Raport z ogólnopolskiego, cyklicznego badania uczniów i rodziców „Nastolatki” z 2025 r., opracowany przez NASK pokazuje, że aż 4 na 10 dzieci jeszcze przed 9. urodzinami ma swój własny telefon z dostępem do sieci. Z badania wynika również, że młodzież spędza w internecie ponad 5 godzin dziennie, zarówno w weekendy, jak i dni powszednie¹. Tak intensywne korzystanie z urządzeń cyfrowych ogranicza czas na aktywność fizyczną, kontakty społeczne czy rozwój emocjonalny. Technologia może jednak pełnić funkcję edukacyjną – stosowana z umiarem, pozwala rozwijać kreatywność, zdobywać wiedzę, a przy tym wspierać zdrowe nawyki. Raport NASK wskazuje, że internet jest dla nastolatków narzędziem nie tylko rozrywki, ale również rozwoju edukacyjnego i osobistego.

Przykładem inicjatywy, łączącej atrakcyjne dla dzieci rozwiązania online z aspektem edukacyjnym, jest program Uczniowie zmieniają cukrzycę. Dzięki przygotowanej w ramach projektu interaktywnej wystawie wirtualnej, animacjom i materiałom dzieci zdobywają wiedzę o profilaktyce chorób cywilizacyjnych i uczą się, że ich codzienne wybory w zakresie odżywiania czy aktywności fizycznej mają wpływ na ich przyszłość. Program pokazuje, że technologie mogą wspierać naukę i rozwój, jeśli są wykorzystywane świadomie i w równowadze z aktywnościami offline.

Zdrowe nawyki w cyfrowym świecie

Codzienne korzystanie z urządzeń cyfrowych daje dzieciom wiele możliwości, ale równocześnie wymaga świadomego zarządzania czasem spędzanym przed ekranem. Umiejętne łączenie aktywności online i offline pozwala wspierać zdrowie, rozwój emocjonalny i dobre samopoczucie najmłodszych. Oto kilka praktycznych sposobów, które pomagają w zachowaniu tej równowagi.

• Ustalanie zasad korzystania z urządzeń cyfrowych – wyznaczenie maksymalnego czasu spędzanego przed ekranem, poza obowiązkami szkolnymi, pomoże dzieciom zachować równowagę między aktywnością fizyczną, nauką i relacjami społecznymi. Limit powinien być dostosowany do wieku i potrzeb dziecka. Ważne jest również zwrócenie uwagi na to, co dziecko robi w internecie. Godzina spędzona na nauce programowania ma inną wartość niż godzina spędzona na przeglądaniu profili w mediach społecznościowych.

• Planowanie aktywności offline – wprowadzenie regularnych spacerów, zabaw ruchowych w domu i na świeżym powietrzu, a także wspólnego gotowania czy zabaw z rodzeństwem i rówieśnikami pozwala dzieciom rozwijać sprawność fizyczną, kreatywność oraz umiejętności społeczne. Pomocne może być też ustalenie harmonogramu dnia, który pozwoli dziecku zrozumieć, kiedy jest czas na naukę, zabawę, a kiedy na korzystanie z ekranów.
• Korzystanie z technologii w dobrej sprawie – edukacyjne aplikacje, interaktywne gry oraz platformy online mogą wspierać rozwój dzieci, ucząc zdrowych nawyków, podstaw profilaktyki czy logicznego myślenia. Ważne, aby korzystanie z narzędzi cyfrowych było celowe i wartościowe, a nie jedynie formą rozrywki. Dla przykładu, korzystając ze strony internetowej programu Uczniowie zmieniają cukrzycę dzieci dowiedzą się m.in. wielu ciekawych rzeczy o cukrzycy i otyłości, a przeglądając wirtualną wystawę przekonają się, dlaczego aktywność fizyczna, odpowiednie odżywianie i regularne wizyty u lekarza są tak ważne.

• Wspólne rytuały rodzinne – nawet we współczesnym, cyfrowym świecie dzieci potrzebują realnych kontaktów z rodzicami. Wspólne posiłki, hobby, takie jak czytanie, gry planszowe czy uprawianie ulubionego sportu, wspierają rozwój emocjonalny i społeczne kompetencje dzieci. To także czas na budowanie bliskości i wzmacnianie więzi rodzinnych.

• Dobry przykład zaczyna się od dorosłych – dzieci najlepiej uczą się poprzez obserwację dorosłych. Pokazując, że potrafisz świadomie korzystać z urządzeń cyfrowych i znajdować czas na aktywności offline, wspierasz ich w budowaniu zdrowych nawyków. Świadome ograniczanie własnego czasu spędzanego przed ekranem i udział w wspólnych, „analogowych” zajęciach daje dziecku wzorzec równowagi między światem online i offline.

Dzieci w cyfrowym świecie nie potrzebują wyłącznie ograniczeń, ale przede wszystkim wskazówek, jak mądrze korzystać z technologii. Zamiast ją demonizować, powinniśmy skupić się na rozwijaniu kompetencji cyfrowych, krytycznego myślenia i odpowiedzialnego korzystania z internetu. Jest to ważne nie tylko z perspektywy rozwoju emocjonalnego i społecznego, ale również fizycznego zdrowia dzieci: nadmierne korzystanie z ekranów może mieć negatywny wpływ na koncentrację, jakość snu czy wzrok. Wynikiem nadużywania technologii jest również siedzący tryb życia, którego konsekwencją może być z kolei wystąpienie chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość czy cukrzyca typu 2. Dlatego tak ważne jest, by edukacja dotycząca zdrowego stylu życia i edukacja cyfrowa szły w parze – ucząc dzieci równowagi między światem online i offline, wspieramy ich rozwój dziś i w przyszłości. Pamiętajmy, że to na nas, dorosłych, spoczywa obowiązek bezpiecznego wprowadzenia dzieci w świat cyfrowy. Im później rozpoczną one regularne korzystanie z mediów, gier i technologii, tym lepiej dla ich rozwoju. Dzieci poniżej 12 roku życia powinny używać narzędzi cyfrowych wyłącznie w ograniczonym zakresie i zawsze pod naszą kontrolą – od nas zależy, jakie wartości i wzorce wyniosą one z kontaktu z technologią – mówi dr hab. Michał Brzeziński, Specjalista Pediatrii i Gastroenterologii Dziecięcej, Gdański Uniwersytet Medyczny, członek Rady Naukowej programu Miasta dla zdrowia.

Program Uczniowie zmieniają cukrzycę jest częścią globalnej inicjatywy Miasta dla zdrowia (Cities for better health), której celem jest m. in. promowanie działań profilaktycznych w zakresie chorób cywilizacyjnych: cukrzycy typu 2 oraz otyłości, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci.  

Inicjatorami programu Miasta dla zdrowia jest firma Novo Nordisk, Steno Diabetes Center Copenhagen oraz University College London. Polska dołączyła do inicjatywy w 2019 r.

Od 2014 roku program objął swoim zasięgiem już ponad 50 miast na całym świecie. Partnerami projektu Uczniowie zmieniają cukrzycę są: miasto Warszawa, miasto Kraków oraz Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń (WCIES). Projekt otrzymał patronat honorowy prezydenta Warszawy, prezydenta Krakowa, Małopolskiego Kuratora Oświaty.  

Źródło: Komunikat Prasowy