Wyrzucanie przeterminowanych leków do kosza na śmieci lub spłukiwanie ich w toalecie to wciąż powszechna praktyka, mimo że niesie ze sobą poważne konsekwencje dla środowiska i zdrowia publicznego. Eksperci alarmują: farmaceutyki, które trafiają do wód gruntowych, nie tylko zatruwają ekosystem, ale także przyczyniają się do rosnącego problemu lekooporności. Tymczasem w wielu miejscach w Polsce brakuje jasnych informacji, gdzie i jak bezpiecznie oddać niewykorzystane leki. To temat, który wymaga zdecydowanych działań edukacyjnych i systemowych.

Prof. Przemysław Kardas z Centrum Badań nad Przestrzeganiem Zaleceń Terapeutycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi tłumaczy: „Ludzie nie mają świadomości, że jeśli wyrzucają niewykorzystane lekarstwa do śmieci, generują problem ekologiczny. Jeśli leki trafią na wysypisko, prędzej czy później uwolnią się z blistrów i opakowań, przedostaną się do wód gruntowych i zanieczyszczą środowisko”.

Szacunki mówią o nawet 10 000 ton leków trafiających co roku do polskich ekosystemów.

Co mówią przepisy i co może grozić?

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska podkreśla, że jedyną legalną metodą utylizacji aptecznych odpadów jest spalanie w wysokich temperaturach w specjalistycznych instalacjach Ministerstwo Klimatu i Środowiska jasno informuje: „Wyrzucanie leków do kanalizacji jest zabronione i grozi za to grzywna”. Eksperci wskazują również, że oczyszczalnie ścieków nie są przystosowane do usuwania składników farmaceutyków – te przez to trafiają do rzek, jezior i mórz 

Zanieczyszczenie i lekooporność – realne zagrożenia

Marian Witkowski, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej, zwraca uwagę, że niektóre leki – na przykład onkologiczne czy działające narkotycznie – mogą być śmiertelne nawet przy minimalnych ilościaciach. Największym jednak zagrożeniem według prof. Kardasa pozostaje rosnąca lekooporność: „Kiedy leki trafiają do środowiska, to w wodach gruntowych i ściekowych pozostają w niskich stężeniach. Jeśli w takich warunkach patogen wejdzie w kontakt np. z antybiotykiem, szybciej dochodzi tam do ewolucji osobników odpornych na działanie leku. A przez to leki z czasem stają się coraz mniej skuteczne. Są leki, które dziś z powodu narastającej lekooporności, musimy stosować w dwukrotnie większych dawkach niż jeszcze 30 lat temu”.

Gdzie wyrzucać leki – praktyczne wskazówki

Eksperci podkreślają, że leki należy oddawać do PSZOK-ów lub wybranych aptek – jeśli apteka prowadzi zbiórkę, zazwyczaj informuje o tym publicznie. Dobre praktyki implementowane są już lokalnie – w 2023 roku Warszawa zebrała 127 ton leków w aptekach i PSZOK, Kraków – 65,5 tony w 2024 roku. Tymczasem – jak podkreśla prof. Kardas – w wielu gminach nie ma centralnej mapy pojemników na leki i mieszkańcy nie wiedzą, gdzie ich szukać.

Europejskie inicjatywy i postulaty

Pod koniec czerwca europejscy naukowcy podpisali deklarację, w której wzywa się Komisję Europejską i państwa członkowskie do działań na rzecz odpowiedzialnej utylizacji leków. Wskazano trzy kluczowe postulaty: edukację pacjentów, jasne instrukcje na opakowaniach oraz ogólnokrajowe systemy lokalizacji punktów zbiórki.

Coraz więcej dowodów pokazuje, że wyrzucanie niewykorzystanych leków to nie tylko problem estetyki, ale poważne zagrożenie środowiskowe i zdrowotne. Zanieczyszczenia wód i rozwój lekoopornych bakterii to konsekwencje, które dotykają nas wszystkich. Działania edukacyjne, rozwój infrastruktury (PSZOK, apteki), a także jasna informacja dla społeczeństwa mogą znacząco ograniczyć ten problem. To nasz wspólny obowiązek – jako użytkowników leków i obywateli troszczących się o przyszłe pokolenia.

Źródło: Komunikat Prasowy