Czy szpitale powinny zapewniać sztućce pacjentom? RPO interweniuje w sprawie standardów
Opublikowane 28 lipca 2025
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają niepokojące sygnały: w niektórych szpitalach pacjentom nie zapewnia się podstawowych akcesoriów, takich jak sztućce. RPO skierował w tej sprawie oficjalne pismo do Ministerstwa Zdrowia, podkreślając, że zapewnienie warunków żywienia to integralna część świadczenia zdrowotnego. Czy kwestie pozornie prozaiczne — jak widelec czy łyżka — mogą być traktowane jako przejaw naruszenia godności pacjenta?
Do Rzecznika Praw Obywatelskich docierają sygnały, że w niektórych szpitalach pacjentom nie są zapewniane podstawowe akcesoria, takie jak sztućce do spożywania posiłków. Biuro RPO zwróciło się w tej sprawie do Ministerstwa Zdrowia, podkreślając, że odpowiednie warunki żywienia są elementem świadczenia zdrowotnego i mają wpływ na skuteczność leczenia oraz godność pacjenta.
W wystąpieniu do Departamentu Lecznictwa Ministerstwa Zdrowia dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO, Piotr Mierzejewski, powołuje się na art. 5 pkt 38 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nim, wyżywienie adekwatne do stanu zdrowia pacjenta jest świadczeniem towarzyszącym w ramach świadczeń stacjonarnych i całodobowych.
„O skuteczności leczenia pacjentów w szpitalach decyduje nie tylko właściwie prowadzony proces leczniczy, ale także prawidłowe żywienie” — zaznacza Biuro RPO. Zapewnienie możliwości spożywania posiłków w warunkach odpowiadających godności pacjenta, w tym z użyciem odpowiednich sztućców, powinno być oczywistym standardem w każdym podmiocie leczniczym.
Z relacji pacjentów wynika, że niektóre szpitale umieszczają sztućce, kubek lub talerz na „liście obowiązkowego wyposażenia” pacjenta przy planowanej hospitalizacji. Inne placówki nie stawiają takich wymagań. Taka niejednolitość w praktyce budzi obawy RPO.
Problematyczna jest również sama idea przekładania obowiązków za podstawowe wyposażenie na pacjentów — zwłaszcza na osoby starsze, niesamodzielne, często w stanie nagłym lub przygotowywane do leczenia, które nie mogą przewidzieć takich wymagań . Dla części pacjentów to także dodatkowe obciążenie logistyczne i psychiczne.
Zgodnie z zasadą poszanowania godności pacjenta (art. 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) oraz obowiązkami organizacyjnymi wobec odpowiednich warunków pobytu, szpitale jako podmioty lecznicze powinny zapewnić nie tylko proces leczniczy, ale i elementarne warunki bytowe umożliwiające pacjentowi spożywanie posiłków w sposób bezpieczny i godny .
W wystąpieniu do Departamentu Lecznictwa Ministerstwa Zdrowia dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO, Piotr Mierzejewski, powołuje się na art. 5 pkt 38 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nim, wyżywienie adekwatne do stanu zdrowia pacjenta jest świadczeniem towarzyszącym w ramach świadczeń stacjonarnych i całodobowych.
„O skuteczności leczenia pacjentów w szpitalach decyduje nie tylko właściwie prowadzony proces leczniczy, ale także prawidłowe żywienie” — zaznacza Biuro RPO. Zapewnienie możliwości spożywania posiłków w warunkach odpowiadających godności pacjenta, w tym z użyciem odpowiednich sztućców, powinno być oczywistym standardem w każdym podmiocie leczniczym.
Z relacji pacjentów wynika, że niektóre szpitale umieszczają sztućce, kubek lub talerz na „liście obowiązkowego wyposażenia” pacjenta przy planowanej hospitalizacji. Inne placówki nie stawiają takich wymagań. Taka niejednolitość w praktyce budzi obawy RPO.
Problematyczna jest również sama idea przekładania obowiązków za podstawowe wyposażenie na pacjentów — zwłaszcza na osoby starsze, niesamodzielne, często w stanie nagłym lub przygotowywane do leczenia, które nie mogą przewidzieć takich wymagań . Dla części pacjentów to także dodatkowe obciążenie logistyczne i psychiczne.
Zgodnie z zasadą poszanowania godności pacjenta (art. 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) oraz obowiązkami organizacyjnymi wobec odpowiednich warunków pobytu, szpitale jako podmioty lecznicze powinny zapewnić nie tylko proces leczniczy, ale i elementarne warunki bytowe umożliwiające pacjentowi spożywanie posiłków w sposób bezpieczny i godny .
RPO zwraca uwagę, że brak jednoznacznego stanowiska Ministerstwa Zdrowia w tym zakresie rodzi ryzyko rozbieżności interpretacyjnych, które mogą prowadzić do systemowych naruszeń praw pacjenta. Dlatego konieczne jest wyjaśnienie, czy obowiązek zapewniania sztućców leży po stronie placówki, a także jakie są obowiązujące standardy w tym zakresie .
Sprawa sztućców w szpitalach, choć z pozoru drobna, jest sygnałem alarmowym dotyczący granic standardów opieki medycznej. Zapewnienie pacjentowi możliwości godnego spożywania posiłków to nie luksus, lecz element świadczenia zdrowotnego wynikający z konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia i ustawowych standardów poszanowania godności. Wystąpienie RPO może zapoczątkować istotną debatę i prowadzić do wytycznych, które ujednoliconą praktykę we wszystkich placówkach. Ostateczne stanowisko Ministerstwa Zdrowia może zmienić dotychczasowe praktyki — od przypadkowych zaleceń aż po zmianę standardów kontraktowanych przez NZ.
Źródło: RPO
Sprawa sztućców w szpitalach, choć z pozoru drobna, jest sygnałem alarmowym dotyczący granic standardów opieki medycznej. Zapewnienie pacjentowi możliwości godnego spożywania posiłków to nie luksus, lecz element świadczenia zdrowotnego wynikający z konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia i ustawowych standardów poszanowania godności. Wystąpienie RPO może zapoczątkować istotną debatę i prowadzić do wytycznych, które ujednoliconą praktykę we wszystkich placówkach. Ostateczne stanowisko Ministerstwa Zdrowia może zmienić dotychczasowe praktyki — od przypadkowych zaleceń aż po zmianę standardów kontraktowanych przez NZ.
Źródło: RPO
Autor:
Redakcja MedicalPress