Profesor Piotr Rutkowski, pełnomocnik Dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, przypomniał, że strategia rozpoczęła się w 2020 roku i obecnie znajduje się na półmetku realizacji. – „Wyzwań jest dużo. Jak Państwo pamiętają, jesteśmy na półmetku Narodowej Strategii Onkologicznej. Ma ona pięć kluczowych obszarów, z czego część została już zrealizowana – i to trzeba przyznać. Jeżeli pojawiają się stwierdzenia, że to nie jest może najszczęśliwsza ustawa, to chcę zapewnić, że większość tych działań w ogóle nie zostałaby zrealizowana, gdyby nie ona” – mówił.

Co udało się osiągnąć w onkologii

Wśród wymiernych efektów wymienił m.in. wzrost przeżywalności w czerniaku i raku płuca, wdrożenie nowych programów profilaktycznych, modernizację sprzętu diagnostycznego (w tym wymianę wszystkich mammografów na cyfrowe), szkolenia dla lekarzy i koordynatorów oraz uruchomienie Narodowego Portalu Onkologicznego. – „To jest podstawowe źródło wiedzy dla naszych obywateli, jeżeli chodzi również o badania przesiewowe” – podkreślał.

W ramach strategii wdrożono również szczepienia przeciw HPV, program profilaktyki raka szyjki macicy oparty na badaniu HPV DNA, a także działania w zakresie profilaktyki antytytoniowej obejmujące nowatorskie wyroby tytoniowe i e-papierosy. Zrealizowano także działania w obszarze profilaktyki na poziomie POZ, badań genetycznych i diagnostyki nowotworów dziedzicznych, włączono program badań przesiewowych raka jelita grubego do standardowego finansowania, przygotowano i zaktualizowano wytyczne diagnostyczno-terapeutyczne dla najważniejszych typów nowotworów.

Również w Krajowej Sieci Onkologicznej udało się wypracować pozytywne mechanizmy. Profesor Beata Jagielska, dyrektor Krajowego Ośrodka Monitorującego, wskazywała na sukces w budowaniu współpracy między wojewódzkimi ośrodkami monitorującymi (WOM-ami) i grupami roboczymi. – „Wzajemnie nauczyliśmy się rozmawiać, słuchać i działać” – mówiła, opisując regularne spotkania, wymianę doświadczeń i wspólne inicjatywy, np. w zakresie inwestycji, analiz czy koordynacji opieki.

Co wciąż wymaga pilnych działań

Obok osiągnięć pojawiały się jednak wątki krytyczne. Profesor Rutkowski mówił wprost o opóźnieniach, które trudno zrozumieć – w tym o braku wdrożenia lung cancer unitów, które miały być jednym z filarów poprawy opieki nad pacjentami z rakiem płuca. Równie krytycznie ocenił brak uruchomienia testu FIT w programie profilaktyki raka jelita grubego, mimo że dokumentacja i założenia zostały przygotowane przez Krajową Radę Onkologiczną już trzy lata temu.

Prof. Rutkowski zaznaczył także, że od czterech lat toczy się dyskusja między Centrum e-Zdrowia a Ministerstwem Zdrowia na temat proaktywnych działań profilaktycznych w Internetowym Koncie Pacjenta. Dotychczasowe funkcjonalności są ubogie, a przesunięcie wdrożenia elektronicznej karty DILO na 2027 rok opóźnia stworzenie spójnego systemu monitorowania ścieżki pacjenta – kluczowego dla KSO.

Profesor Jagielska zwróciła uwagę na nierówności w dostępie i jakości diagnostyki – pacjenci diagnozowani w Narodowym Instytucie Onkologii kończą proces szybciej niż w innych ośrodkach, a różnica może sięgać nawet trzech miesięcy. W odpowiedzi przygotowano obowiązkowe checklisty mające ujednolicić proces w całej sieci.

Dr Adam Kozierkiewicz, ekspert ochrony zdrowia, mówił o „błędzie założycielskim” ustawy o KSO – braku narzędzi do realnego pomiaru wskaźników, w tym podstawy prawnej dla elektronicznej wersji karty DILO. Zapowiedział jednak, że prace nad nowelizacją trwają, a projekt może trafić do Sejmu jeszcze jesienią.

Eksperci powtarzali, że bez centralnego systemu zbierania danych i monitorowania profilaktyki trudno liczyć na trwałą poprawę jakości opieki. Profesor Rutkowski podkreślał, że wprowadzanie zmian w onkologii to długotrwały i wymagający proces. – „To jest wielki proces przestawiania tankowca na inny kierunek” – mówił.

W drugiej części dyskusji pojawiły się postulaty: egzekwowania obowiązku posiadania karty DILO przez każdego pacjenta w KSO, uporządkowania konsyliów między różnymi poziomami ośrodków, wdrożenia systemu teleinformatycznego oraz rozszerzenia programów profilaktycznych. Padła też zapowiedź, że w przyszłym roku powinny powstać centra kompetencji dla nowotworów rzadkich.

Podsumowując, uczestnicy przyznali, że w ostatnich miesiącach udało się osiągnąć kilka ważnych kamieni milowych. Jednak, jak podkreślono, kluczowe cele Krajowej Sieci Onkologicznej – skuteczne monitorowanie jakości i realne wyrównanie dostępu do opieki – wciąż pozostają daleko w przyszłości.