Krajowy Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym przynosi pierwsze mierzalne efekty
Opublikowane 12 grudnia 2025
Po raz pierwszy w Polsce działania na rzecz zapobiegania zachowaniom samobójczym zostały ujęte w spójny, ogólnokrajowy program obejmujący edukację, prewencję, współpracę międzyresortową i wsparcie dla osób w kryzysie. Jak podkreślają eksperci, dobiegający końca Krajowy Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym nie tylko spełnił pokładane w nim nadzieje, ale stał się fundamentem dalszych działań – dlatego decyzją rządu został przedłużony do 2026 roku.
Wnioski te płyną z konferencji poświęconej podsumowaniu programu, zorganizowanej przez Biuro ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym.
Od rozproszonych inicjatyw do systemu
Jednym z najczęściej podkreślanych osiągnięć programu jest stworzenie spójnego modelu działań, który zastąpił wcześniejsze, punktowe i nieskoordynowane inicjatywy.
– „Po raz pierwszy możemy mówić, że w Polsce mamy tak kompleksowy, wielowymiarowy program zapobiegania zachowaniom samobójczym. We wcześniejszych latach podejmowano różne działania, ale one były bardzo rozproszone” – podkreślała Anna Gil, kierownik Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym.
Jak zaznaczyła, obecne podsumowanie zamyka jeden etap, ale jednocześnie otwiera kolejny – związany z kontynuacją działań w ramach przedłużonego Narodowego Programu Zdrowia.
– „Spotkanie ma szczególny charakter, ponieważ zamyka ważny etap prac, ale jednocześnie otwiera kolejny, równie istotny dla bezpieczeństwa i zdrowia psychicznego Polek i Polaków, ponieważ Narodowy Program Zdrowia, który pierwotnie był zaplanowany na pięć lat, został decyzją rządu wydłużony do roku 2026” – mówiła Anna Gil.
Szkoła jako kluczowe miejsce wczesnej interwencji
Eksperci są zgodni, że szkoła – obok rodziny – pozostaje jednym z najważniejszych miejsc wczesnego rozpoznawania kryzysu psychicznego u dzieci i młodzieży. To tam nauczyciele i specjaliści szkolni najczęściej jako pierwsi dostrzegają sygnały ostrzegawcze.
– „41 tysięcy nauczycieli i nauczycieli specjalistów w ramach tego programu zostało w tym roku przeszkolonych ze standardów zachowania wobec samobójstwa, które w grudniu zeszłego roku trafiły do szkół” – poinformowała Paulina Piechna-Więckiewicz, wiceministra edukacji.
Równolegle podkreślano znaczenie współpracy międzyresortowej. Do działań – obok Ministerstwa Zdrowia – włączyły się m.in. Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz MSWiA.
– „Istotą też jest to, że w te działania oprócz Ministerstwa Zdrowia włączyły się pozostałe resorty: Ministerstwo Edukacji Narodowej, MSWiA” – zaznaczyła Katarzyna Kęcka, wiceministra zdrowia.
Łącznie w ramach programu przeszkolono ponad 50 tysięcy osób z różnych grup zawodowych: nauczycieli, pedagogów specjalnych, pracowników socjalnych, duchownych, kuratorów sądowych, dziennikarzy oraz przedstawicieli służb mundurowych.
Pierwsze sygnały poprawy w danych
Choć eksperci podkreślają, że ocena skuteczności działań profilaktycznych wymaga czasu, dostępne dane zaczynają wskazywać na pozytywne trendy.
– „Mamy dane za 11 miesięcy bieżącego roku, które, wydaje się, wskazują na pewne światełko w tunelu, które pokazuje, że mamy mniej samobójstw niż w 2024 roku. W zeszłym roku po raz pierwszy od kilkunastu lat liczba samobójstw spadła poniżej 5 tysięcy w ciągu roku” – zwrócił uwagę insp. Robert Kumor, dyrektor Biura Prewencji Komendy Głównej Policji.
Jak podkreślił, wzrost świadomości społecznej – dotyczący rozpoznawania sygnałów kryzysu i wiedzy, gdzie szukać pomocy – może mieć realne przełożenie na te statystyki.
Młodzi mówią o kryzysie, nawet gdy dorośli milczą
Istotnym elementem konferencji były również wyniki badań Fundacji Dbam o Mój Z@sięg, przeprowadzonych wśród 1818 uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Pokazują one, że młodzi ludzie rozmawiają o kryzysach psychicznych częściej, niż często zakładają dorośli.
Ponad 40 proc. nastolatków deklarowało, że rozmawiało o myślach samobójczych lub próbie samobójczej kolegi lub koleżanki. W starszych klasach ponad 55 proc. badanych próbowało realnie wesprzeć rówieśnika w kryzysie.
Jednocześnie badanie ujawniło skalę problemu treści suicydalnych w środowisku cyfrowym. Aż 39 proc. uczniów klas siódmych szkół podstawowych oraz 55 proc. uczniów klas trzecich szkół ponadpodstawowych przyznało, że takie treści wyświetlają im się w internecie – mimo że zdecydowana większość deklaruje, iż sama ich nie wyszukuje.
– „Przerażający jest fakt, że te treści suicydalne związane z samookaleczeniami i zachowaniami samobójczymi, wyświetlają się, nawet jak dzieci ich nie szukają” – wskazywała dr Halszka Witkowska, wiceprezes Stowarzyszenia Polskie Towarzystwo Suicydologiczne.
Zdaniem ekspertki bezpieczeństwo cyfrowe dzieci i młodzieży musi stać się jednym z kluczowych obszarów dalszego rozwoju programu.
Program, który ma być rozwijany, a nie zamykany
Podsumowując dotychczasowe działania, dr Halszka Witkowska podkreśliła, że Krajowy Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym nie jest projektem „jednorazowym”, lecz procesem, który powinien ewoluować wraz z nowymi wyzwaniami.
– „Ten raport może pokazywać nam nowe kierunki, w których powinniśmy rozwijać Krajowy Program Zapobiegania Samobójstwom. Dzięki programowi możemy dotrzeć do ludzi z pierwszą pomocą emocjonalną, z informacją, gdzie uzyskać tę pomoc i przede wszystkim z tym przesłaniem, że samobójstwom można zapobiegać” – podsumowała.
Z raportem można zapoznać się tutaj: https://zwjr.pl/artykuly/raport-dobre-zle-wiadomosci-zycie-online-offline
Źródło: PAP MediaRoom / raport Fundacji Dbam o Mój Z@sięg
Z raportem można zapoznać się tutaj: https://zwjr.pl/artykuly/raport-dobre-zle-wiadomosci-zycie-online-offline
Źródło: PAP MediaRoom / raport Fundacji Dbam o Mój Z@sięg
Autor:
Redakcja MedicalPress