły 30 procent. Równocześnie jednak różnice terytorialne i zbyt niski średni wskaźnik dla całego kraju dowodzą, że bez intensywnej kampanii informacyjnej i lepszej koordynacji działań program nie osiągnie swojego potencjału. To od decyzji polityków, lekarzy, dyrektorów szkół i samorządowców zależy, czy w kolejnych latach Polska zbliży się do poziomu krajów, które dzięki szczepieniom praktycznie wyeliminowały problem nowotworów szyjki macicy i znacznie ograniczyły inne choroby związane z wirusem HPV.
Artykuł powstał na bazie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Wirusowi HPV i Chorobom z nim Powiązanym z 24 września 2025 roku. Cytowane wypowiedzi pochodzą z zapisu wideo tego posiedzenia.
Raport o szczepieniach przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV):
Autor:
Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła:
#HPV
#Wirus
#Profilaktyka
#RakSzyjkiMacicy
#NowotworyGradła
#NowotworyKrtani
#Szczepienia