Polska wciąż daleko za Europą w profilaktyce raka. Eksperci: Potrzebne natychmiastowe zmiany systemowe

Opublikowane 22 maja 2025
Polska wciąż daleko za Europą w profilaktyce raka. Eksperci: Potrzebne natychmiastowe zmiany systemowe
Mimo poprawy dostępu do terapii onkologicznych, Polska wciąż pozostaje w ogonie Unii Europejskiej pod względem skuteczności działań profilaktycznych i poziomu uczestnictwa w badaniach przesiewowych. Z najnowszego raportu European Cancer Organisation (ECO) wynika, że system onkologiczny w naszym kraju boryka się z licznymi opóźnieniami, niewystarczającą edukacją zdrowotną i brakiem efektywnego wykorzystania istniejących narzędzi prewencji nowotworowej.

Najnowszy raport European Cancer Organisation (ECO) ujawnia niepokojące dane dotyczące stanu profilaktyki nowotworowej w Polsce. Pomimo istnienia programów przesiewowych, takich jak te dla raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego, poziom uczestnictwa w tych badaniach pozostaje znacznie poniżej średniej unijnej. Sytuacja ta stawia Polskę w niekorzystnym świetle na tle innych krajów UE i wskazuje na pilną potrzebę działań naprawczych.

Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie ECO, Polska posiada trzy populacyjne programy przesiewowe: dla raka piersi, szyjki macicy oraz jelita grubego. Jednakże, mimo ich dostępności, uczestnictwo w tych programach jest niskie. W ostatnich latach odnotowano pewien wzrost udziału w badaniach przesiewowych raka piersi, jednak w przypadku raka szyjki macicy zaobserwowano spadek zainteresowania. Dodatkowo, choć prowadzone są pilotażowe programy badań przesiewowych w kierunku raka płuca oraz testów molekularnych HPV, ich zasięg i skuteczność są ograniczone. 

Raport podkreśla również, że Polska boryka się z problemem niskiej świadomości zdrowotnej społeczeństwa oraz brakiem skutecznych kampanii edukacyjnych promujących profilaktykę nowotworową. Brakuje także spójnej strategii narodowej, która integrowałaby działania w zakresie profilaktyki, wczesnego wykrywania i leczenia nowotworów.

Dane, które niepokoją

Według raportu „European Cancer Pulse: Country Report for Poland”:

  • Tylko 32% Polek wykonuje mammografię (średnia UE: 54%)

  • Cytologię regularnie wykonuje 11% kobiet (średnia UE: 56%)

  • Kolonoskopia – udział zaledwie 14% (średnia UE: 32%)

  • Szczepienia przeciw HPV objęły zaledwie 17% uprawnionych dziewcząt, podczas gdy cel unijny to 90%

Eksperci wskazują, że niska zgłaszalność na badania przesiewowe skutkuje zbyt późnym wykrywaniem nowotworów – w zaawansowanych stadiach, kiedy możliwości leczenia są ograniczone.

Śmiertelność nowotworowa wciąż wysoka

Z danych Komisji Europejskiej wynika, że wskaźniki pięcioletnich przeżyć dla najczęstszych nowotworów w Polsce są nadal niższe niż średnia unijna:

  • Rak prostaty: 78% w PL vs. 87% w UE

  • Rak piersi: 77% w PL vs. 83% w UE

  • Rak szyjki macicy: 63% w PL vs. 72% w UE

  • Rak jelita grubego: 55% w PL vs. 62% w UE

  • Rak płuca: 14% w PL vs. 15% w UE

– Wiele nowotworów diagnozowanych jest zbyt późno, co ogranicza możliwości leczenia – podkreśla prof. Jacek Jassem, współprzewodniczący sieci ECO „Emergencies and Crises Network”.

Potrzebna nowa strategia narodowa

Raport ECO, opracowany z udziałem polskich ekspertów, wskazuje trzy kluczowe priorytety dla poprawy sytuacji onkologicznej w Polsce:

  1. Wzmocnienie edukacji publicznej na temat wczesnych objawów raka oraz czynników ryzyka (tytoń, dieta, brak ruchu).

  2. Poprawa dostępu do badań przesiewowych, w tym ułatwienie kierowania przez lekarzy POZ do specjalistów.

  3. Równość w dostępie do opieki onkologicznej – niezależnie od regionu czy statusu społecznego.

Dodatkowo, eksperci rekomendują rozwój narzędzi cyfrowych oraz dalszą profesjonalizację roli lekarza POZ w profilaktyce nowotworowej.

– Polska znacząco poprawiła dostęp do nowych terapii onkologicznych i wdrożyła nowy kompleksowy system opieki. Jednak nadal musimy pokonać wiele wyzwań, zwłaszcza w zakresie profilaktyki i zdrowego stylu życia – mówi prof. Piotr Rutkowski z Narodowego Instytutu Onkologii, współprzewodniczący sieci Health Systems and Quality Cancer Care Network przy ECO.

Raport ECO stanowi mocny sygnał ostrzegawczy: Polska musi natychmiast zintensyfikować działania profilaktyczne i przesiewowe, jeśli chce ograniczyć umieralność na raka. Bez wsparcia edukacyjnego, organizacyjnego i finansowego, nawet najlepsze terapie nie zatrzymają niepokojących statystyk. Potrzebne są konkretne, długofalowe decyzje – teraz.

Źródło: European Cancer Organisation, Country Report Poland (2024)
Autor: Redakcja MedicalPress
Powiązane hasła: #Profilaktyka #BadaniaPrzesiewowe #TerapieOnkologiczne #